آنچه از قطع نخاع و درمان آن باید بدانیم

آنچه از قطع نخاع و درمان آن باید بدانیم

دكتر علیرضا طبیب خویی جراح مغز ‌و ‌اعصاب


 «قطع نخاع» اصطلاحی معروف است كه تقریبا به گوش هر كسی رسیده و همه می‌دانند به معنی عاقبتی ناخوشایند و فلج اندام‌هاست.
ستون فقرات از تعدادی مهره تشكیل شده كه در داخل خود كانالی را می‌سازند که نخاع از آن عبور می‌كند. در واقع مهره‌ها استخوان‌هایی برای محافظت از نخاع هستند و اگر ضربه به ستون فقرات وارد شود و منجر به شكستگی مهره‌ها گردد، ممكن است این سپر حفاظتی از بین رفته و بافت عصبی حساس و مهم نخاع آسیب ببیند. آنچه در تصور ممكن است از اصطلاح «قطع نخاع» تداعی شود در واقع به شكلی ناشایع رخ می‌دهد و قطع كامل و دو تكه شدن نخاع در مواردی بسیار نادر مشاهده می‌شود. در بیشتر مواقع، قطعه استخوانی شكسته وارد كانال نخاعی شده و روی نخاع فشار آورده و آن را  له می‌كند. به این ترتیب این له‌شدگی هم مانند كوفتگی هر قسمت دیگر بدن ممكن است خفیف یا شدید باشد و در شدیدترین شكل آن عملا تفاوتی با قطع واقعی نخاع ندارد.
نخاع از هر قسمت كه دچار آسیب شود به دنبال آن عملكرد حسی و حركتی در پایین آن قسمت از دست می‌رود. در نتیجه آسیب نخاع گردنی ممكن است باعث فلج چهار اندام و بی‌اختیاری ادرار و مدفوع و حتی فلج عضلات دیافراگم و اختلال تنفسی شود. اما در آسیب نخاعی در پشت یا كمر، حس و حركت دست‌ها حفظ خواهد شد.
در آسیب‌های خفیف‌تر ممكن است مقداری حس یا حركت باقی بماند. مهم‌ترین عامل در پیش‌بینی این‌كه آسیب نخاعی چقدر بهبود خواهد یافت میزان باقی ماندن حس و حركت بعد از ضربه است. در آسیب‌هایی كه هیچ حس و حركتی پایین محل ضربه باقی نماند شانس بازگشت بسیار كم است. درمان آسیب نخاعی ابتدا انجام جراحی برای برداشتن استخوانی است كه روی نخاع فشار وارد كرده اما برای ترمیم نخاع هنوز درمان مؤثر ثابت‌شده‌ای وجود ندارد. در واقع بعد از برداشتن فشار از روی نخاع لازم است درمان‌های حمایتی با دارو و فیزیوتراپی صورت پذیرد تا با گذر زمان منتظر پاسخ به درمان و ترمیم خودبه‌خودی نخاع باشیم. بیشترین میزان بهبودی و نتیجه‌گیری از درمان‌های جراحی و حمایتی، شش ماه تا یك سال اول است كه شانس بازسازی نخاع در بالاترین میزان خود قرار دارد و پس از آن احتمال بهبود بسیار اندك خواهد بود. دانشمندان در تمام دنیا مشغول انجام پروژه‌های تحقیقاتی گسترده و به‌کارگیری روش‌های مختلف برای درمان آسیب نخاعی هستند و اکنون مفیدترین اقدام، پیشگیری از بروز این عارضه است.