خیلی از مشكلات كشور ناشی از نبود راستگویی است

بیانات رهبر انقلاب در ابتدای درس خارج فقه درباره صفت‌های برجسته اخلاقی

خیلی از مشكلات كشور ناشی از نبود راستگویی است

حضرت آیت‌ا... خامنه‌ای صبح یكشنبه (۱۳۹۷/۱۲/۱۲) در ابتدای جلسه درس خارج فقه، به شرح حدیثی از حضرت امام صادق(ع) درباره «صفت‌های برجسته اخلاقی» پرداختند؛ صفاتی كه جلوه‌های درخشان و لبّ اسلام است. خصوصیاتی كه انسان‌های برجسته می‌سازد و به بركت وجود انسان‌های برجسته در یك اجتماع، در یك جامعه بشری، نظام اجتماعی برجسته به وجود می‌آورد.
پایگاه اطلاع‌رسانی KHAMENEI.IR متن بیانات رهبر انقلاب در این جلسه درس خارج فقه را به این شرح منتشر كرده است.
بسم ا... الرّحمن الرّحیم
الحمدلله ربّ العالمین و الصّلاه و السّلام علی سیدنا محمّد و آله الطّاهرین و لعنه ا... علی اعدائهم اجمعین.
وَ بِهذَا الاِسنادِ عَن اَبی‌قَتادَه قالَ: قالَ ابوعَبدِا... عَلَیهِ‌السَّلامُ لِداوُدَ بنِ سِرحانَ: یا داوُدُ اِنَّ خِصالَ المَكارِمِ بَعضُها مُقَیدٌ بِبَعضٍ، یقَسِّمُهَا ا... حَیثُ یشاءُ تَكونُ فِی الرَّجُلِ وَ لا تَكونُ فی اِبنِهِ وَ تَكونُ فِی العَبدِ وَ لا تَكونُ فی سَیدِهِ: صِدقُ الحَدیثِ
وَ صِدقُ النّاسِ وَ اِعطاءُ السّائِلِ وَ المُكافَاَه بِالصَّنائِعِ(۱)
وَ بِهذَا الاِسنادِ عَن اَبی‌قَتادَه قال:
این چند حدیثی كه روزهای قبل خواندیم و این [حدیثی] كه امروز می‌خوانیم، سندهای صحیح و بسیار معتبری دارد؛ ابی‌قتاده هم ثقه است.
قالَ اَبوعَبدِا... عَلَیهِ‌السَّلامُ لِداوُدَ بنِ سِرحانَ: یا داوُدُ اِنَّ خِصالَ المَكارِمِ بَعضُها مُقَیدٌ بِبَعض
[امام صادق(ع) می‌فرماید:] بعضی از مكارم اخلاق و خصلت‌ها بسته به بعضی دیگر است، یعنی با هم ارتباط دارد؛ یا ارتباط علّی و معلولی دارد كه یكی علّت آن دیگری است، یا به نحوی ارتباط عملیاتی و رفتاری با همدیگر دارند.
یقَسِّمُهَا ا... حَیثُ یشاء
اینها را هم مثل بقیه چیزها از خدا بدانید؛ این را هم خدا می‌دهد. بله، كار خدای متعال بی‌حكمت نیست و رفتار ما، اختیار ما، و اراده ما در ایجاب رحمت الهی تأثیر دارد لكن بالاخره آنچه به ما داده می‌شود، از همه مكارم، از همه خوبی‌ها، از همه نِعَم  - از جمله مكارم اخلاق - از طرف خدا است، خداوند تقسیم می‌كند؛ به شما یك چیزی می‌دهد، به دیگری یك چیز می‌دهد، به آن دیگری یك چیز [دیگر] می‌دهد.
تَكونُ فِی الرَّجُلِ وَ لا تَكونُ فِی ابنِه
گاهی یك صفت خوبی در پدر هست، در پسر نیست. این‌كه حالا می‌گویند ژن یا ژنِ [خوب]! اینها خیلی اعتباری ندارد. گاهی اوقات پدر یك صفت خوبی دارد، پسر ندارد؛ عكسش هم هست كه پسر یك صفت خوبی دارد كه پدر ندارد. اینها ایجاب الهی و اِنعام الهی است.
وَ تَكونُ فِی العَبدِ وَ لا تَكونُ فی سَیدِه
این جور هم نیست كه موقعیت اجتماعی و شأن اجتماعی هم تأثیر داشته باشد؛ نه، گاهی یك صفت خوبی را یك برده‌ای دارد كه سید او، ارباب او ندارد. مستخدم شما گاهی اوقات یك خصوصیتی دارد كه شما آن خصوصیت را ندارید. یك صفت خوبی در فرد زیردست ما هست كه آن صفت در ما نیست؛ یعنی او بالاتر از ما است. خب، حالا این صفات و مكارم اخلاق كه این‌قدر هم درباره‌اش فرموده‌اند، چه چیزهایی است؟ چند صفت را حضرت بیان می‌فرمایند. اینها واقعا همان جلوه‌های درخشان اسلام است؛ لبّ اسلام اینها است. این خصوصیات [است] كه انسان‌های برجسته می‌سازد و به بركت وجود انسان‌های برجسته در یك اجتماع، در یك جامعه بشری، نظام اجتماعی برجسته به وجود می‌آورد و [اگر] انسان‌های كریم، انسان‌های شجاع، انسان‌های باگذشت، انسان‌های صادق در یك جامعه‌ای باشند، این جامعه، جامعه برجسته‌ای می‌شود؛ [البتّه] عكسش هم صادق است. واقعا انسان باید اینها را مثل دُر و گوهر گرانبها روی چشمش بگذارد و به دنیا عرضه كند. حالا این صفات چیست؟ اوّل:
صِدقُ الحَدیث
راستگویی. الان كشور خود ما كشور اسلامی است و از بسیاری از جوامع دنیا هم انصافا بهتر و پاكیزه‌تر و طاهرتر است اما در عین حال شما ببینید خیلی از مشكلات داخل كشور ما ناشی از نبودنِ همین صفت است؛ صدق‌الحدیث نیست، راستگویی نیست. راستگویی یعنی چه؟ یعنی شما حرفی را كه می‌زنید، مطابق با واقع باشد. اگر دانستید مطابق با واقع است و گفتید، این راست است؛ اگر نه، نمی‌دانید مطابق واقع است یا نیست اما می‌گویید، این صدق نیست. «صدق» عبارت است از این‌كه شما چیزی را كه می‌دانید مطابق واقع است، بیان می‌كنید. فضای مجازی را ملاحظه كنید كه بر اثر حرف، شایعه، دروغ، خلاف، تهمت، نسبت بدون واقعیت به این، به آن، به بالا، به پایین، به همدیگر، یك فضای دروغ در كشور به وجود می‌آید؛ ببینید، اینها اشكال است. پس اول «صِدقُ الحَدیث» [یعنی] همه سعی كنیم راست بر زبان جاری كنیم. دوّم:
وَ صِدقُ النّاس
با مردم هم صادق باشید؛ با مردم با تقلب و خدعه و فریب و دورویی برخورد نكنید. «صِدقُ النّاس» یعنی صدق عمل با مردم؛ انسان در مواجهه با مردم با صداقت وارد بشود، با كلك و دروغ و فریب و مانند اینها با مردم برخورد نكند. اگر ما در مسائل گوناگون اجتماعی‌مان، سیاسی‌مان، انتخاباتمان، و مانند اینها، همین یك مورد را مراعات كنیم، ببینید چقدر دنیا آباد خواهد شد؛ «وَ صِدقُ النّاس». این هم دوم.
وَ اِعطاءُ السّائِل
[اگر سائل] از شما چیزی خواست، به او بدهید اگر چنانچه می‌توانید. یك وقت فقیری است كه از شما سؤال نكرده، خب [اگر] به او كمك كنید خوب است اما اگر چنانچه از شما درخواست كرد - سؤال كرد یعنی درخواست كرد - آن وقت این مكرمت بزرگی است و او را رد كردن، خلاف مكرمت انسانی است.
وَ المُكافَاَه بِالصَّنائِع
«صَنیعه» یعنی كارهای نیك؛ خدمت‌های نیك به دیگران را می‌گویند «صنیعه». «مُكافئه به صنایع بكنید» یعنی [اگر] كسی به شما نیكی كرد، شما هم در مقابل به او نیكی كنید. این جور نباشد كه نیكی دیگران را با اهمال و احیانا با بدی پاسخ بدهیم. [اگر] كسی به ما نیكی كرده، خب در مقابل باید به او نیكی كنیم. این هم سوم.
۱- امالی طوسی، مجلس یازدهم، صفحه ۳۰۱؛ امام صادق(ع) به داودبن‌سرحان می‌فرماید: ای داوود! برخی از مكارم اخلاق به برخی دیگر وابسته است و با هم ارتباط دارد كه اینها را خدا تقسیم می‌كند؛ گاهی این صفات در مردی وجود دارد و در پسرش نیست یا گاهی در برده‌ای وجود دارد و در اربابش نیست. از جمله آنهاست: راستگویی و صداقت با مردم در عمل و بخشیدن به فقیری كه درخواستی دارد و نیكی كردن در مقابل خوبی‌های دیگران.