توان‌یابان ذهنی، سربار اقتصادی نیستند

نوآوری اجتماعی برای بچه‌های اوتیسم

دکتر علی‌اصغر سعدآبادی رئیس مرکز نوآوری علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه شهید بهشتی

 شرکت اسپشیال‌ایسترن (Specialistene) یک شرکت آزمایش‌کننده نرم‌افزار است که از قابلیت‌های خاص افرادی که اوتیسم و اختلالات طیف اوتیسم دارند به نفع خود بهره‌بردارى می‌کند. این شرکت را ترکیل سونه سال 1383 شمسی/ 2004میلادی تأسیس کرد. داستان شرکت اسپشیال‌ایسترن با موسس آن یعنی ترکیل سونه و همسرش آغاز می‌شود که می‌خواستند برای فرزندشان لارس، که به اختلالات طیف اوتیسم مبتلا بود، آینده‌ای مستقل تامین کنند. ترکیل متوجه شد که برای همسازکردن موفقیت‌آمیز افراد مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم در زندگی اقتصادی و اجتماعی هیچ‌نوع منبع نهادی‌ای وجود ندارد. ترکیل وقت خود را صرف تحقیق روی اختلالات طیف اوتیسم و ملاقات با مبتلایان آن کرد و متوجه شد که افراد مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم قابلیت‌های خاصی مانند حافظه تصویری و تمرکز طولانی‌مدت روی کارهای سخت دارند. درک این موضوع، الهام‌بخش او بود تا ایده شروع کاری را در سر بپروراند که افراد مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم در آن کار می‌توانستند قابلیت‌های خاص خود را با محیطی تلفیق کنند که از نظر اجتماعی برای ویژگی‌ها و قابلیت‌های آنان کاملا قابل قبول بود و از طریق اشتغال ارزش اقتصادی ایجاد می‌کرد.
ترکیل یک شرکت آزمایش‌کننده نرم‌افزار به نام اسپشیال‌ایسترن تأسیس کرد که اکنون یک بنگاه اجتماعی الگوست و به مبتلایان اوتیسم اعتبار می‌دهد و آنها نیز در عین حال برای جامعه ارزش اقتصادی ایجاد می‌کنند. این شرکت با سرمایه‌گذاری سنگین روی آموزش و تجدید مهارت کارمندانش مطابق با نیازهای بازار خود را به کسب‌و‌کاری اجتماعی، پایدار و رقابتی تبدیل می‌کند. تصور و انگیزه بلندمدت موسسان آن استخدام و اشتغال یک میلیون بیمار مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم در فعالیت‌های اقتصادی است.
گفتنی است ترکیل سونه برنده جایزه کارآفرین اجتماعی سال 2012 شده که از سوی بنیاد شواب اهدا شد.
سازمان‌های غیردولتی متمرکز بر اختلال طیف اوتیسم، که شرکت اسپشیال‌ایسترن الهام‌بخش آنها بوده، مدل کسب‌و‌کار را مطالعه می‌کنند و در نروژ، اسکاتلند و آمریکا نیز همان مدل را فعالانه تکرار می‌کنند. هدف ترکیل سونه ایجاد یک‌میلیون شغل برای مبتلایان به اختلال طیف اوتیسم بود و فعالانه رسالت اصلی، بینش و ارزش‌های  آن شرکت را با سازمان‌های حامی منابع اختلال طیف اوتیسم هدایت می‌کند.
برخلاف بنگاه‌های بازارمحور که در آن سبک تقلیدی به عنوان نشانه‌ای از افزایش رقابت در بازار دیده می‌شود، بنگاه‌های اجتماعی به منظور گسترش تاثیر اجتماعی خود از آن حمایت می‌کنند. متخصصان می‌توانند از سبک تقلیدی استفاده کنند تا نشان دهند چگونه سازمان‌ها می‌توانند بهترین شیوه‌ها را بیاموزند و سازمان‌های هادی، ماهیتی را شناسایی کنند که نوآوری‌های اجتماعی آنها قابلیت تکرار داشته باشد.
آن دسته از بنگاه‌های اجتماعی که تأثیر اجتماعی بالایی دارند، معمولا تغییر
اجتماعی ایجاد می‌کنند. در مورد شرکت اسپشیال‌ایسترن، ترکیل سونه بنگاهی را ایجاد کرد که مبتلایان به اختلال طیف اوتیسم
بتوانند در آن کار کرده و درآمد اقتصادی ایجاد کنند. به این ترتیب او این افسانه اجتماعی را که مبتلایان به اختلال طیف اوتیسم باری به دوش اقتصاد هستند به چالش کشید.
اکنون سازمان‌های مختلف، مانند موسسات دولتی، سازمان‌های غیردولتی و شرکت‌های خصوصی، مبتلایان به اختلال طیف اوتیسم
را دارایی خود محسوب می‌کنند، نه باری بر دوش خود!