15 اردیبهشت93 دولت یازدهم از طرح تحول نظام سلامت با سه رویكرد حمایت مالی از مردم، ایجاد عدالت در دسترسی به خدمات سلامت و نیز ارتقای كیفیت خدمات رونمایی كرد. طرحی كه خیلی زود، به تنها مرهم زخم دردمندان تبدیل شد. اوایل رضایت نسبی از طرح تحول سلامت وجود داشت. آن زمان برای شروع طرح، مبلغی معادل 48هزارمیلیاردریال از محل قانون بودجه سال93 برای بیمه افراد فاقد بیمه سلامت و كاهش میزان پرداختی بیماران بستری درنظر گرفته شد. عملكرد اعتبارات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی در اجرای طرح تحول سلامت از سال93 با رشد 47درصدی نسبت به سال92 وارد فاز اجرایی شد.عملكرد اعتبارات این وزارتخانه در اجرای این طرح در سال94، با رشدی 64درصدی نسبت به سال پایه (سال92) به بیش از 35هزار و 588میلیارد تومان و در سال 95 با رشدی 99 درصدی نسبت به سال پایه، به بیش از 43هزار و 272میلیارد تومان رسید.
در سال96 هم بودجه مصوب وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی در اجرای طرح تحول سلامت با رشدی 188درصدی نسبت به سال پایه به بیش از 62 هزار و 689میلیارد تومان رسید. در سال 97 نیز بودجه این وزارتخانه در قانون بودجه97، رشدی 8درصدی داشته است. در نتیجه، بودجه مصوب وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی در اجرای طرح تحول سلامت، با رشدی 214درصدی (14/3برابری) نسبت به سال پایه، به بیش از 68هزار و 330میلیارد تومان رسیده است.
میزان بودجه سال98، نیز با رشد 13درصدی همراه بود. اعتبارات بودجه طرح تحول سلامت در سالی آتی، به 4/63هزار میلیارد تومان رسید. با وجود افزایش بودجه اما نشانههای بروز مشكلات در این طرح خود را خیلی زود نشان داد. یكی از مشكلات پیش روی طرح نظام تحول سلامت، اما وصول نشدن این بودجه بود. به خاطر همین است كه این طرح، بدهی 20 تا 30 هزار میلیارد تومانی را برای كشور ایجاد كرده است.
بزرگترین اشتباهمان بود
اولین واكنش به بودجه سال98 را وزیر پیشین وزارت بهداشت، حسن هاشمی داشت. او پیشتر در مرداد امسال نیز گفته بود: ابزرگترین اشتباه من در طرح تحول سلامت، اعتماد بود، چون در سیاست حضور نداشتم و به آسانی اعتماد كردم. طرح تحول سلامت در سال93 پیشنهاد و اجرا شد و به ما قول حمایت دادند، اما فقط در سال93 اعتبارات به طور كامل محقق شد.ب لایحه بودجه سال 98 كه در مجلس قرائت شد، هاشمی استعفا کرد تا نشان دهد كه این طرح به مقصد نخواهد رسید.
اسعید نمكیب سرپرست وزارت بهداشت و درمان نیز دیروزدر اجلاس مدیران كل سازمان بیمه سلامت، درباره طرح سلامت گفت: اسال94 در سازمان برنامه و بودجه با طرح تحول سلامت و بیمه همگانی سلامت مواجه شدم و نامهای محرمانه به دكتر نوبخت نوشتم كه میترسم عاقبت این ماجرا به مسكن مهر و یارانهها مبتلا شود، البته اگر تدبیر نكرده و هزینهها را مدیریت نكنیم.ب اینها اما تنها اظهار نظرات مدیران درباره طرح نظام سلامت نیست.
خشت اول چون نهد معمار كج
اایرج خسرونیاب، رئیس جامعه پزشکان متخصص داخلی كشور نیز دراین باره به جامجم گفته بود: اطرح تحول نظام سلامت با این كه قرار بود یك زخم كهنه را درمان كند و تا حدودی هم در رسیدن به این هدف موفق بود اما مشكلاتی را هم با خودش به نظام سلامت تحمیل كرد.ب مشكلاتی كه خسرونیا از آنها حرف زده مساله جدیدی نیست: ابعد از اجرای این طرح، هزینه وزارت بهداشت و درمان بالا رفت و متاسفانه آن بودجهای هم كه ابتدا برای بهداشت و درمان در نظر گرفته شد، پرداخت نشد و در نتیجه بدهی سازمانهای بیمهگر به پزشكان، كادر درمانی و داروخانهها سال به سال بیشتر شد. نتیجه این اتفاق هم باعث به وجود آمدن مشكلاتی در خدمترسانی به بیماران شد.ب
درست است كه طرح تحول سلامت ابتدا برای مردم خوب شروع شد، اما بسیاری از كارشناسان در همان ابتدا معتقد بودند كه سنگ بنای این طرح، سستبنیان بوده است.
امحمد شریفیمقدمب قائممقام نظام پرستاری، به جامجم میگوید: اطرح تحول نظام سلامت از همان سال1393، محكوم به شكست بود. این طرح خیلی عجولانه و غیركارشناسانه شروع شد. طرحی به این وسعت كه هزاران میلیارد سرمایه ملی از جیب ملت رفته است، به آن تزریق میشود و اما به نتیجهای نمیرسد.ب
او معتقد است: ابار بسیاری از این طرح، روی دوش پرستاران بود. پرستاران بیشترین خدمات را به بیماران ارائه میدهند. در این طرح نظری از خود پرستاران گرفته نشد.ب
از همان ابتدای امر اما طرح نظام تحول سلامت به بیراهه رفت. قائم مقام نظام پرستاری عنوان میكند: ادر كجای دنیا برای بهبود نظام سلامت، تخت میخرند؟ این اتفاق اما در ایران افتاد. این اتفاق نشاندهنده بیمار بودن جامعه است. در كشورهای توسعهیافته به دنبال این هستند كه هزینهها را كم كنند و بر پیشگیری توجه دارند. یك تخت بیمارستانی در سال، به اندازه یك میلیارد تومان هزینه دارد. اگر به جای هزینه در این زمینهها به پیشگیری توجه شود، هزینهها هم كاهش خواهد یافت.ب او معتقد است كه به جای پیشگیری طرح تحول نظام سلامت به سمت درمان رفت: ابا آمارهای غلط، طرح بودجه زیادی را طلبید و با وجود این كه هزینه زیادی برایش شد به كیفیت قابل انتظار نرسیده است.ب
شریفیمقدم برای حل مشكل هم راهكاری دارد. او میگوید: ااین طرح دیگر كاركرد خود را از دست داده است. سرپرست وزارتخانه كه خود در ابتدا جزئی از طرح بوده است، حل مشكل را در نظام ارجاع میداند.ب اما نظام ارجاع چه میگوید؟ با اجرایی شدن نظام اجرا، بیمار ابتدا باید به پزشك خانواده مراجعه كند و اگر نیاز بود به بیمارستان و به پزشك متخصص مراجعه كند.
در این صورت خود به خود از هزینهها كاسته میشود: ابا اجرایی شدن نظام ارجاع و ساماندهی نظام پرداخت شاید بتوان گفت كه این طرح از وضعیت بحران خارح شود.ب
كارشناسانه نبود
علیرضا اسپید، نایبرئیس شورایعالی نظام پزشكی كشور، با اشاره به شرایط امروز طرح تحول سلامت، دلایل بروز مشكل را ریشهای میداند. او به جامجم میگوید: ابرای اینکه یك قضاوت درستی از طرح داشته باشیم باید به شرایط شروع این طرح یعنی سال 93 مراجعه كرد. قبل از سال 93 طرح تحول نظام سلامت وجود نداشت و پرداختها با تأخیر همراه بود. زیرساختها فرسوده بودند و عملا درمان به نوعی سركوب شده بود.ب همه اینها باعث شده بود كه همه مدیران سلامت منتظر تغییر اساسی در روند سلامت كشور باشند: ابعد از آن بود كه بودجه كافی به حوزه سلامت تخصیص داده شد.
ساختار طرح نظام سلامت چارچوبی دارد كه در ابتدای آن سیستم پزشك خانواده است و بعد از آن هم نظام ارجاع باید اجرا شود. پرونده الكترونیك نظام سلامت و راهنماییهای بالینی نیز باید درنظر گرفته شود.ب با درنظر گرفتن این ساختارها، از هدر رفت منابع مالی جلوگیری میشود. اتفاقی كه در طرح نظام سلامت اجرا نشدند و یا این كه به صورت ناقص اجرا شدند. اسپید میگوید: اآن زمان هم بسیاری از كارشناسان این نكته را گوشزد كرده بودند. باید توجه داشت كه طرح با مشكلاتی هم شروع شد.
مثلا در ابتدا قرار بود طرح با 5000 نفر بیمه شده شروع شود در حالی كه با همان بودجه با دههزار نفر بیمه شده تحت پوشش شروع شد.
همه اینها باعث شد تا این طرح به آن اهداف اولیه نرسید. به همین دلیل طرح تحول سلامت كارشناسانه شروع نشده.ب
اسپید البته معتقد است این طرح هم كارشناسانه بوده و هم نبوده است.
او عنوان میكند: در ابتدا كارشناسان به این نتیجه رسیده بودند كه این طرح باید اجرایی بشود و حتما هم دربارهاش كار كارشناسانه شده بود، ولی از جنبهای هم باید گفت كار كارشناسانه بر روی آن انجام نشده، چرا كه پایلوتی برای بررسی طرح درنظر گرفته نشده بود. نتایج و عیبهای كار بررسی نشده بود. او ادامه میدهد: مجریان طرح معتقد بودند اجرای این طرح یك فرصت طلایی است و اگر از این فرصت استفاده نكنیم، این اعتبار وارد بودجه سلامت نمیشود: اطرح یك مقداری شتابزده وارد عمل شد. كسانی كه باید آن را اجرا میكردند، یعنی پزشكان توجیه نشده بودند و باید توجه داشت كه بسیاری از آنها حتی با این طرح مخالف بودند.ب اسپید عنوان میكند كه جمع كردن معضلات طرح نظام سلامت كار آسانی نیست.