نگاهی انداخته ایم به آثار هنری که پس از شهادت سردار سلیمانی و با محوریت شخصیت او خلق شده اند
شکوه شوکت سلیمانی
حالا جامعه از شوک رفتن ناگهانی اش بیرون آمده و واژه بزرگ شهید را کنار نام بزرگ سردار پذیرفته است، هر چند درست ترش این است که بگوییم سپهبد شهید قاسم سلیمانی اما نامش با همان عنوان سردار در همه ذهنها باقی مانده و هنوز هم ورد زبانهاست. آنقدر که اگر کنار هنوز قید همیشه را هم بیاوریم، نوشتهمان کامل تر شود. این روزها و با گذر 40 روز از شهادت سردار، واکنشها و یادها درباره او و شخصیت خاصی که داشت روز به روز بیشتر می شود. افراد مختلفی از خاطرات و تجربههای مواجهه با او می گویند و هنرمندان و اهالی فرهنگ هم با زبان و بیان هنر ارادت خود را نسبت به سردار نشان می دهند. این واکنشها اما مانند شخصیت و جایگاه سردار فراملی بوده و از گوشه و کنار جهان و کشورهای همسایه هم سر برمی آورد.
مردی که دشمنان از شنیدن نامش می ترسیدند اما برای بسیاری از مردم دنیا آنقدر محبوب بود که تا همیشه در گوشه ای از ذهنشان جا داشته باشد. هر جا انسان آزاده ای هست و تلاشها و رشادتهای سردار را برای شکست داعش و آمریکا و دفاع از مظلومان دیده است، نمی تواند در برابر جای خالی اش سکوت کند و از کنار نبودنش آسان بگذرد.
زینب مرتضایی فرد
در آغوش اباعبدا...
حسن روح الامین / نقاش
همیشه وقتی می خواهم کار کردن روی تابلویی را شروع کنم، حس می کنم ناتوانترین آدم دنیا هستم . از خدا می خواهم به من کمک کند. اما آن صبح جمعه وقتی خبر شهادت سردار سلیمانی را شنیدم احساس ناتوانی بیشتری داشتم، حس یک آدم داغدیده. هر چند میدانستم همه مردم ایران، همه شیعیان جهان و حتی انسانهای آزاده ای در سراسر جهان همین حال مرا دارند، اما این حس، کارکردن را برایم دشوارتر کرده بود. میدانستم مزد سردار شهادت است، می دانستم این دنیا برایش متاعی نیست و شهادت برای اوست، می دانستم شاگرد مکتبی است که آخر کارش شهادت است اما داغداری حس ناتوانی همیشگی ام را بزرگ تر کرده بود.
با این حال رفتم پای کار تا مشغول شوم. با خودم فکر می کردم باید چه طرحی بکشم و در ذهنم مرور می کردم که قرار بود قبل از شهادتش تابلویی با عنوان ذوالفقار ولایت را نقش بزنم. در آن تابلو می خواستم حضرت علی را بالای منبر بکشم و سردار را کنار او پایین منبر، اما قسمت نشد، شاید چون قرار بوده شهید شود آن تابلو به سرانجام نرسید. اما حالا باید در تابلویی طرح می زدم او را پس از شهادت.
خیلی فکر کردم و ناگهان به خاطرم آمد نام کوچک سردار کد اصلی را به من می دهد؛ قاسم! کلید همین بود و خودش همه قفلها را باز می کرد.
باز مشغول مرور کردن با خودم شدم. قاسم بن الحسن شب عاشورا نزد حضرت اباعبدا... می رود. حضرت به او می گوید مرگ برای تو چیست و قاسم جواب می دهد شیرین تر از عسل! حضرت به او می گوید تو به بلای عظیمی دچار می شوی و فردایش همینطور هم می شود. حالا در روزگاری بلای عظیم زیر سم اسب رفتن است و در روزگاری دیگر واقعه ای است که بر سردار سلیمانی گذشت.
تابلویی را که قبلا برای حضرت قاسم کار کرده بودم، در ذهنم مرور کردم. در میدان جنگ بدن قاسم چنان آسیب می بیند که سرش روی سینه حضرت ابا عبدا... است و پاهایش روی زمین کشیده می شود، تصمیم گرفتم همین تابلو را برای سردار هم تکرار کنم. با خودم گفتم تو چقدر بیابان دیدی، سوریه، عراق، لبنان و ... . چقدر یتیم نوازی کردی و به خانواده شهدا سر زدی، چقدر با همه رفاقت کردی تا حکومت اسلامی ای را که میراث امام خمینی و هزاران شهید است حفظ کنی، حالا آنقدر خسته ای که باید در آغوش اباعبدا... استراحت کنی. این است ماجرای تابلویی با نام شیرینتر از عسل که تقدیمش کرده ام به سردار شهید سلیمانی.
اربعین سردار
40 روز از شهادت سردار سلیمانی گذشت، مردی که چه در زمان حیات و چه پس از شهادتش تاثیرگذار بوده است. او حالا هم همان طور که در زمان حیاتش در اتفاقات و معادلات منطقه ای تاثیرگذار بود پس از شهادتش هم همین جایگاه را دارد. این روزها شاهدیم که مردم کشورهای همسایه هم به او ادای احترام کرده و یادش را گرامی می دارند. تا حدی که بتوان گفت یادبودهای اربعین سردار محدود به مرزهای ایران نبوده و بازخوردهایی در دیگر کشورها دارد. بازخوردهایی که در مرز فلسطین اشغالی تندیس او را مقابل نتانیاهو قرار می دهد و داخل مرزهای ایران هم نوجوانان مهاجر افغانستانی را به این سو می کشاند که در رثای او سرود بخوانند. در ادامه نگاهی می اندازیم به مهم ترین رویدادها و اتفاقات فرهنگی که در چهلمین روز درگذشت سردار سلیمانی انجام شده اند.
مرزهای فلسطین اشغالی- مارون الراس
دو روز است فیلم کوتاهی دست به دست میشود که نشان می دهد پس از چهلم سردار شهید سلیمانی تندیس او در منطقه مارون الراس در مرز فلسطین اشغالی رونمایی شده است. درست جایی پیش روی بنیامین نتانیاهو نخست وزیر رژیم اشغالگر قدس تا او هر بار یادش بیاید شادیهایش از ترور سردار توسط آمریکاییها برای مردم منطقه اتفاقی است که حتما انتقامش را خواهند گرفت.
جمهوری آذربایجان- باکو
گروهی از شیعیان جمهوری آذربایجان که برای گرامیداشت چهلمین روز شهادت سردار سلیمانی به جمهوری اسلامی ایران آمدهاند، با حضور در سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، تصویر نقاشیشده شهید حاج قاسم سلیمانی را به ابوذر ابراهیمیترکمان، رئیس این سازمان اهدا کرده اند. البته آن طور که ابراهیمی ترکمان بیان کرده، آثار هنری بسیاری از سوی شیعیان آذربایجان خلق و به سردار تقدیم شده است. همینطور خاطرات و دلنوشتههای فراوانی به این شهید تقدیم شده است.
عراق- کردستان
این تصویر هم که روز یکشنبه منتشر شده، مربوط می شود به همراهی سردار سلیمانی با نیروهای پیشمرگه کردستان عراق. سرتیپ بختیار فایق خدارحم، معاون فرماندهی واحدهای ۷۰ نیروی پیشمرگه اقلیم کردستان عراق وابسته به اتحادیه میهنی کردستان درباره این تصویر و حضور سردار سلیمانی در درگیریهای کردستان عراق با داعش می گوید: در حال پیشروی بودیم و قاسم سلیمانی رحمه ا... علیه هم حضور داشت، همانجا یک عکس یادگاری هم گرفته شد؛ عکسی که نشان از اتحاد ما در مشارکت در آن جنگ دارد. او می افزاید: تنها ساعاتی پس از درخواست کمک از ایران، سردار قاسم سلیمانی بههمراه چند نفر از نیروهایش برای مقابله با داعش خود را به فرودگاه اربیل رساندند و ما را که در زمان صدام هم تحت ظلم شدید بودیم، یاری کردند.
ایران- سمنان
مهاجران افغانستانی مقیم ایران سردار سلیمانی را بسیار دوست داشتند و در غم از دست دادنش بسیار غمگین و داغدار شدند. نوجوانان افغانستانی مهاجر سرودی با نام «نفس زکیه» را اجرا و به سردار تقدیم کردند.
این نوجوانان که همگی عضو گروه سرود «میثاق» پیشتر در موضوعات حماسی و آیینی مختلفی اجراهای پر طرفداری داشته و نماآهنگهایی در این موضوعات منتشر کرده بودند. نماآهنگ «نفس زکیه» محصولی از معاونت فضای مجازی صدا و سیمای مرکز سمنان با شعری از قاسم صرافان، آهنگسازی احسان جوادی، سرپرستی روحا... اشرف و کارگردانی محمد پهلوان ساخته شده است.
ایران- ماهشهر
فاطمه عبادی را حالا خیلیها می شناسند. از وقتی او با نقاشیهای شنی اش به برنامه استعدادیابی عصر جدید آمد خیلیها نقاشیهایش را پسندیدند و دنبال کردند. او همین چند روز پیش و در ایام چهلم سردار، در نقاشی تازه اش به ایشان پرداخت و در نقاشی تازه اش رشادتها و همچنین لحظه شهادت ایشان را تصویر کرده است. عبادی به مناسبت روز بزرگداشت مقام مادر و تولد حضرت فاطمه نقاشی اش را با تصویر سردار سلیمانی در کنار مادرش به پایان برد.
ایران- کرمان
صبح روز یکشنبه سنگ اصلی مزار حاج قاسم هم نصب و رونمایی شد. سنگ مزار جدید سردار و شهدای جبهه مقاومت در کرمان قسمتی از سنگ سابق مرقد مطهر امام حسین(ع) در کربلاست که پس از انتقال به کرمان داده شده است.
تصاویر بسیاری هم منتشر شده از صفهای طولانی که روز چهلم سردار برای زیارت مزارش در کرمان تشکیل شده است. صفهایی که نشان می دهند دلها هنوز و همیشه برای سردار می تپند.
سربازان فرهنگی حاجقاسم
در 40 روز گذشته بسیاری از سردار سلیمانی هم گفته اند و هم نوشته اند. از چهرههای شناخته شده عرصه فرهنگ و هنر گرفته تا دانش آموزانی که تصویر سردار را نقاشی کرده اند. هر چه هست تمام واکنشها و اتفاقات همواره یادآوری کرده اند که سردار در سطحی فراتر از یک قهرمان ملی قرار دارد و مردم بسیاری در جهان او را قهرمان زمانه خود می بینند. نگاهی می اندازیم به مهم ترین رویدادهایی که پس از شهادت سردار تا به امروز شکل گرفته است.
همه به احترام سردار
هنوز یک روز از شهادت سردار نگذشته بود که تصویرش خیابانها را گرفت و حالا هم که 40روز از شهادتش گذشته این تصویر هنوز هم در همه جای شهر دیده می شود. شهرداری تمام بیلبوردهای شهری را به تصویر سردار اختصاص داد و مردم هم به طور خودجوش تصویرش را مقابل مغازهها یا پشت خودرو نصب کردند تا نشان دهند همگی دوستش داشته اند و فقدانش را تا همیشه احساس خواهند کرد. هر چند حالا بیلبوردهای شهری عوض شده اند اما هنوز هم می شود گوشه و کنار شهر تصاویر بسیاری را از سردار دید؛ تصاویری که نه هیچ نهاد و سازمانی بلکه مردم نصبشان کرده اند و قصد ندارند از دیوار جدایشان کنند.
در این میان نباید دیوارنگارههای تاثیرگذار میدان ولی عصر تهران را هم فراموش کرد و دیوارنگارههایی که خانه طراحان انقلاب آنها را طراحی و مقابل چشمها قرار داد.
کوک سازها برای سردار
هنر موسیقی همواره در اتفاقات مهم پیشرو بوده است، چون می تواند در کمترین زمان ممکن اثری را ارائه کند که بیشترین تاثیرگذاری را هم داشته باشد. پس از شهادت حاج قاسم هم تک آهنگ و نماآهنگهای بسیاری منتشر شدند. یکی از بهترین این قطعات با صدای حامد زمانی شنیده شد. همچنین قطعه دیگری با صدای غلامرضا صنعتگر از جمله آثاری بودند که بسیار شنیده شد. همینطور در میان خوانندگان پیشکسوت هم میتوان نام علیرضا افتخاری را به عنوان هنرمندی دید که قطعهای را برای سردار سلیمانی خوانده است. کسری کاویانی، حمزه موسوی، حسن تکولی، بهزاد بختیاری، علیرضا اژدی، محسن ابراهیمزاده و بسیاری نامهای دیگر همگی برای سردار قطعاتی را منتشر کردهاند. مداحیهای بسیاری هم در رثای سردار سلیمانی اجرا و منتشر شد که همگی بسیار تاثیرگذار بودند.
جوشش کلمات
شاعران و نویسندگان بسیاری زود دست به قلم شدند، اما طبعا طول می کشد تا داستانها و رمانها کامل و منتشر شوند. شعر هم مانند موسیقی هنر سریعی است، زود در درون شاعر میجوشد و کلمه می شود. بیشمار شعر و شب شعر در رثای سردار سلیمانی برگزار شد و شاعران با کلماتشان نسبت به شهادت سردار واکنش نشان دادند. از یوسفعلی میرشکاک و سعید بیابانکی گرفته تا شاعران جوانتر همگی برای سردار نوشتند و خواندند و از او گفتند.
تئاتر و سینما با روندی کندتر
انجام کارهای تصویری همیشه به مراتب زمان بیشتری می طلبد، مثلا ساخت فیلم سینمایی یا روی صحنه بردن تئاتر کارهایی جمعی هستند که هماهنگی و انجام آنها نیازمند تمرین و پیش تولید مفصلی نسبت به موسیقی، شعر و هنرهای تجسمی است. به همین دلیل هم تعداد تولیدات این بخش طبعا کمتر است و به مرور زمان بر آنها افزوده خواهد شد. اما با این حال در عرصه تئاتر چند کار ارزشمند و جذاب انجام شده است. رادیو تئاتر «سردار عشق» به کارگردانی بهرام ابراهیمی یکی از این آثار بود که در تالار رودکی روی صحنه رفت. همچنین در ایام برگزاری جشنواره تئاتر فجر نمایش محیطی «سردار پرچمدار» به کارگردانی سید پویا امامی در مکانهای مختلفی اجرا شد و به بیان رشادتهای سردار شهید حاج قاسم سلیمانی پرداخت. در جشنواره فیلم فجر هم تندیس سردار سلیمانی به جوایز افزوده شد و در این دوره هم به فیلم آبادان یازده 60 رسید، فیلمی که به بیان مقاومت مردم آبادان در زمان شروع جنگ می پرداخت. این جایزه طبعا ادای دین و احترامی است به سردار اما انتظار می رود از سال آینده فیلمهای مهم و شاخصی با موضوع مقاومت ساخته و برای دریافت این تندیس خاص رقابت کنند.
تصویر سردار مقابل حرم
تصویر سردار قاسم سلیمانی از 17 دی ماه و تنها چند روز پس از شهادتش روی دیواری مقابل در ورودی حرم حضرت زینب(س) نقش بسته است. در طرح اولیه این دیوارنگاره مقرر شده بود تصویر شهدای حرم که در سوریه به شهادت رسیده اند روی دیوار تصویر شود و در بخش پایانی هم نقاشی عصر عاشورا اثر استاد فرشچیان کشیده شود، اما خبر شهادت سردار سلیمانی تصمیم آیت ا... طباطبایی، نماینده رهبر انقلاب و تولیت مصلای حرم حضرت زینب(س) را عوض می کند. بخش پایانی دیوار به سرداری اختصاص داده شود که تمام سالهای گذشته را با حفظ عزت حرم پا در میدانهای جنگ گذاشته بود.
ارادت به شیوه شفیع اف
فضولی شفیعاف نقاش، روحانی و مترجم کتب دینی از جمهوری آذربایجان است که تاکنون تابلوهایی با موضوع سردار شهید قاسم سلیمانی نقاشی کرده و در فضای مجازی به اشتراک گذاشته است. او سه تابلو از سردار نقاشی کرده و یکی از این نقاشیها را هم قبل از شهادت سردار به وسیله رایزنی فرهنگی ایران در باکو به دستش رسانده است. یکی از تابلوها نیز عرفانی است. در آن امام زمان (عج)، رهبر معظم انقلاب و سردار سلیمانی به تصویر کشیده شده که مورد توجه کاربران فضای مجازی هم قرار گرفته است.