در جست‌وجوی راه میانه برای كپی‌رایت
امن از رساله حقوق امام سجاد(ع) رعایت حق كپی‌رایت را می‌فهمم.ب این عبارتی است كه رضا امیرخانی نویسنده در یكی از برنامه‌های تلویزیونی در دفاع از حق كپی‌رایت گفته بود. بحث كپی‌رایت و پیوستن یا نپیوستن به پروتكل جهانی آن (كنوانسیون برن) حالا چند سالی است به یكی از سوژه‌های خبری در حوزه كتاب و نشر شده است. یك طرف ماجرا معتقد است نپیوستن ایران به كنوانسیون برن موجب شده طرف‌های خارجی، ناشران ایرانی را
به دلیل رعایت نكردن این موضوع جدی نگیرند و ایرانیان سهمی در بازارهای جهانی نشر تبدیل نداشته باشند. این جریان در ادامه تاكید می‌كند تنها راه موجود برای حل این مشكل، پیوستن جمهوری اسلامی ایران به معاهده كپی‌رایت جهانی است و بعد از خشك شدن این امضا، یكی از مهم‌ترین موانع جهانی شدن ادبیات از راه برداشته خواهد شد.
این اما تمام ماجرا نیست. در آن طرف ماجرا هم منتقدانی وجود دارند كه معتقدند پیوستن به این معاهده، تعهدات سنگین دیگری را هم برای كشور به ارمغان می‌آورد كه خروجی آن برای جامعه علم و نشر ایران، نه شكوفایی بلكه محدودیت بیشتر است. منتقدان معتقدند بزرگ‌ترین تولیدكنندگان فعلی محصولات فرهنگی هم وقتی تن به این پروتكل دادند كه مطمئن شدند توان تولید داخلی‌شان به حدی است كه قابلیت عرضه در بازارهای جهانی را داشته باشد. این منتقدان به كشورهایی چون ایالات متحده، چین و روسیه استناد می‌كنند كه عموم‌شان حدود یك قرن بعد از ابداع كنوانسیون برن به آن پیوستند.
این دو سر ماجراست. در این میان در كشورهایی چون ایران كه از اندك جوامعی محسوب می‌شوند كه هنوز تن به امضای این معاهده نداده‌اند به یك وضعیت بلاتكلیف می‌رسد. نمونه‌ای كه همكاران من در صفحه 10 آن را ذكر كرده‌اند تنها یكی از مصادیق این بلاتكلیفی است. حال سوال اساسی این است كه در چنین وضعیتی راه میانه چیست. به نظر می‌رسد فارغ از صحت و سقم ادعای دو طرف و این‌كه وارد یك نزاع بی‌پایان دو جانبه شویم، تبدیل كردن مفاد مهم معاهده كپی‌رایت جهانی به قوانین داخلی همان راه میانه‌ای است كه می‌تواند برای كشورهایی چون ما تا حدی وضعیت موجود را سر و سامان دهد و این‌كه فعالان فرهنگی و نشر در كشور ملزم به رعایت قوانین حق مالكیت معنوی شوند بدون این‌كه حاكمیت زیربار تعهدات بین‌المللی آن برود. در این صورت هم می‌توان به سامان كردن وضعیت نابسامان و بی حساب و كتاب فعلی امید بست و هم این‌كه نظر منتقدانی تامین شود كه عقیده دارند پذیرفتن تعهد بین‌المللی این پروتكل، دست و پای كشور را در بسیاری از موضوعات رشد و توسعه می‌بندد.
