با این کتابها سفر کنید
حالا ما هی میگوییم در این قرنطینگی که نشستهاید خانه، تا میتوانید کتاب بخوانید، عدهای را خب خوش نمیآید. چرا؟ چون آنها میگویند سفرمان هوا شده و کتاب برای ما جای سفر را نمیگیرد و عنقریب است که از تصور ده بیست روز خانهنشینی دور از جان شما پس بیفتیم و دق کنیم. تازه، میگویند ما که سفر هم اگر قرار بود برویم، همانجا کتابمان را هم میخواندیم؛ مینشستیم در مجاورت آبشار فلان و موراکامیمان را باز میکردیم جلوی چشممان و با صدای جاریشدن آب، کلمات مرد ژاپنی را فرو میدادیم، یا در کویر فلان، زیر آسمان پرستاره، بهمان کتابمان را میخواندیم.
راستش را بخواهید، ابتدای امر که میخواستیم در این صفحه از تعطیلانه نوروزی جام جم، کتاب معرفی کنیم بهتان، کم آوردیم و پیش خودمان گفتیم خب حق با شماست. چیزی از شما دریغ شده، البته برای محافظت از سلامتی خودتان، که با چیز دیگری جبرانشدنی نیست حتی با کتاب. اما خب یکهو فکری به سرمان زد که شاید بتواند کمی جای سفر را هم بگیرد. با یک تیر دو نشانه زدن است. هم کتاب میخوانید، هم سفر میکنید.
میخواهیم یکسری سفرنامه بهتان معرفی کنیم که نمیتوانید بگویید کاش میتوانستیم سفرش را برویم به جای اینکه بنشینیم در خانه و سفرنامهاش را بخوانیم. نه! خب ماجرا این است که هیچگاه، حتی در صورت نازلنشدن بلای کرونا هم نمیتوانستید چنین سفرهایی را تجربه کنید. این سفرهایی که میخواهیم دربارهشان کتاب به شما پیشنهاد کنیم، دیگر مقدورتان نیست و صرفا از مسیر همین کتابهایی که عرض خواهیم کرد رفتنی است؛ سفر به آن سوی آبها، منتها سوهایی که دیگر آن شکلی نیستند که در این مشاهدات و کتابها بودهاند.
نشر اطراف، دو سه سالی است که یک مجموعه راه انداخته با عنوان «تماشای شهر». دبیر این مجموعه هم علیاکبر شیروانی است؛ همان محققی که رفیق سالهای پایانی عمر قاسم هاشمینژاد بزرگ بود و رهاور این رفاقت هم شد دو کتاب به کوشش شیروانی. یکی «راه ننوشته» که گفتوگویی است با آقای شاعر و داستاننویس و عرفانپژوه، و دیگری «عشق گوش، عشق گوشوار» که مجموعه مقالاتی است از قاسم هاشمینژاد. شیروانی اما در مجموعه «تماشای شهر» نشر اطراف، کاری کرده کارستان و از لابهلای متون دوره قاجار، از سفرنامههایی سراغ گرفته که ایرانیان از مشاهداتشان از سفر به بلاد فرنگ مینوشتند. اهمیت این تحقیقها از آن روست که چنین متونی را اگر خودتان قرار بود بخوانید باید لابهلای هزاران صفحه متن که همگی سفرنامه نبودند سردرگم میشدید تا چند صفحه از این اشارات را بخوانید، اما شیروانی در این چند سال نشسته و از این متون سفرنامههایی خواندنی به دست داده است. در این مجموعه اولین تصویرها و گزارش مسافران قاجاری از پنج شهر از میان سفرنامههای موجود به شکل ویراستاری و دبیریشده کنار هم قرار گرفتهاند. محصول کار او حالا به انتشار پنج جلد از سری «تماشای شهر» منجر شده است: «پاریس از دور نمایان شد»، «آسمان لندن زیاده میبارد»، «قهوهی استانبول نیکو میسوزد»، «سنپترزبورگ موزیکانچی دارد» و «بمبئی رقص الوان است».