بازار  بی‌خود  رو

ثبت‌نام 7میلیون نفر برای فقط 25هزار خودرو یک سوال بزرگ را ایجاد کرد؛ آیا واقعا این‌همه تقاضا در بازار وجود دارد؟

بازار بی‌خود رو

دیروز مراسم قرعه‌كشی گروه صنعتی ایران‌خودرو در حالی انجام شد كه رئیس اتحادیه نمایشگاه‌داران اتومبیل می‌گوید از اواسط هفته گذشته تاكنون معاملات خودرو به نزدیك صفر رسیده است. این مراسم با حضور نماینده‌دادستانی كل، وزارت اطلاعات، سازمان بازرسی، بازرسی وزارت صمت، پلیس امنیت اقتصادی و سازمان حمایت از تولیدكنندگان و مصرف‌كنندگان برگزار شد و پس از اعلام قرعه‌كشی به صورت الكترونیكی كد پیگیری منتشر و به افراد از طریق پیامك اطلاع‌رسانی شد. براساس آمار مقدماتی حدود هفت میلیون نفر در طرح فروش فوری 25 هزار دستگاه خودرو شركت كرده‌اند. هرچند این آمار با راستی‌آزمایی ریزش خواهد كرد و در نهایت با قرعه‌كشی اسامی واجدین شرایط خرید خودرو اعلام خواهند شد اما تعداد افراد واجدالشرایط بسیار بیشتر از حذفی‌ها خواهد بود. حالا جام‌جم به بررسی این موضوع پرداخته كه چگونه بازار خودرو هفت میلیون متقاضی دارد و راهكار اصلی برای ساماندهی بازار خودرو‌چیست؟

معاملات سفته‌ای
در حالی كه برخی كارشناسان تقاضای بازار را یك میلیون تا یك میلیون و 500هزار دستگاه می‌دانند حدود هفت میلیون نفر برای خرید خودرو با شرایط ویژه ثبت‌نام كرده‌اند. این موضوع باید از دو جهت بررسی شود. ابتدا این‌كه هفت میلیون نفر نیاز به خودرو دارند و شاید به دلیل افزایش قیمت در بازار نتوانستند نیاز خود را رفع كنند. موضوع دیگر این‌كه برخی افراد برای كسب سود وارد این بازار شده‌اند. حتما برخی افراد به منظور كسب سود در قرعه‌كشی ثبت‌نام كرده‌اند تا بتوانند با فروش آن، از فاصله قیمت كارخانه و بازار بهره ببرند. در لیست شرایط اعلام شده سازمان حمایت مصرف‌كنندگان و تولیدكنندگان و شورای رقابت متقاضی امكان فروش خودرو تا یك سال را ندارد. یك مقام آگاه در وزارت صمت در این باره به خبرنگار ما گفت: شماره بدنه، شماره شاسی و شماره موتور علاوه‌بر پلاك خودرو در اختیار سازمان ثبت اسناد و نیروی انتظامی قرار می‌گیرد و این خودروها تا یك سال از تاریخ تحویل ممنوع‌المعامله هستند. از سوی دیگر برخی افراد سودجو و دارای سرمایه به افرادی كه شرایط ثبت‌نام در قرعه‌كشی خودرو را دارند وعده دادند در صورت برنده شدن پنج میلیون تومان، در زمان تحویل خودرو پنج میلیون تومان و در زمان تنظیم سند هم پنج میلیون تومان پول پرداخت می‌كنند. این افراد آشنا به قانون از برنده قرعه‌كشی به میزان 40‌میلیون بالاتر از قیمت دریافتی خودرو سفته دریافت می‌كنند. در نتیجه بخشی از تقاضای بازار مربوط به این افراد می‌شود كه درصد برنده شدن كسانی را كه واقعا به خودرو نیاز دارند پایین می‌آورد.
شرایط جدید پیش‌فروش
امروز طرح‌های پیش‌فروش دو‌خودروساز دوباره اجرا می‌شود كه همان شروط قبلی وجود دارد. كسانی كه پلاك فعال برای خودروهای سنگین، مینی‌بوس، كامیونت و... را دارند، مجاز به ثبت‌نام در طرح فروش فوق‌العاده بودند و پلاك فعال خودروهای سنگین مشمول قانون خودروهای سواری نبود. اگر فردی در هر دو مجموعه خودروساز ثبت‌نام كرده باشد در صورتی كه ظرفیت فروش یك شركت بیش از حد مجاز باشد ثبت‌نام او در شركت دیگر ثبت خواهد شد. به‌عنوان نمونه در حال حاضر آمارها نشان می‌دهد حجم متقاضی برای ثبت‌نام خودروهای ایران‌خودرو بیش از سایپا است در این حالت مطمئنا اگر فردی هم در ایران‌خودرو و سایپا ثبت‌نام كرده باشد ثبت‌نام در ایران‌خودرو حذف و فرد مجاز به خرید از محصولات سایپا است. مشخصات اصلی مشتری به‌واسطه احراز هویت در سیستم از طریق سامانه اِمتا ثبت شده توسط ثبت‌احوال استخراج می‌شود و مورد راستی‌آزمایی قرار می‌گیرد كه؛ آیا فرد متقاضی دارای سن مجاز برای ثبت‌نام بوده یا خیر. در بخش راستی‌آزمایی ثبت‌نامی‌ها پلیس راهور مسؤول بررسی پلاك فعال افراد متقاضی است همچنین شركت‌های خودروساز نیز باید بررسی اطلاعات فرد متقاضی را اعلام كنند كه؛ آیا در طول 36 ماه گذشته خودرویی از شركت‌ها خریداری كرده است یا خیر. نكته مهم اینجاست روند راستی‌آزمایی ثبت‌نامی‌ها دیروز به پایان رسید اما سه ماه تحویل خودرو طول می‌كشد و باز هم راستی‌آزمایی‌ها در این بازه زمانی انجام و اگر خطایی در ثبت اطلاعات توسط فرد متقاضی مشاهده شود ثبت‌نام باطل خواهد شد. البته در روند قرعه‌كشی سهم 10درصدی هم به‌عنوان ذخیره در نظر گرفته می‌شود، زیرا برخی از افرادی كه اسامی آنها در قرعه‌كشی اعلام شده شاید امكان تكمیل وجه نداشته و عملا انصراف ‌دهند. فرشاد مقیمی مدیرعامل ایران‌خودرو در این باره می‌گوید: هفته آینده فرآیند قرعه‌كشی بعدی را انجام خواهیم داد. مقیمی درباره نواقص خودروهای مانده در پاركینگ نیز گفت: نواقص این خودروها به قطعاتی مثل كاتالیست مربوط است كه هنوز داخلی‌سازی نشده و در تامین آن وابسته به كشور‌های خارجی هستیم‌.
مدیرعامل ایران‌خودرو با تاكید بر این‌كه كاتالیست قطعه‌ای وارداتی است كه مواد تولید آن در كشور وجود ندارد عنوان كرد: روند واردات این قطعات پیگیری می‌شود و اگر به تعداد انبوه برسد با برنامه‌های ویژه‌ای این خودرو‌ها را تكمیل می‌كنیم و آنها را به مشتری‌ها تحویل خواهیم داد.
او درباره لزوم انجام قرعه‌كشی گفت: در برخی بازه‌های زمانی تقاضا و عرضه فاصله معناداری پیدا می‌كنند كه نیاز به كار ویژه‌ای است. فقط در این دوره بیش از چهار میلیون و ۷۰۰ هزار نفر ثبت‌نام كرده‌اند و این نشان از تقاضای غیرواقعی دارد. باید طی فرآیند ویژه نیاز بازار را پاسخ داد تا این مازاد تقاضا را كنترل كنیم. امروز قرعه‌کشی محصولات سایپا هم انجام می‌شود. در این طرح سایپا 10هزار خودرو عرضه خواهد کرد که بیش از سه‌میلیون تقاضا در این بخش وجود دارد. همچنین دو خودروساز بزرگ کشور به منظور ساماندهی بازار طرح پیش‌فروش را در برنامه کاری خود دارند که خودروها بین چهار ماه تا یک‌سال پس از انجام قرعه‌کشی تحویل می‌شود.
مدیریت تقاضا
براساس اصول اقتصادی زمانی كه یك‌كالا تقاضای زیادی دارد بهترین راه كنترل آن عرضه بیشتر محصول است تا قیمت به تعادل برسد اما موضوع خودرو كمی تفاوت دارد. كارشناسان معتقدند دلیل افزایش تقاضای خودرو، رشد مصرف نیست بلكه فاصله قیمتی ایجادشده بین قیمت كارخانه و بازار است. سعید مدنی مدیرعامل سابق گروه خودروسازی سایپا می‌گوید:  زمانی كه پراید از هفت میلیون تومان به 20 میلیون تومان افزایش یافت به وزارت صنعت، معدن و تجارت رفتیم تا موضوع را به اطلاع مسؤولان وقت برسانیم كه آنها با قیمت‌گذاری در حاشیه بازار موافقت كردند. این نوع قیمت‌گذاری باعث شد تا پراید چند سال بر پایه 18 میلیون تومان بماند و زمانی كه به اوج خود می‌رسید به 20 میلیون تومان نزدیك می‌شد. اما اعمال سیاست‌های دستوری اقتصاد باعث می‌شود یكباره فنر قیمتی رها شود. در همین حال محمد رضا نجفی‌منش، فعال قطعه‌سازی تاكید می‌كند مشكل قطعه‌سازی و خودروسازی در بخش قیمت‌گذاری است كه باید در ساختمان سمیه وزارت صمت حل و فصل شود. وی می‌گوید: زمانی كه اختلاف قیمت خودروی كارخانه و بازار 50میلیون تومان است حتما كسانی كه قصد فروش دارند راه آن را پیدا می‌كنند. به گفته این عضو انجمن قطعه‌سازی، برای حل مشكل بازار خودرو قیمت این محصول باید در حاشیه بازار تعیین شود كه نتیجه آن كاهش قیمت و حذف رانت است. نجفی منش در پاسخ به پرسش خبرنگار ما مبنی بر این‌كه آیا بازار از كشش قیمتی برای افزایش برخوردار است یا خیر تصریح كرد: از دو سال گذشته قیمت فولاد، آهن، مواد پتروشیمی و همه اقلامی كه در خودرو به‌كار می‌رود مطابق قیمت‌های جهانی و ارز افزایش قیمت داشتند و چگونه است كه فولاد با رشد قیمت 2000‌درصدی نباید بر قیمت خودرو تاثیر بگذارد.
تقاضای واقعی بازار خودرو،  2 میلیون است
سعید مؤتمنی، رئیس اتحادیه نمایشگاه‌داران خودرو به خبرنگار ما می‌گوید: از اواسط هفته گذشته تاكنون معامله خودرو نزدیك به صفر شده است. وی تاكید كرد: خودروهایی كه امكان ثبت‌نام داشتند از هفته گذشته تاكنون اصلا معامله نشدند و این به معنای تمایل مردم برای دریافت خودرو با قیمت‌های پایین توسط خودروسازان است.
این فعال صنفی ادامه داد: شرایط سختی كه سازمان حمایت و شورای رقابت برای خرید خودرو گذاشتند هم نتوانست تقاضا برای ثبت‌نام را مدیریت كند. از هفت میلیون ثبت‌نامی كه انجام شده حداكثر دو میلیون تقاضای واقعی در بازار وجود‌دارد.