گزارشی از روابط غیرحرفهای آژانس بینالمللی انرژی اتمی و آمریکا در مقاطع مختلف
آژانس دوستی
از زمانی که رافائل گروسی بهعنوان مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی انتخاب شد پیشبینی میشد آژانس از عملکرد حرفهای و بیطرفانه خود بیشتر فاصله بگیرد اما شاید کمتر کسی تصور میکرد سرعت آژانس در این مسیر اینقدر زیاد باشد که مدیرکل آژانس حدود شش ماه پس از شروع رسمی ماموریتش به صورت علنی با مسؤول امور ایران در دولت آمریکا جلسه بگذارد و اعلام کند درباره ایران با مقام آمریکایی گفتوگو کرده است.
این البته تنها اقدام گروسی از ابتدای فعالیتش نبوده و در این مدت براساس ادعاهایی که بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر رژیم صهیونیستی دو گزارش به شورای حکام آژانس ارائه و ادعاهایی علیه ایران مطرح کرد و نتیجه این گزارشها، پیشنهاد قطعنامه ضدایرانی از سوی اروپا در شورای حکام بود که به تصویب رسید.
چنین روندی باعث شده سیدکمال خرازی، رئیس شورای راهبردی روابط خارجی کشورمان با هشدار نسبت به عملکرد اروپا و آژانس بینالمللی انرژی اتمی اینگونه بگوید: اینکه مدیرکل آژانس به ملاقات برایان هوک، مسؤول امور ایران در دولت آمریکا رفته و خبر آن نیز رسما منتشر شده نشان میدهد وابستگی و عدم استقلال آقای گروسی تا چه حد است که بیپروا به هماهنگ کردن اقدامات خود با مرکز توطئه علیه ایران میپردازد. این ملاقات نشان میدهد آقای گروسی از کجا دستور میگیرد و اقدام سه کشور اروپایی در کجا برنامهریزی شده است.
البته آژانس بینالمللی انرژی اتمی هیچگاه رویه بیطرفانهای در مورد پرونده هستهای کشورمان نداشته و در گذشته نیز همواره ابزاری در اختیار آمریکا و رژیم صهیونیستی بوده و درز اطلاعات از این نهاد همواره باعث وارد شدن خسارتهای فراوانی به جمهوری اسلامی ایران شده است.
جدیدترین اقدام ضدایرانی آژانس بینالمللی انرژی اتمی را میتوان قطعنامهای دانست که چند روز قبل به پیشنهاد سه کشور اروپایی تصویب شد. این قطعنامه با فشار سیاسی آمریکا مبتنی بر ادعاهای کذب و جعلی سرویسهای جاسوسی از جمله سرویس جاسوسی رژیم صهیونیستی، درخواست بازرسی از دو مکان در ایران را مطرح کرده است، در حالی که جمهوری اسلامی ایران این امر را در مغایرت کامل با اساسنامه آژانس، موافقتنامه جامع پادمان و پروتکل الحاقی خوانده است. نکته قابل توجه اینکه در ۲۴ آذر ۹۴، با رای شورای حکام آژانس، پرونده پیامدی یا همان ابعاد احتمالی نظامی برنامه هستهای ایران بسته شد و طرح ادعاهای جدید مبتنی بر جاسوسیهای رژیم صهیونیستی از ایران، عملا به معنی تلاش آژانس برای پیگیری مجدد پرونده مختومه شده پیامدی است که تحت فشار آمریکا در حال انجام است. این در حالی است که محمدجواد ظریف، وزیر خارجه کشورمان با رد درخواستهای اینچنینی برای بازرسی از اماکن مختلف تاکید کرده بود ما چیزی برای پنهان کردن نداریم و بازرسیهای آژانس در ایران طی پنج سال گذشته، از کل بازرسیها در تاریخ آژانس بینالمللی انرژی اتمی بیشتر بوده است. وی بر همین اساس به آژانس هشدار داده بود که صدور قطعنامه امکان پیدا شدن راهحل برای سوءتفاهمها را نابود خواهد کرد، با این حال آژانس بدون توجه به این هشدار، قطعنامه ضدایرانی را تصویب کرد.
پذیرش زیادهخواهیهای آمریکا
اقدامات ضدایرانی شورای حکام آژانس مربوط به دوره فعلی نیست و این نهاد در مقاطع مختلف و در زمان روسای قبلی نیز همواره ابزاری در اختیار آمریکا بوده است. بهعنوان مثال ۱۹ تیر ۹۸ در شرایطی که یک سال از خروج آمریکا از برجام میگذشت و ایران بخشهایی از تعهدات هستهای خود را در واکنش به این مسأله، تعلیق کرده بود، شورای حکام به درخواست آمریکا برای بررسی اقدامات ایران در کاهش تعهدات هستهای جلسه تشکیل داد؛ جلسهای که نماینده ایران در آژانس از آن به عنوان طنز تلخ یاد کرد. میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در آژانس هم در این باره نوشت: روابط بینالملل سرشار از شگفتیهایی است که با عقل سلیم جور درنمیآیند. آمریکا از برجام خارج شده اما حالا خواستار نشست شورای حکام آژانس شده تا ایران را بابت انحرافهای جزئی از مفاد فرعی برجام سرزنش کند.
درز اطلاعات آژانس
درز اطلاعات از آژانس بینالمللی انرژی اتمی یکی از مسائلی بوده که در سالهای گذشته همواره باعث وارد شدن خسارت به جمهوری اسلامی ایران شده و مقامات کشورمان درباره این موضوع به آژانس بارها هشدار دادهاند.
به عنوان مثال در تیرماه سال ۹۵ خبرگزاری آمریکایی آسوشیتدپرس سند محرمانه همکاری میان ایران و آژانس بینالمللی انرژی اتمی را منتشر کرد. این خبرگزاری آمریکایی منبع درز اطلاعات مزبور را یک دیپلمات باسابقه اعلام کرد که حدود ۱۰ سال روی پرونده هستهای ایران کار کرده است.
اردیبهشت سال ۹۴ نیز در شرایطی که هنوز سند برجام میان ایران و 1+5 منعقد نشده بود، اندیشکده آمریکایی بروکینگز در گزارشی به کارکرد جاسوسی بازرسان آژانس بینالمللی انرژی اتمی اذعان کرد. سال ۱۳۹۱ در اوج بحرانسازیهای غربیها علیه برنامه صلحآمیز هستهای کشورمان، جی کارنی سخنگوی وقت کاخ سفید با بیان اینکه آمریکا برنامه هستهای ایران را زیر نظر دارد، گفت: بازرسان آژانس بینالمللی انرژی اتمی چشمهای ما هستند.
جاسوسی با پوشش بازرسی
در آبان سال گذشته مسؤولان سازمان انرژی اتمی ایران از ورود یکی از بازرسان آژانس به سایت غنیسازی نطنز جلوگیری کردند. علت این اقدام ایران، نگرانی از احتمال همراه داشتن مواد مشکوک اعلام شد. براساس اعلام بخش حفاظت سایت، هنگام ورود این خانم بازرس تجهیزات کنترلی علامت هشدار را نشان داده بود و به همین دلیل ضمن کنترل وسایل همراه بازرس از ورود او به سایت جلوگیری شده و مراتب به آژانس انرژی اتمی منعکس و از طرف ایران به آژانس اعلام شد که پذیرش قبلی این بازرس لغو شده تلقی میشود. این اتفاق اگرچه در همان ابتدا با واکنش منفی آژانس روبهرو شد اما دیگر درباره این پرونده موضعگیری نکردند که همین مساله میتواند به معنی تایید موارد مطرح از سوی ایران باشد.
رد درخواست مصاحبه با دانشمندان هستهای
در پی چنین عملکردهایی از سوی آژانس است که سال 94 وقتی موضوع حضور بازرسان آژانس در برخی دانشگاهها و مصاحبه با دانشمندان ایرانی مطرح شد بسیاری نسبت به این مساله نگران شدند. مصاحبه با دانشمندان هستهای ایران اولین بار رسماً سال 94 از زبان ماری هارف، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا مطرح شد. موضوع مصاحبه با دانشمندان هستهای ایران زمانی جدیتر شد که بهروزکمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی هستهای در مصاحبهای در توضیح مواضعی که ماری هارف گرفته بود تلویحا اصل مصاحبه با دانشمندان هستهای را تأیید کرد. پس از اظهارات کمالوندی، نمایندگان مجلس و افکار عمومی و بهخصوص جامعه دانشگاهی نسبت به این مسأله حساس و خواستار توضیح مقامات وزارت خارجه در این باره شدند. اما بیانات قاطع رهبری در این زمینه، موضع روشن جمهوری اسلامی ایران را در این زمینه نشان داد. ایشان بر همین اساس در سخنرانی مراسم دانشآموختگی دانشجویان دانشگاه افسری امام حسین (ع) گفتند: باز در مذاکرات حرفهای تازه میزنند. درباره بازرسیها گفتیم اجازه نمیدهیم از هیچ یک از مراکز نظامی هیچگونه بازرسی از سوی بیگانگان انجام شود. میگویند اجازه مصاحبه با دانشمندان هستهای باید داده شود و این یعنی بازجویی. من اجازه نمیدهم بیگانگان با دانشمندان و فرزندان عزیز ملت که این دانش را به اینجا رساندند، بیایند حرف بزنند.
با این حال از همان زمان تاکنون آژانس بارها به هرطریقی نشان داده بنایی برای حرکت در مسیر بیطرفی ندارد و از هر فرصتی برای خدمترسانی به سیاستهای آمریکا و غرب بهره میبرد.
همین مساله ضرورت هوشیاری بیشتر مقامات کشورمان در تعامل با آژانس را بیش از گذشته عیان میکند و اکنون که آمریکا و اسرائیل رسما از تلاش خود برای ضربه زدن به برنامههای هستهای جمهوری اسلامی ایران صحبت میکنند نوع مراودات ایران با آژانس نیز باید محتاطانه تر از قبل باشد.
نفوذ قابلتوجه آمریکا بر مدیران آژانس
حسین آبنیکی / کارشناس مسائل هستهای
بهرغم اینکه جمهوریاسلامی تمام تعهداتش را طبق برجام انجام دادهاست و پروندههایی نظیر پیامدی در سالهای گذشته بستهشده و ایران حتی بیش از اندازه بازرسیهایی را بهصورت داوطلبانه پذیرفتهاست اما درعینحال قطعنامه اخیر آژانس انرژیاتمی و سخنان مدیرکل این سازمان نشان میدهد این نهاد در فضای سیاسی قرار گرفته و بهعنوان بازیگر عمده در زمین آمریکا و بهویژه رژیمصهیونیستی بازیکرده و بهدنبال افزایش فشار بر ایران است تا به این ترتیب آمریکا و رژیمصهیونیستی به اهداف خود دستیابند. همچنین درز اطلاعات از سوی آژانس در مقاطع مختلف نشاندهنده این است که این سازمان در پازل غرب بازیکردهاست، همانگونه که در آبانماه سال گذشته شاهد حضور یکی از کارشناسان آژانس با تجهیزات جاسوسی برای جمعآوری اطلاعاتی از تاسیسات هستهای ایران بودیم. چنین اتفاقاتی نشان میدهد آمریکا بر مدیران آژانس و کارشناسان آن نفوذ قابلتوجهی دارد. اصولا تمام تلاش آمریکا نفوذ روی سازمانهای بینالمللی است تا به این ترتیب بهنوعی آنها را در مسیر منافع خود قرار داده و بهعنوان ابزاری برای اعمال فشارها قرار دهد. اقدامات آژانس در مورد لیبی و عراق نیز در همین فضا تفسیر میشود.
کارشناسان آژانس بهخصوص در دوره اخیر معمولا ارتباط جدی با آمریکا دارند بهخصوص در دوره اخیر که آژانس سطح خود را درحد بخشی از سیستم امنیت اسرائیل پایینآوردهاست و براساس دادههای این رژیم قطعنامه صادر میکند و به این ترتیب نظر فنی خود را کنار میگذارد. با توجه به چنین رویکردی از سوی آژانس، جمهوریاسلامیایران باید روند کاهش تعهدات خود را جلو برده و فناوری هستهای را بهصورت جدی پیگیری کند.
لزوم واکنش مناسب ایران به اقدامات آژانس
مسعود اخوانفرد / کاشناس حقوق بینالملل
عضویت در هر سازمان بینالمللی حاوی حقوق و تکالیفی است و درواقع دو روی یک سکه هستند، به این معنی که اگر آژانس از ایران تکالیفی میخواهد در قبالش نیز ایران خواستار حقوقی است. علیرغم اینکه فعالیتهای صلحآمیز هستهای ایران از ابتدا مورد تاکید و تایید بازرسان آژانس بودهاست اما در مقاطع مختلف این نهاد از بیطرفی خود خارج شده و بعضی از مسؤولان آژانس نظیر معاون آژانس در مقطعی بهمحض بازنشستگی به عضویت سازمان سیا درآمد، چنین اتفاقی نشاندهنده این است که وی از سالها قبل با این مجموعه در ارتباط بودهاست. اتفاقاتی ازجمله ترور دانشمندان هستهای کشورمان که در راستای فعالیتهای صلحآمیز هستهای کار میکردند نشاندهنده درز اطلاعات از سوی آژانس و ارتباط این نهاد با دشمنان ما ازجمله اسرائیل است. همچنین ملاقات مسؤولان آمریکایی در ردههای مختلف با آژانس بسیار سوالبرانگیز است، چراکه اساسا چه ارتباطی میتواند بین این مقامات و آژانس وجود داشتهباشد؟ در همین راستا و با توجه به عملکرد آژانس در قبال ایران باید واکنش مناسبی داشتهباشیم. در این راستا مجلس باید فعالیتش را در این مقوله گسترش دهد، چراکه نمیتوانیم تعهدات خود را بهصورت یکجانبه طبق پروتکل ادامه دهیم بلکه باید هرچه زودتر تکلیف خود را مشخص کنیم. هر ورودی یک خروجی هم میتواند داشته باشد. هر رویکرد غیرمنصفانه از سوی آژانس باید بازتاب متناسبی را از سوی ایران داشته باشد. در این زمینه نیاز مبرم داریم که مجلس وظیفه تاریخی خود را ایفا کند. نیاز به عمل داریم و باید گفتاردرمانی را پایان دهیم.