رضا علیشاهی خیاط اندیمشکی، متدی جدید ابداع کرده که با آن می شود به سادگی خیاط شد
آقارضا قیچی طلا!
هر كسی اگر كمی دست به قیچی باشد و از دنیای پارچه و نخ و سوزن سردربیاورد، حتما اسم مولر یا گرلاوین را شنیده است. اینها آدم‌هایی بوده‌اند كه در سال‌های دور، متدهای خیاطی را ابداع كرده‌اند و موفق شده‌اند روش كار خود را به سراسر جهان صادر كنند. خیاطی به روش مولر و گرلاوین در ایران سال‌هاست كه متداول است، ولی حالا جوانی38 ساله از اندیمشك برخاسته كه صاحب متدی جدید در خیاطی است، روشی ساده با فرمولی فعلا محرمانه كه رضا علیشاهی آن را این روزها فقط به شاگردانش یاد می‌دهد؛ نگرانی او همان ماجرای قدیمی ترس مخترعان كشورمان از دزدیده شدن اختراع‌شان است. او می‌ترسد چون با این كه گواهی ثبت اختراع و تاییدیه‌های دانشگاهی و تایید رسمی بنیاد ملی مد و لباس را دارد، ولی همه داشته‌های او تا امروز فقط یك مشت قول كاغذی است. بنگلادشی‌ها كه از سرآمدان صنعت پوشاك در جهانند از او برای همكاری دعوت كرده‌اند، ولی رضا به آنها پاسخ منفی داده چون دوست دارد همان‌طور كه روش مولر از آلمان برخاست و جهانی شد، روش او هم از ایران بلند شود و جهانی شود. درد‌دل‌های این خیاط مخترع شنیدنی است. كسی كه تضمین می‌دهد در كمتر از ده جلسه می‌تواند از یك فرد مبتدی یك خیاط بسازد.
چند سال است خیاطی می‌كنید؟
پدرم از كت و شلواردوزهای ماهر خوزستان بود، همین باعث شد من از هفت هشت سالگی كنارش مشغول كار شوم. می‌شود گفت 30سال است كه خیاطی می‌كنم.
در خیاط‌خانه پدرتان با چه متدی كار می‌كردید؟
در تك‌دوزی‌ها معمولا هیچ‌كدام از متدهای خیاطی كارایی ندارد و تجربیاتی كه نسل به نسل به دست آمده مبنای كار است، ولی با این حال تقریبا همه تك‌دوزی‌ها چارچوبی از متد مولر را به كار می‌برند.
از چه زمانی به فكر افتادید كه در حوزه طراحی دوخت تغییر ایجاد كنید؟
من در طول سال‌های كاری‌ام می‌دیدم متدهای موجود كفاف تك‌دوزی را نمی‌دهد و لباس‌ها در تن شیك نمی‌ایستد و به اصطلاح تن‌خور خوبی ندارند. همچنین به تجربه دریافته بودم متد مولر با 140 سال قدمت با نیازها و اندام امروزی تطابق ندارد. البته زمانی كه روش مولر ابداع شد در صنعت پوشاك یك معجزه محسوب می‌شد، ولی موضوع این است كه این روش قدیمی نمی‌تواند به نیازهای انسان امروزی پاسخ كامل و دقیق بدهد. برای همین وقتی مستقل از پدرم وارد كار تولید شدم، تصمیم گرفتم متدی را طراحی كنم كه با همه سلیقه‌ها انطباق داشته باشد ومحدود به یك نژاد یا جغرافیا نباشد.
كار را از كجا شروع كردید؟
ابتدا تجربه‌ها و دیدگاه‌هایم را جمع‌آوری كردم، چون تصمیم داشتم یك كتاب بنویسم. اما وقتی اطلاعاتم را جمع‌آوری كردم، متوجه شدم روش كار من هیچ شباهتی به متدهای قبلی ندارد چه از لحاظ طراحی الگو و چه از بابت تعیین سایز.
وقتی در این رابطه با یكی از استادان دانشگاه صحبت كردم، پیشنهاد داد به جای نوشتن كتاب، طرحم را ثبت اختراع كنم. ابداع یك روش جدید درخیاطی البته كار آسانی نیست، ولی من چون سال‌ها تك‌دوزی كرده بودم و برای حدود2000 نفر لباس دوخته بودم با انواع اندام‌ها آشنایی داشتم و می‌دانستم اگر كجای الگو اصلاح شود، ایراد لباس برطرف می‌شود و خوش‌فرم‌تر می‌ایستد. در واقع من سال‌ها تاثیر تغییرات در الگوی لباس را روی اندام‌های مختلف آزمایش كرده بودم و سرانجام موفق شدم شیوه‌ای را ابداع كنم كه برای همه اندام‌ها و سلیقه‌ها قابلیت دوخت داشته باشد.
رسیدن به این روش چقدر طول كشید؟
مطالعاتش نزدیك به چهارسال طول كشید. دانشگاه امیركبیر نیز پنج ماه طول كشید تا طرح را بررسی كند و سرانجام بعد از یك سال انتظار، طرح در اداره ثبت اختراع ثبت شد و گواهی گرفت.
روش كار شما دقیقا چگونه است؟
من با استفاده از دور باسن شخص به یك متغیر به نام آراِی(RA) دست پیدا می‌كنم كه حروف اختصاری اسم و فامیل من است. این متغیر در طراحی بیشتر قسمت‌های الگو نقش بازی می‌كند. در واقع آراِی یك‌عدد است كه وقتی به اضافه یك می‌شود، سایز بزرگ‌تر و وقتی منهای یك می‌شود، سایز كوچك‌تر را می‌سازد.
فرمولش چیست؟
دور باسن، ضربدر... تقسیم بر ... متغیر آراِی را می‌سازد.
موضوع محرمانه است؟
بله، متاسفانه من آن‌قدر كم معرفی شده‌ام كه می‌ترسم با وجود این كه گواهی ثبت اختراع و سند دارم، اما طرحم دزدیده شود.
یعنی نمی‌خواهید روش‌تان را به كسی یاد بدهید؟
چرا می‌خواهم، اما قصد دارم درسراسر كشور كلاس برگزار كنم و روشم را در این كلاس‌ها آموزش دهم.
می‌گویند یكی از شركت‌های معتبر پوشاك در بنگلادش شما را دعوت به همكاری كرده، درست است؟
بله، اما خوشبختانه یا متاسفانه به آنها پاسخ منفی‌دادم.
چرا؟
چون دوست دارم در كشور خودم بمانم و هر كاری كه می‌كنم برای ایران باشد.
اما اگر دعوتشان را قبول می‌كردید احتمالا آنجا معروف می‌شدید و می‌توانستید بهتر در كشور كار كنید.
شاید این‌طور بود، اما من سه فرزند دارم و در این دنیا هیچ چیزی برایم مهم‌تر از خانواده نیست. شاید هم بنگلادش كشور مورد علاقه‌ام نیست. البته چند شركتی كه به من پیشنهاد همكاری داده‌اند همه می‌خواهند طرح را از من بخرند كه این هم یكی از دلایل جواب منفی‌دادن به آنها بوده است.
چرا؟ شاید با مبلغی كه می‌دهند زندگی‌تان متحول شود.
البته با آنها به مرحله قیمت‌گذاری نرسیدم، ولی همه تلاشم این است كه خودم از ابداعم استفاده كنم، نه خارجی‌ها. در این راه همه توانم را به كار خواهم بست و اگر نشد آن وقت چون 20 سال حق مالكیت دارم آن وقت به فكر فروش می‌افتم.
روش شما چه ویژگی‌های دارد كه خارجی‌ها دنبال آن هستند؟
این روش یك‌سری مزایای فنی و ظاهری دارد، مثلا جدول سایزینگ را حذف می‌كند و سایزهای بزرگ‌تر و كوچك‌تر از سایز مبنا به صورت استاندارد بزرگ یا كوچك می‌شوند. استفاده از این متد برخلاف متدهای متداول نیاز به تجربه ندارد. در متدهای موجود خیاط باید برای رسیدن به لباس دلخواه، براساس تجربه‌اش در متد دستكاری كند، ولی در متد ابداعی من این چنین نیست و با یك آموزش كوتاه می‌شود برای همه اندام‌ها الگو طراحی كرد. همچنین این روش سرعت آموزش را هم بالا می‌برد و احتمال اشتباه برای كارآموزان را
پایین می‌آورد.
سرعت یادگیری در این روش چقدر بالاست؟
من بارها اعلام كرده‌ام كه یك تحصیلكرده دانشگاهی در رشته طراحی دوخت را مقابل یك كارآموز قرار دهید كه فقط به مدت یك ماه تحت تعلیم این روش قرار گرفته آن‌وقت ببینید كه این كارآموز در عرض پنج تا شش جلسه چطور می‌تواند یك لباس استاندارد حتی بهتر از فرد تحصیلكرده بدوزد.
یعنی هر تازه‌كاری می‌تواند با متد شما خیاط شود؟
كسی كه فقط بلد باشد پشت چرخ بنشیند و آن را كنترل كند در مدت كمتر از شش هفت جلسه می‌تواند یك تكه از لباس مثلا پیراهن، شلوار یا مانتو بدوزد به طوری كه كارش با كسانی كه سال‌ها در این حوزه كار می‌كنند، قابل رقابت باشد.
لباسی كه با این روش دوخته می‌شود شكل ظاهری‌اش با بقیه لباس‌ها فرق دارد؟
از نظر ظاهری تفاوت مشهودی ندارد، ولی این لباس بیشترین تشابه را با اندام شخص دارد و روی تن شیك می‌ایستد. همچنین با این احتمال پیچ خوردگی و پریدگی درزها از بین می‌رود و لباس نیاز به كش كاری هم ندارد.
واكنش داخلی‌ها به كار شما-به‌خصوص بنیاد ملی مد و لباس-چه بود ؟
اول خیلی خوب استقبال و طرح را بررسی كردند، اما بعد از صدور تاییدیه و ثبت اختراع هیچ حمایتی نكردند. حتی برای ملاقات با دبیر كارگروه ساماندهی مد و لباس، پنج دقیقه هم به من وقت ندادند.
می‌دانید چرا؟
واقعا نه، فقط می‌گفتند سر فرصت با شما تماس می‌گیریم، اما هیچ تماسی نگرفتند.
طبق قانون باید از شما چه حمایتی بشود؟
طبق مفاد قانون ساماندهی مد و لباس باید به منظور حفظ و تقویت فرهنگ و هویت ایرانی-اسلامی و ترویج الگوهای بومی و ملی، هدایت بازار تولید و عرضه البسه و پوشاك براساس طرح‌ها و الگوهای داخلی همچنین در جهت ترغیب مردم به پرهیز از انتخاب و مصرف الگوهای بیگانه و غیرمأنوس با فرهنگ و هویت ایرانی، وزارت ارشاد باید كارگروهی تشكیل دهد و برای رسیدن به این اهداف تلاش كند. یكی از كارهایی که این كارگروه باید پیگیری كند آشنا كردن صنعتگران داخلی و دست‌اندركاران پوشاك جهان با الگوهای ایرانی است، همچنین ارائه تسهیلات برای تجاری كردن طرح كه هیچ كدام از این كارها برای من انجام نشده است.
پدرم از كت و شلواردوزهای ماهر خوزستان بود، همین باعث شد من از هفت هشت سالگی كنارش مشغول كار شوم. می‌شود گفت 30سال است كه خیاطی می‌كنم.
در خیاط‌خانه پدرتان با چه متدی كار می‌كردید؟
در تك‌دوزی‌ها معمولا هیچ‌كدام از متدهای خیاطی كارایی ندارد و تجربیاتی كه نسل به نسل به دست آمده مبنای كار است، ولی با این حال تقریبا همه تك‌دوزی‌ها چارچوبی از متد مولر را به كار می‌برند.
از چه زمانی به فكر افتادید كه در حوزه طراحی دوخت تغییر ایجاد كنید؟
من در طول سال‌های كاری‌ام می‌دیدم متدهای موجود كفاف تك‌دوزی را نمی‌دهد و لباس‌ها در تن شیك نمی‌ایستد و به اصطلاح تن‌خور خوبی ندارند. همچنین به تجربه دریافته بودم متد مولر با 140 سال قدمت با نیازها و اندام امروزی تطابق ندارد. البته زمانی كه روش مولر ابداع شد در صنعت پوشاك یك معجزه محسوب می‌شد، ولی موضوع این است كه این روش قدیمی نمی‌تواند به نیازهای انسان امروزی پاسخ كامل و دقیق بدهد. برای همین وقتی مستقل از پدرم وارد كار تولید شدم، تصمیم گرفتم متدی را طراحی كنم كه با همه سلیقه‌ها انطباق داشته باشد ومحدود به یك نژاد یا جغرافیا نباشد.
كار را از كجا شروع كردید؟
ابتدا تجربه‌ها و دیدگاه‌هایم را جمع‌آوری كردم، چون تصمیم داشتم یك كتاب بنویسم. اما وقتی اطلاعاتم را جمع‌آوری كردم، متوجه شدم روش كار من هیچ شباهتی به متدهای قبلی ندارد چه از لحاظ طراحی الگو و چه از بابت تعیین سایز.
وقتی در این رابطه با یكی از استادان دانشگاه صحبت كردم، پیشنهاد داد به جای نوشتن كتاب، طرحم را ثبت اختراع كنم. ابداع یك روش جدید درخیاطی البته كار آسانی نیست، ولی من چون سال‌ها تك‌دوزی كرده بودم و برای حدود2000 نفر لباس دوخته بودم با انواع اندام‌ها آشنایی داشتم و می‌دانستم اگر كجای الگو اصلاح شود، ایراد لباس برطرف می‌شود و خوش‌فرم‌تر می‌ایستد. در واقع من سال‌ها تاثیر تغییرات در الگوی لباس را روی اندام‌های مختلف آزمایش كرده بودم و سرانجام موفق شدم شیوه‌ای را ابداع كنم كه برای همه اندام‌ها و سلیقه‌ها قابلیت دوخت داشته باشد.
رسیدن به این روش چقدر طول كشید؟
مطالعاتش نزدیك به چهارسال طول كشید. دانشگاه امیركبیر نیز پنج ماه طول كشید تا طرح را بررسی كند و سرانجام بعد از یك سال انتظار، طرح در اداره ثبت اختراع ثبت شد و گواهی گرفت.
روش كار شما دقیقا چگونه است؟
من با استفاده از دور باسن شخص به یك متغیر به نام آراِی(RA) دست پیدا می‌كنم كه حروف اختصاری اسم و فامیل من است. این متغیر در طراحی بیشتر قسمت‌های الگو نقش بازی می‌كند. در واقع آراِی یك‌عدد است كه وقتی به اضافه یك می‌شود، سایز بزرگ‌تر و وقتی منهای یك می‌شود، سایز كوچك‌تر را می‌سازد.
فرمولش چیست؟
دور باسن، ضربدر... تقسیم بر ... متغیر آراِی را می‌سازد.
موضوع محرمانه است؟
بله، متاسفانه من آن‌قدر كم معرفی شده‌ام كه می‌ترسم با وجود این كه گواهی ثبت اختراع و سند دارم، اما طرحم دزدیده شود.
یعنی نمی‌خواهید روش‌تان را به كسی یاد بدهید؟
چرا می‌خواهم، اما قصد دارم درسراسر كشور كلاس برگزار كنم و روشم را در این كلاس‌ها آموزش دهم.
می‌گویند یكی از شركت‌های معتبر پوشاك در بنگلادش شما را دعوت به همكاری كرده، درست است؟
بله، اما خوشبختانه یا متاسفانه به آنها پاسخ منفی‌دادم.
چرا؟
چون دوست دارم در كشور خودم بمانم و هر كاری كه می‌كنم برای ایران باشد.
اما اگر دعوتشان را قبول می‌كردید احتمالا آنجا معروف می‌شدید و می‌توانستید بهتر در كشور كار كنید.
شاید این‌طور بود، اما من سه فرزند دارم و در این دنیا هیچ چیزی برایم مهم‌تر از خانواده نیست. شاید هم بنگلادش كشور مورد علاقه‌ام نیست. البته چند شركتی كه به من پیشنهاد همكاری داده‌اند همه می‌خواهند طرح را از من بخرند كه این هم یكی از دلایل جواب منفی‌دادن به آنها بوده است.
چرا؟ شاید با مبلغی كه می‌دهند زندگی‌تان متحول شود.
البته با آنها به مرحله قیمت‌گذاری نرسیدم، ولی همه تلاشم این است كه خودم از ابداعم استفاده كنم، نه خارجی‌ها. در این راه همه توانم را به كار خواهم بست و اگر نشد آن وقت چون 20 سال حق مالكیت دارم آن وقت به فكر فروش می‌افتم.
روش شما چه ویژگی‌های دارد كه خارجی‌ها دنبال آن هستند؟
این روش یك‌سری مزایای فنی و ظاهری دارد، مثلا جدول سایزینگ را حذف می‌كند و سایزهای بزرگ‌تر و كوچك‌تر از سایز مبنا به صورت استاندارد بزرگ یا كوچك می‌شوند. استفاده از این متد برخلاف متدهای متداول نیاز به تجربه ندارد. در متدهای موجود خیاط باید برای رسیدن به لباس دلخواه، براساس تجربه‌اش در متد دستكاری كند، ولی در متد ابداعی من این چنین نیست و با یك آموزش كوتاه می‌شود برای همه اندام‌ها الگو طراحی كرد. همچنین این روش سرعت آموزش را هم بالا می‌برد و احتمال اشتباه برای كارآموزان را
پایین می‌آورد.
سرعت یادگیری در این روش چقدر بالاست؟
من بارها اعلام كرده‌ام كه یك تحصیلكرده دانشگاهی در رشته طراحی دوخت را مقابل یك كارآموز قرار دهید كه فقط به مدت یك ماه تحت تعلیم این روش قرار گرفته آن‌وقت ببینید كه این كارآموز در عرض پنج تا شش جلسه چطور می‌تواند یك لباس استاندارد حتی بهتر از فرد تحصیلكرده بدوزد.
یعنی هر تازه‌كاری می‌تواند با متد شما خیاط شود؟
كسی كه فقط بلد باشد پشت چرخ بنشیند و آن را كنترل كند در مدت كمتر از شش هفت جلسه می‌تواند یك تكه از لباس مثلا پیراهن، شلوار یا مانتو بدوزد به طوری كه كارش با كسانی كه سال‌ها در این حوزه كار می‌كنند، قابل رقابت باشد.
لباسی كه با این روش دوخته می‌شود شكل ظاهری‌اش با بقیه لباس‌ها فرق دارد؟
از نظر ظاهری تفاوت مشهودی ندارد، ولی این لباس بیشترین تشابه را با اندام شخص دارد و روی تن شیك می‌ایستد. همچنین با این احتمال پیچ خوردگی و پریدگی درزها از بین می‌رود و لباس نیاز به كش كاری هم ندارد.
واكنش داخلی‌ها به كار شما-به‌خصوص بنیاد ملی مد و لباس-چه بود ؟
اول خیلی خوب استقبال و طرح را بررسی كردند، اما بعد از صدور تاییدیه و ثبت اختراع هیچ حمایتی نكردند. حتی برای ملاقات با دبیر كارگروه ساماندهی مد و لباس، پنج دقیقه هم به من وقت ندادند.
می‌دانید چرا؟
واقعا نه، فقط می‌گفتند سر فرصت با شما تماس می‌گیریم، اما هیچ تماسی نگرفتند.
طبق قانون باید از شما چه حمایتی بشود؟
طبق مفاد قانون ساماندهی مد و لباس باید به منظور حفظ و تقویت فرهنگ و هویت ایرانی-اسلامی و ترویج الگوهای بومی و ملی، هدایت بازار تولید و عرضه البسه و پوشاك براساس طرح‌ها و الگوهای داخلی همچنین در جهت ترغیب مردم به پرهیز از انتخاب و مصرف الگوهای بیگانه و غیرمأنوس با فرهنگ و هویت ایرانی، وزارت ارشاد باید كارگروهی تشكیل دهد و برای رسیدن به این اهداف تلاش كند. یكی از كارهایی که این كارگروه باید پیگیری كند آشنا كردن صنعتگران داخلی و دست‌اندركاران پوشاك جهان با الگوهای ایرانی است، همچنین ارائه تسهیلات برای تجاری كردن طرح كه هیچ كدام از این كارها برای من انجام نشده است.
