شیلات و حراست از منابع دریایی
یادداشت: محمدرضا فاطمی کارشناس محیطزیست دریایی
امروز در جنوب کشور اتفاقات عجیبی در حوزه صیادی غیرمجاز رخ میدهد، زیرا در شرایطی که منابع دریایی جزو انفال عمومی است و مدیریت آن بر عهده سازمان شیلات قرار دارد، به نظر میرسد این سازمان توان و اراده کافی برای نظارت و ساماندهی برداشت از این منابع را ندارد. مثلا با وجود آن که در مصوبه دی 93 شورای عالی حفاظت محیطزیست صید همه انواع کوسهماهیان ممنوع شدهاست، اما هنوز در آییننامههای ابلاغی این سازمان، صید همه کوسهماهیان ممنوع نیست و همین مساله برای صیادان تناقض خاصی را ایجاد کرده. این در حالی است که شورای عالی حفاظتمحیطزیست نهاد بالادستی سازمان شیلات محسوب میشود و این سازمان باید مصوبات این شورا را اجرا کند.
از سوی دیگر، در سالهای اخیر صید کوسهماهیان در همه کشورهای دنیا ازجمله ایران رشد چشمگیری داشته است. صیادان نیز بیشتر این گونهها را به خاطر باله آنها صید میکنند و این بالهها نیز اغلب از طریق بنادر کشورهای حاشیه خلیجفارس به کشورهای آسیای شرقی قاچاق میشوند. علاقه مردم آسیای شرقی به مصرف خوراکی باله کوسه نیز باعث کاهش محسوس جمعیت این گونهها در سراسر جهان شدهاست و اکنون حدود صد گونه از انواع کوسهماهیان در فهرست قرمز اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت قرار گرفتهاند که 17 گونه از آنها در آبهای خلیجفارس زیست میکنند. این اتحادیه نیز صید همه کوسههایی را که در فهرست قرمز قرار دارند، در تمام کشورها ممنوع اعلام کردهاست، اما اکنون در سایه ضعف نظارتی سازمان شیلات صید کوسهماهیان در آبهای جنوب کشور چه بهصورت ضمنی و چه بهصورت هدف رواج دارد.
نکته دیگر اینجاست که در سالهای اخیر سازمان شیلات با وجود علم به کمبود نیروی انسانی و امکانات یگان حفاظت خود، تعداد زیادی کشتی صیادی ترال را راهی آبهای آزاد جنوب کردهاست و این کشتیها نیز با ظاهر موجه ولی در حقیقت غیرقانونی ذخایر آبزیان کشور را با تور ترال نابود میکنند. زیرا سازمان شیلات در اصل برای صید فانوسماهیان به این کشتیها مجوز دادهاست، اما بسیاری از این کشتیها به بهانه صید فانوسماهی، انواع گونههای کفزی آبهای جنوب ایران را با تورهای بزرگ خود جمع میکنند، اما هیچ نهادی بهطور قاطع جلوی این تخلف نمیایستد. در این شرایط نیز وقتی صیادان محلی میبینند که خود سازمان شیلات راه را برای وقوع تخلف باز گذاشته است، بدون توجه به کاهش جمعیت کوسهماهیان یا دیگر گونههای آبزی به دل دریا میزنند تا سهمی از این سفره داشته باشند. آنها دیگر به این فکر نمیکنند که صیدشان مجاز است یا غیرمجاز، زیرا شاهد آن هستند که امروزه در پهنههای آبی کشور به قول معروف متولی امامزاده، خود حرمت آن را نگه نداشتهاست.