امنیت در جعبه جادو

مروری بر مهم‌ترین سریال‌های امنیتی تلویزیون

امنیت در جعبه جادو

آثار نمایشی با مضمون امنیتی و جاسوسی، سابقه طولانی‌ای در سینما و شبکه‌های تلویزیونی جهان دارد و برخی از این آثار، طرفداران بسیاری به دست آورده‌اند، ولی در ایران برای تولید اثر با این موضوع کمی دیر جنبیده‌ایم. در حالی که با توجه به شرایط خاص کشورمان و طراحی توطئه‌های متعدد توسط دشمنان ایران، فیلمسازان سوژه‌های متعددی برای تولید فیلم‌ها و سریال‌های امنیتی در اختیار دارند که پرداختن به آنها یک ضرورت ملی-رسانه‌ای است. خوشبختانه در چند سال اخیر توجه رسانه‌ملی بیش از پیش به چنین موضوعاتی جلب شده و شاهد آثار متعددی در این زمینه بوده‌ایم. آثاری که بعضی از آنها به طور کاملا مستقیم به مسائل امنیتی پرداختند و بعضی دیگر، داستان‌های فرعی‌شان را به چنین موضوعاتی اختصاص دادند. در این گزارش مروری بر این سریال‌ها داریم.

آینه‌های نشکن
سال پخش: ۱۳۸۷
کارگردان: جواد اردکانی
تهیه‌کننده: حمید آخوندی و علیرضا جلالی
بازیگران: سعید نیک‌پور، آزیتا حاجیان، صبا کمالی، قاسم زارع و سعید داخ
این سریال در زمانی به موضوع جاسوسی و خرابکاری رژیم‌صهیونیستی علیه فعالیت‌های هسته‌ای ایران پرداخت که موضوع کاملا بکر بود و کمتر کسی از نفوذ اسرائیل در برنامه هسته‌ای خبر داشت. حتی ترورهای دانشمندان هسته‌ای هم هنوز اتفاق نیفتاده بود و از این نظر می‌توان گفت «آینه‌های نشکن» در زمان خودش سریال پیشرویی محسوب می‌شد. این مجموعه تلویزیونی، پنجمین سریالی بود که جواد اردکانی کارگردانی می‌کرد و داستان جذاب و پرتعلیق آن باعث جذب بیننده قابل قبولی شد. اردکانی در این سریال در فرمول‌های امتحان پس‌داده مانند دوراهی عشق و وظیفه بهره می‌برد و درگیر شدن افرادی با زندگی کاملا عادی با ماجرای پیچیده‌ای مانند جاسوسی هسته‌ای، «آینه‌های نشکن» را برای بیننده جذاب می‌کند و باعث همذات‌پنداری مخاطب با شخصیت‌های سریال می‌شود. اشاره به معضل فرار مغزها نیز یکی دیگر از نقاط قوت این مجموعه  بود.



آسمان من
سال پخش: ۱۳۹۴
کارگردان: محمدرضا آهنج
تهیه‌کننده: محمدرضا آهنج و یوسف خزایی
بازیگران: دانیال حکیمی، حسن پورشیرازی، حمیدرضا عطایی، آتیلا پسیانی، ویدا جوان و افشین زی‌نوری
شبکه افق سیما یک سال پس از تأسیس، نخستین سریال تولیدشده توسط سازمان هنری رسانه‌ای اوج را روی آنتن برد؛ سریالی با موضوع امنیت پرواز که به قشر خاصی می‌پردازد و تلاش‌های آن دسته از نیروهای امنیتی را به نمایش می‌گذارد که تا پیش از آن کمتر به صورت رسمی درباره‌شان صحبت می‌شد. قصه این مجموعه از سال ۱۳۶3 و زمانی آغاز می‌شود که چند مورد هواپیماربایی در ایران رخ داد و پس از آن به زمان حال می‌رویم و مأموریت‌های نیروهای امنیت پرواز در خنثی‌سازی عملیات تروریستی را می‌بینیم. ساختار سریال به گونه‌ای است که علاوه بر جلو رفتن داستان شخصیت‌های ثابت در طول پخش سریال، داستان‌های فرعی با حضور شخصیت‌های جدید هم طراحی شده است. برای این نقش‌ها از بازیگران مشهور استفاده شده و این به دیده شدن بیشتر مجموعه کمک کرد. «آسمان من» در شهرهای مختلف ایران و کشورهای هلند، فرانسه و اکراین تصویربرداری شده است.



تعبیر وارونه یک رؤیا
سال پخش: ۱۳۹۴
کارگردان: فریدون جیرانی
تهیه‌کننده: سید کمال طباطبایی
بازیگران: امیر جعفری، داریوش ارجمند، فرهاد قائمیان، پانته‌آ بهرام، نگار عابدی و الهام کردا
فریدون جیرانی هشت سال پس از سریال بحث‌برانگیز «مرگ تدریجی یک رؤیا»، با انتخاب عنوانی نزدیک به آن سراغ سریالی با موضوع ترور دانشمندان هسته‌ای رفت. جیرانی فیلمنامه «تعبیر وارونه یک رؤیا» را با همکاری مرتضی اصفهانی نوشت؛ کسی که نام او را در بسیاری از آثار امنیتی به عنوان مشاور یا فیلمنامه‌نویس می‌بینیم. این فیلمنامه بر اساس اتفاقات واقعی و با تغییراتی برای دراماتیک شدن داستان نوشته شده و به جاسوسی رژیم‌صهیونیستی و تلاش برای خرابکاری در فعالیت‌های هسته‌ای ایران و به شهادت رساندن یکی از دانشمندان هسته‌ای جوان می‌پردازد. ماجرای عاشقانه محسن (فرهاد قائمیان) و ژاله (پانته‌آ بهرام) از جذاب‌ترین بخش‌های قصه سریال است که به درگیر کردن مخاطب به لحاظ حسی کمک می‌کند. بخش‌هایی از تعبیر وارونه یک رؤیا به ضرورت داستان در ارمنستان تصویربرداری شد و پایان سریال هم در این کشور رقم خورد؛ پایانی که برخی بینندگان از آن رضایت نداشتند و معتقد بودند به قوت قسمت‌های قبلی سریال نیست.




ترور خاموش
سال پخش: ۱۳۹۸
کارگردان: احمد معظمی
تهیه‌کننده: ابوالفضل صفری
بازیگران: سعید راد، پرویز فلاحی‌پور، پریوش نظریه و ستاره اسکندری
احمد معظمی که کارگردانی را با ساختن قسمت‌هایی از مجموعه تلویزیونی «شاید برای شما هم اتفاق بیفتد» آغاز کرده بود، چند سالی است با همراهی ابوالفضل صفری به شکل جدی به کارگردانی سریال‌هایی با موضوعات امنیتی می‌پردازد. «ترور خاموش» یکی از این آثار است که با موضوع امنیت نرم و بر اساس پرونده‌های واقعی ساخته شد. قاچاق موادمخدر و پیوند این موضوع با مسائل امنیتی، سوژه محوری ترور خاموش است و بازی سعید راد در نقش مأمور امنیتی برای مخاطبان رسانه‌ملی کنجکاوی برانگیز بود. شخصیتی که تلاش شده کاملا بومی و ایرانی باشد و از ماموران امنیتی آثار خارجی الگوبرداری نکند. حذف سکانس مرگ نیلوفر(سمیرا حسینی) که یک بادی‌پکر بود، مهم‌ترین حاشیه سریال بود که با اعتراض کارگردان همراه شد.





گاندو 1 و ۲
سال پخش: ۱۳۹۸ و ۱۴۰۰
کارگردان: جواد افشار
تهیه‌کننده: مجتبی امینی
بازیگران: وحید رهبانی، داریوش فرهنگ، پیام دهکردی، پندار اکبری، سوگل طهماسبی و مجید نوروزی
شاید مهم‌ترین نقطه عطف سریال‌های جاسوسی و امنیتی که برای بینندگان رسانه‌ملی تازگی داشت، «گاندو» بود. سریالی که برای اولین بار به موضوعاتی مانند جریان نفوذ در دولت سابق پرداخت و با استفاده از پرونده‌های واقعی، توجه رسانه‌ها را هم به خود جلب کرد و حتی برخی رسانه‌های خارجی نیز نتوانستند نسبت به گاندو بی‌تفاوت باشند. در سری اول این سریال مفصلا به نفوذ آمریکا و به طور مشخص پرونده جیسون رضاییان پرداخته شد که البته برای جلوگیری از مشکلات حقوقی، مایکل هاشمیان (پیام دهکردی) نامیده شد. سری دوم گاندو هم به نفوذ و جاسوسی انگلستان در ایران اختصاص یافت و البته کنایه‌های صریح‌تری به دولتمردان وقت داشت. تا جایی که برخی شخصیت‌های سیاسی به شکل رسمی واکنش نشان دادند و درباره این مجموعه تلویزیونی اظهارنظر منفی کردند. سری دوم این سریال در دو مقطع زمانی روی آنتن شبکه سه سیما رفت که همین موضوع هم حاشیه‌ساز شد و برخی درباره فشارها برای توقف پخش گاندو سخن گفتند.





خانه امن
سال پخش: ۱۳۹۹
کارگردان: احمد معظمی
تهیه‌کننده: ابوالفضل صفری
بازیگران: حمیدرضا پگاه، پرویز فلاحی‌پور، امین زندگانی، سیما تیرانداز، سامان صفاری و شهره سلطانی
این سریال ماجرای دو مأمور امنیتی به نام‌های کمال (حمیدرضا پگاه) و افشین(امین زندگانی) را روایت می‌کند
 که هم با پرونده‌های تروریستی و هم با پرونده‌های مفاسد اقتصادی و پولشویی درگیر هستند. از طرفی شخصیت عباس(پرویز فلاحی‌پور) به نوعی نماد مبارزه با فساد در دستگاه قضا به حساب می‌آید که با شخصیت کمال هم رفت و آمد خانوادگی دارد. سریال «خانه امن» نخستین مجموعه تلویزیونی‌ای بود که به شکل قابل‌قبول و باورپذیری به موضوع گروه تروریستی داعش و فعالیتش در ایران اشاره کرد. این مجموعه نگاه ویژه‌ای هم به موضوعات سیاسی روز داشت و از ترور محمودرضا خاوری در کانادا تا محاکمه اکبر طبری را در خود گنجانده بود. از آنجا که قسمت پایانی خانه امن با سفر شخصیت افشین
به تل‌آویو تمام شد، به نظر می‌رسد این سریال فصل بعدی هم داشته باشد.





سرجوخه
سال پخش: ۱۴۰۰
کارگردان: احمد معظمی
تهیه‌کننده: ابوالفضل صفری
بازیگران: حمیدرضا محمدی، سامان صفاری، آرش آصفی، نیلوفر کوخانی
و قربان نجفی
تیم معظمی و صفری بعد از تجربه ساخت چند سریال امنیتی، رگ خواب مخاطب را در دست گرفتند و با سریال «سرجوخه»  هم به توفیق نسبی در جذب بیننده رسیدند. واکنش سریع و به‌موقع به اتفاقات روز، از ویژگی‌های مهم این مجموعه است. در سرجوخه با دو داستان موازی روبه‌رو هستیم؛ یکی قصه غلامرضا(حمیدرضا محمدی) یک جوان ساده‌دل که در بی‌خبری کامل با ماجراهای تروریستی پیوند می‌خورد و دیگری قصه کیان(سامان صفاری) که به دنبال جاه‌طلبی‌ها و اهداف
بلندپروازانه‌اش است.
اشاره به موضوعات روز مانند سایت‌های شرط‌بندی و شاخ‌های اینستاگرامی ساکن ترکیه باعث نزدیکی سرجوخه به ذهن مخاطب می‌شود. در ضمن هر دو شخصیت اصلی سریال، درگیر ماجراهای عاشقانه هم هستند تا ابعاد دراماتیک سریال نیز
قوت بگیرد.





سریال‌هایی که به شکل غیرمستقیم به موضوعات امنیتی پرداخته‌اند
امنیتی‌های زیرپوستی!

وفا
سال پخش: ۱۳۸۵
کارگردان: محمدحسین لطیفی
تهیه‌کننده: منصور سهراب‌پور
بازیگران: هانیه توسلی، پوریا پورسرخ، فرهاد اصلانی، فرهاد قائمیان و رضا ایرانمنش
سریال عاشقانه محمدحسین لطیفی- که پنجمین مجموعه تلویزیونی‌اش به حساب می‌آید- بر رابطه بین دو شخصیت اصلی سریال یعنی وفا(هانیه توسلی) و ژوبین(پوریا پورسرخ) متمرکز است، اما زیرمتن جدی‌ای با موضوع جنایات رژیم‌صهیونیستی دارد. ژوبین پناهی که به جرم جاسوسی برای اسرائیل در ایران زندانی است، با کمک فردی با نام مستعار خرچنگ(فرهاد قائمیان) فرار می‌کند و در لبنان به دنبال دختری لبنانی-ایرانی به نام وفا می‌رود که از قبل به او علاقه‌مند بوده است. این سریال باعث معرفی پوریا پورسرخ و افزایش شهرت و محبوبیت هانیه توسلی شد. در ضمن باعث شد فرهاد قائمیان که با بازی در فیلم‌های رسول ملاقلی‌پور برای مخاطبان سینما شناخته شده بود، بین عموم مردم مشهور شود. «وفا» که در ایام نوروز روی آنتن شبکه سه می‌رفت، به قدری گل کرد که در اولین روز بعد از نوروز-که با آغاز به کار دوباره مطبوعات همراه بود- کمتر نشریه‌ای را می‌شد پیدا کرد که عکس وفا و ژوبین را روی جلد نبرده باشد. تولید یک سریال باکیفیت با همکاری کشور لبنان علیه رژیم اسرائیل را شاید بتوان مهم‌ترین دستاورد وفا دانست که پس از آن در تلویزیون تکرار نشد.




راستش را بگو
سال پخش: ۱۳۹۱
کارگردان: محمدرضا آهنج
تهیه‌کننده: فاطمه ثمرقندی
بازیگران: دانیال عبادی، حسن پورشیرازی، آتیلا پسیانی، نیوشا ضیغمی، ثریا قاسمی، رؤیا تیموریان و لعیا زنگنه
محمدرضا آهنج بعد از چند تجربه موفق تلویزیونی مانند «سایه آفتاب» که در فضای تهران قدیم و حال و هوایی شبیه به آثار مسعود کیمیایی ساخته شد، سراغ سریالی با فضای متفاوت با عنوان «راستش را بگو» رفت. مجموعه‌ای با چند خط داستان موازی که هم به ماجراهای عاشقانه در فضای دانشجویی می‌پرداخت، هم نیم‌نگاهی به عرفان و خودسازی و تهذیب نفس داشت و هم سویه‌های قابل توجه امنیتی و جاسوسی در آن دیده می‌شد. در این سریال، شاهد ماجراهای شخصیت علی مولایی(دانیال عبادی) هستیم که در حال انجام یک تحقیق دانشگاهی است، درگیر یک رابطه عاطفی شده و همزمان سر و کله موضوعات امنیتی هم پیدا می‌شود. راستش را بگو در زمان پخش مخاطبان مخصوص به خود را داشت، چرا که روح حاکم بر اثر به گونه‌ای نبود که بتواند مخاطب انبوه جذب کند.




صبح آخرین روز
سال پخش: ۱۴۰۰
کارگردان: حسین تبریزی
تهیه‌کننده: مصطفی علمی‌فرد
بازیگران: کاوه خداشناس، سپیده خداوردی، میرطاهر مظلومی و زهرا سعیدی
انتشار خبر ساخت سریالی با موضوع مجید شهریاری از شهدای هسته‌ای، توجه مخاطبان رسانه‌ملی را به خود جلب کرد، چرا که چنین سوژه‌ای برای اولین بار به نمایش در می‌آمد و در موارد قبلی، به شکل کلی و نه با محوریت یک شهید به موضوع ترور دانشمندان هسته‌ای پرداخته می‌شد. با این حال «صبح آخرین روز» را نمی‌توان یک اثر جاسوسی- امنیتی نامید، چرا که بر پایه قواعد این ژانر ساخته نشده و شخصیت‌های محوری‌اش تروریست/جاسوس و مأمور امنیتی و تقابل میان این دو نیست. این بار زاویه دید متفاوت است و بیننده شاهد زندگی و سرگذشت قربانی یک عملیات تروریستی است. فیلمنامه این سریال خطی نیست و ترور مجید شهریاری را اوایل مجموعه می‌بینیم؛ چرا که به دلیل ریشه داستان در واقعیت، بیننده به طور کامل پایان را می‌داند.  «صبح آخرین روز» در تهران ، زنجان  و مریوان تصویربرداری شده  و محصولی از شبکه استانی زنجان «اشراق» است.