واقعيتهایی درباره تجهيزات و نرمافزارهاي پايش خواب
خواب ناراحت!
اگر نگاهي به اخبار فناوري و فروشگاههاي آنلاين بيندازيد، با انبوهي از گجتهاي پوشيدني از شركتهاي معروفي نظير اپل و فيتبيت تا شركتهاي گمنام چيني روبهرو ميشويد كه با انبوهي از حسگرهاي موجود، وعده بهبود كيفيت زندگي را به مشتريان ميدهند. اين گجتها ادعا ميكنند ميتوانند با شناسايي مشكلات مرتبط با سلامت افراد، براي داشتن زندگي بهتر به آنها كمك كنند. سالهاست كه انواع تجهيزات ديجيتال ويژه ورزش، برخي دادههاي ساده نظير تعداد گامهاي برداشته شده يا كالري سوزانده شده را اندازهگيري ميكنند. بهاينترتيب، انگيزه كاربر براي فعاليت جسمي يا تلاش براي كاهش وزن بيشتر ميشود، اما گجتهاي پايش خواب، پديدهاي به نسبت جديد هستند كه مورد توجه شركتهاي فناوري ديجيتال و البته مشتريان قرار دارند. از آنجا كه زندگي مدرن سبب ايجاد اختلال در خواب طبيعي افراد ميشود، بيترديد چنين تجهيزاتي، هواداران زيادي دارند. يك روزنامهنگار مدتي پيش بهصورت آزمايشي براي دو هفته از يك گجت پايش خواب استفاده كرد. نتايج به دست آمده توسط او، برخي واقعيتهاي نهچندان خوشايند درباره اين فناوري را نشان ميدهد.
بررسي الگوي خواب
Brian X. Chen، روزنامهنگار نيويورك تايمز در گذشته از ساعت هوشمند و چند گجت ديگر داراي قابليت پايش خواب استفاده كرده بود، اما هرگز به فكر بررسي الگوي خواب خود با آنها نبود. آيا دسترسي به اطلاعات مربوط به الگوي خواب ميتواند به افزايش كيفيت خواب كمك كند؟
به همين دليل تصميم گرفت يك بار هم كه شده آن را امتحان كند. براي اين كار سراغ ساعت هوشمند اپل رفت؛ اين ساعت هوشمند يكي از محبوبترين گجتهاي پايش سلامت در دنياست. از آنجا كه ساعت هوشمند اپل به تنهايي هيچ اپليكيشني براي پايش خواب ندارد، بايد از نرمافزاري جانبي استفاده كرد. به همين دليل اپليكيشن معروف اتوسليپت
(AutoSleep) را نصب كرد. اين اپليكيشن، با استفاده از دادههاي دريافتي از ساعت اپل، الگوي خواب را محاسبه ميكند؛ الگوي خوابي كه اين اپليكيشن به او نشان داد، به شكل زیر بود.
اما همين جا بود كه همه هيجانش براي استفاده از اين فناوري به منظور بهبود كيفيت خواب فروكش كرد. اين گزارش اصلا چيز جديدي نداشت، خودش هم ميدانست كه هر شب بهطور متوسط فقط
۵ ساعت و نيم ميخوابد. دادههاي خـــروجـي اپليكيشن هيچ توصيهاي براي حل مشكل كمخوابياش ارائه نكرد. اين اپليكيشن حتي اوضاع را بدتر كرد، زيرا داشت باورش ميشد كه مشكلش هيچ راهحلي ندارد.
پژوهشگران چه ميگويند؟
تجربه نهچندان خوشايند او براي استفاده از گجتهاي پايش خواب، همراستا با نتايج پژوهشي جديد درباره همين موضوع است. پژوهشگران در اين مطالعه متوجه شدند كه كاربران از گجتها و اپليكيشنهاي پايش خواب از برندهاي معروفي نظير نايك، اپل، فيتبيت و... اصلا دل خوشي ندارند.
پژوهشگران در اين مطالعه به اين نتيجه رسيدند كه تجهيزات فناورانه پايش خواب، دادههايي نامعتبر را به كاربران ميدهند و با ايجاد وسواس در آنها براي رسيدن به خواب كامل، سبب تشديد كمخوابي ميشوند. جالب است بدانيد پيش از اين نيز تحقيقات ديگري به انجام رسيده بود كه نشان ميداد اپليكيشنهاي سلامت الزاما به افزايش سلامت افراد كمك نميكنند و ممكن است نتيجهاي عكس داشته باشند.
اين روزنامهنگار براي اينكه توصيههايي حرفهاي درباره خواب بيشتر و بهتر دريافت كند، سراغ دكتر رافائل والات
(Raphael Vallat) پژوهشگر علوم خواب در دانشگاه كاليفرنيا رفت. مهمترين توصيه او خيلي جالب بود: «نبايد به شكل پيوسته به بررسي دادههاي مربوط به خواب بپردازي!»
دكتر والات ميگويد اگر هر روز به بررسي اين دادهها بپردازيم، ممكن است ديدگاهمان نسبت به خوابمان تغيير كند. مثلا شايد يك روز حس خوبي داشته باشيد، ولي با نگاه كردن به آمار خواب ديشب ببينيد كه رقم آن پايينتر از ميزان معمول است. آنگاه با خودتان ميگوييد پس الان بايد خسته و بيحوصله باشم. همين ديدگاه ميتواند اثرات ناخوشايندي به همراه داشته باشد.
مراحل اصلي خواب
براي اينكه بهتر بتوانيم اطلاعات ارائه شده توسط اپليكيشنهاي پايش خواب را درك كنيم، ابتدا بايد با مراحل مختلف خواب آشنا شويم. خواب سه مرحله اصلي دارد كه به ترتيب «خواب سبك»، «خواب سنگين» و «خواب رِم» (رِم مخفف حركات سريع چشم است) نام دارند.
خواب عميق اهميت زيادي براي بازيابي توان جسمي، عضلاني و نيز سوختوساز بدن دارد. خواب رِم همان مرحلهاي است كه در آن رويا ميبينيم و نقش مهمي در ترميم و تقويت توان ذهنيمان دارد.
هر انساني معمولا بهصورت چرخهاي اين سه مرحله را طي خواب خود تجربه ميكند و هر چرخه نيز معمولا ۹۰ دقيقه طول ميكشد. براي اينكه يك خواب خوب شبانگاهي داشته باشيم، بايد ۴ يا ۵ بار اين چرخه سه مرحلهاي تكرار شود. چرخههاي ابتداي خواب بيشتر داراي خواب عميق است و در اواخر خواب نيز بيشتر خواب رِم داريم.
اما مشكل اصلي گجتهاي ارزيابي خواب اين است كه نميتوانند خواب رِم را به شكلي درست تشخيص دهند. در آزمايشگاههاي تخصصي خواب، حسگرهايي روي صورت و گردن افراد قرار داده ميشود تا فعاليت چشم و مغز و نيز دستهاي ديگر از متغيرها ثبت و بررسي شود، بهاينترتيب ميتوان خواب رِم را بهخوبي تشخيص داد.
اما گجتهايي مثل ساعت هوشمند اپل يا فيتبيت فقط با استفاده از حركت كاربر و ضربان قلب او بيدار يا خواب بودنش را ارزيابي ميكنند و اين دادهها نميتوانند بهخوبي مراحل خواب را بررسي كنند.
دكتر والات ميگويد بدون بررسي دقيق خواب رِم اصلا نميتوان تصوير جامع و كاملي از كيفيت خواب ارائه كرد.
در توضيحات اپليكيشن اتوسليپ ميخوانيم اين نرمافزار، طول بازه خواب و نيز خواب عميق را با استفاده از حركت بدن و ضربان قلب كاربر تخمين ميزند و هيچ اطلاعاتي درباره خواب رِم ارائه نميكند.
يكي ديگر از ابهاماتي كه در خصوص درستي عملكرد گجتهاي پايش خواب وجود دارد، به الگوريتم آنها مربوط ميشود. آزمايشگاههاي خواب از يك سري الگوريتمهاي مشخص براي ارزيابي كيفيت خواب برخوردارند كه البته اين الگوريتمها را در اختيار عموم مردم هم قرار دادهاند، اما الگوريتمهاي مورد استفاده گجتها يا نرمافزارهاي پايش خواب در دسترس عموم قرار ندارد.
در اين ميان، برخي پژوهشگران نيز بر اين باورند كه بعضي از گجتهاي موجود در بازار ممكن است اطلاعات خوبي درباره كيفيت خواب كاربران در اختيار آنها قرار دهند و نبايد به دادههاي ارائه شده توسط اين تجهيزات بيتوجهي كرد.
به نظر ميرسد فناوري هنوز راه زيادي براي دستيابي به راهحلي خوب براي پايش كيفيت خواب در زندگي روزمره دارد.
دادههايي بدون تفسير
مشكل ديگري كه گجتهاي پايش خواب دارند، ارائه نكردن تفسير درست از دادههاي خروجي است. براي نمونه، اين دادهها ممكن است به شما بگويد كه نياز به خواب بيشتر داريد. بيترديد مجموع اين دادهها ميتوانند الگوهاي مشخصي را درباره خواب كاربر ارائه دهند، اما مشكل اينجاست كه اين گجتها و اپليكيشنها به همين بسنده ميكنند و هيچ راهحل ويژهاي به كاربر ارائه نميدهند. وضعيت وقتي وخيمتر ميشود كه برخي كاربران، هر روز دادههاي مربوط به خوابشان را بررسي ميكنند. اين كار ميتواند پيامدهايي ناخوشايند داشته باشد، زيرا شايد به وسواس فكري بينجامد. به همين دليل، توصيه ميشود در صورت استفاده از اين فناوري، دادههاي مربوط به خواب در بازههاي زماني طولانيتر (مثلا هفتگي) بررسي شود.