گفت‌وگو با مجتبی تقوی‌زاد،نویسنده و شاعر گیلانی درباره زادگاهش
تنفس زمین
البته كه گیلان نیازی به معرفی و پیشنهاد ندارد و خود به خود عصر ۲۸ اسفند جاده قزوین ـ رشت جای سوزن انداختن نیست، ولی در این گفت‌وگو می‌خواهیم با بخش‌های كمتر دیده‌شده استان گیلان آشنا شویم. مجتبی تقوی‌زاد، شاعر و نویسنده ۳۴ ساله است كه با وجود تحصیل در كارشناسی ارشد مهندسی عمران، در حوزه ادبیات فعال است و مجموعه شعر «گنجشك‌ها دانه‌چین دامنت بودند» و مجموعه داستان «آذر بود، باران می‌بارید» از آثار چاپ‌شده او است. تقوی‌زاد تا ۳۰ سالگی ساكن رشت بوده و شناخت خوبی از نقاط مختلف این شهر بارانی دارد.
از كودكی‌تان در رشت چه خاطراتی دارید؟
كودكی ما در زمان جنگ بود و بیشترین خاطره‌ای كه در ذهنم مانده، این است كه پدرم هیچ‌وقت نبود و همیشه در جبهه بود. ما همیشه با مادرم این طرف و آن طرف می‌رفتیم. یك بازار سنتی در رشت داریم كه ماوای ما بچه‌ها آنجا بود؛ گذری كه دستفروش‌ها در آن كنجدعسلی می‌فروختند، شیرینی‌هایی كه الان لوزی و كوچك درستش می‌كنند، ولی آن زمان‌یك‌كپه بزرگ روی سینی درست می‌كردند و برش‌برش به فروش می‌رساندند. همه خاطرات كودكی من در آن گذر دستفروش‌ها و آن سینی كنجدعسلی خلاصه می‌شود.
در روزهای اول بهار، رشت از لحاظ طبیعت و آب و هوا و آداب و رسوم مردم چه حال و هوایی دارد؟
یك‌سری رسوم در گذشته وجود داشته كه الان بسیار كمرنگ شده و شاید یك دلیل عمده آن رسانه باشد. یك زمانی تقویم و رادیو و تلویزیون خیلی مرسوم نبوده و ما رسم نوروزی‌خوانی را در گیلان داشتیم كه در آن دو نفر شامل یك نوروزخوان و یك نفر كه
دم می‌گیرد، راه می‌افتادند در كوچه‌ها و اشعاری به زبان گیلكی می‌خواندند و از آمدن بهار خبر می‌دادند. این افراد در ازای این خبر صله می‌گرفتند كه این صله می‌توانست پول، تخم‌مرغ، پرتقال یا هر چیز دیگری باشد.
هنوز می‌توان این رسم را دید؟
این رسم همین الان در روستاهای گیلان اجرا می‌شود و گردشگران می‌توانند از یك هفته مانده به نوروز این را ببینند، اما در شهرها خیلی كمتر شده است. از اواخر اسفند كم‌كم درخت‌ها شكوفه می‌زنند و انگار زمین نفس می‌كشد. باران كم‌كم ملایم‌تر و نرم‌تر می‌شود و از آن باران‌های تند زمستانی خبری نیست؟ مردم در حال خرید دم عید هستند و در آن بازار قدیمی رشت همچنان خرید می‌كنند. بخشی از مردم روستاها و شهرهای اطراف هم برای خرید عید به بازار رشت می‌آیند و بازار كمی شلوغ‌تر از حد معمول می‌شود.
پس رشت قبل از رسیدن نوروز هم دیدنی است؟
بله همین‌طور است. نزدیك عید هم جذابیت‌ها و شلوغی‌های خودش را دارد. الان هم چند سالی است كه محدوده مركزی رشت را پیاده راه كرده‌اند و با حضور دستفروش‌ها و با اجرای برنامه‌های فرهنگی و نمایشگاه‌های غذاها و شیرینی‌های محلی و... توسط شهرداری، جذابیت‌های گردشگری تازه‌ای اضافه شده است. گرچه ما آن بافت سنتی را بیشتر دوست داشتیم، ولی این برای گردشگران جذاب‌تر است كه وارد محدوده‌ای شوند كه ماشین رفت و آمد نمی‌كند و می‌توانند شهر را بهتر ببینند. بافت شهری كلا تغییر كرده و میدان اصلی شهر دفرمه شده است. نه این‌كه زشت شده باشد، ولی دیگر آن نوستالژی را برای ساكنان رشت ندارد.
كسانی كه به رشت و استان گیلان می‌آیند، كجاها را حتما ببینند؟
نزدیك رشت، سد خاکی سقالكسار هست كه بسیار جذاب است. آبگیر روستای حلیمه جان را هم در نزدیكی رشت توصیه می‌كنم. هر دوی اینها محدوده آبگیر بزرگی است كه دور تا دور آن با جنگل احاطه شده و تلاقی جنگل و آب، صحنه خیلی قشنگی ایجاد می‌كند. امكان اسكان چند ساعته مسافر و پیك‌نیك هم وجود دارد. چند ییلاق معروف هم در اطراف رشت داریم؛ از رستم‌آباد، چهارمحل و داماش تا ماسال و... كه البته در نوروز ممكن است كمی سرد باشد و حتی در مسیر برف ببینید، ولی مكان‌های بسیار دیدنی‌ای هستند. این ییلاقات در بلندی واقع شده و منظره فوق‌العاده‌ای دارد. تالاب یا مرداب انزلی دیگر جاذبه گردشگری گیلان است كه توصیه می‌كنيم آن را ببینید. ساحل دریا در انزلی هم طرفداران خودش را دارد. شهر لاهیجان و بام سبز آن هم پیشنهاد دیگر من است.
در خود شهر رشت چه جاهایی را برای دیدن پیشنهاد می‌كنید؟
یك توصیه اكید برای گردشگران داريم. ماشینتان را پارك کرده و در محله‌های قدیمی رشت مانند ساغری‌سازان، پیرسرا و دانشسرا بگردند كه هنوز بافت قدیمی خود را حفظ كرده و خانه‌های جذاب و تماشایی دارد كه گردشگران با دیدن آن می‌توانند با معماری قدیم رشت آشنا شوند، پیاده‌روی کنید. در لاهیجان هم این محله‌های قدیمی وجود دارد. یك موزه میراث روستایی هم در نزدیكی رشت و روستای سراوان ساخته‌اند كه در آن خانه‌های سنتی و چوبی گیلان بازسازی شده است. این خانه‌ها را از صاحبانشان خریده، مونتاژ كرده و دوباره آن را در فضای موزه ساخته‌اند. در این موزه سیر تاریخی و همچنین جغرافیایی معماری گیلان به بهترین شكل نشان داده شده است، چون معماری غرب و شرق رشت با هم تفاوت دارد. در ایام نوروز هم جشنواره‌ها و نمایشگاه‌هایی برگزار می‌كنند كه دیدن موزه را جذاب‌تر خواهد كرد.
در سال‌های اخیر گردشگران در استان‌های مازندران و گیلان آسیب‌های زیادی به طبیعت وارد كرده‌اند. به نظر شما چه راهكاری برای حل این مسأله وجود دارد؟
زمانی تمركز روی مازندران بود و بیشتر آلودگی‌های محیط‌زیستی به این استان زیبا خسارت وارد می‌كرد، اما به دلیل اشباع شدن مازندران و ایجاد راه اتوبانی به گیلان، اخیرا گیلان هم با این مشكل دست به گریبان است و حجم آدم‌هایی كه به سمت گیلان می‌آیند بسیار بالا رفته است. متاسفانه ما اصول گردشگری را رعایت نمی‌كنیم و این مسأله باعث آسیب رسیدن به طبیعت در كوتاه‌مدت می‌شود. در بلندمدت هم آسیب‌های فرهنگی ممكن است پیش بیاید و بافت فرهنگی را تغییر می‌دهد. من معتقدم آدم به هر جایی كه وارد می‌شود، باید به بافت فرهنگی آن منطقه احترام بگذارد و سعی نكند آنجا را با خودش تطبیق بدهد. آلودگی صوتی، آلودگی‌های زیست‌محیطی، تولید زباله و... از مشكلاتی است كه در گیلان ایجاد شده. آتش‌هایی كه گردشگران روشن می‌كنند خطر دیگری است كه منطقه گیلان را تهدید می‌كند، چرا كه خیلی‌ها آتشی كه در جنگل روشن كرده‌اند را درست خاموش نمی‌كنند و وزیدن باد باعث آتش‌سوزی می‌شود. طبیعت و محیط‌زیست میراث آیندگان ماست و باید نسبت به حفظ آن حساس باشیم.
كودكی ما در زمان جنگ بود و بیشترین خاطره‌ای كه در ذهنم مانده، این است كه پدرم هیچ‌وقت نبود و همیشه در جبهه بود. ما همیشه با مادرم این طرف و آن طرف می‌رفتیم. یك بازار سنتی در رشت داریم كه ماوای ما بچه‌ها آنجا بود؛ گذری كه دستفروش‌ها در آن كنجدعسلی می‌فروختند، شیرینی‌هایی كه الان لوزی و كوچك درستش می‌كنند، ولی آن زمان‌یك‌كپه بزرگ روی سینی درست می‌كردند و برش‌برش به فروش می‌رساندند. همه خاطرات كودكی من در آن گذر دستفروش‌ها و آن سینی كنجدعسلی خلاصه می‌شود.
در روزهای اول بهار، رشت از لحاظ طبیعت و آب و هوا و آداب و رسوم مردم چه حال و هوایی دارد؟
یك‌سری رسوم در گذشته وجود داشته كه الان بسیار كمرنگ شده و شاید یك دلیل عمده آن رسانه باشد. یك زمانی تقویم و رادیو و تلویزیون خیلی مرسوم نبوده و ما رسم نوروزی‌خوانی را در گیلان داشتیم كه در آن دو نفر شامل یك نوروزخوان و یك نفر كه
دم می‌گیرد، راه می‌افتادند در كوچه‌ها و اشعاری به زبان گیلكی می‌خواندند و از آمدن بهار خبر می‌دادند. این افراد در ازای این خبر صله می‌گرفتند كه این صله می‌توانست پول، تخم‌مرغ، پرتقال یا هر چیز دیگری باشد.
هنوز می‌توان این رسم را دید؟
این رسم همین الان در روستاهای گیلان اجرا می‌شود و گردشگران می‌توانند از یك هفته مانده به نوروز این را ببینند، اما در شهرها خیلی كمتر شده است. از اواخر اسفند كم‌كم درخت‌ها شكوفه می‌زنند و انگار زمین نفس می‌كشد. باران كم‌كم ملایم‌تر و نرم‌تر می‌شود و از آن باران‌های تند زمستانی خبری نیست؟ مردم در حال خرید دم عید هستند و در آن بازار قدیمی رشت همچنان خرید می‌كنند. بخشی از مردم روستاها و شهرهای اطراف هم برای خرید عید به بازار رشت می‌آیند و بازار كمی شلوغ‌تر از حد معمول می‌شود.
پس رشت قبل از رسیدن نوروز هم دیدنی است؟
بله همین‌طور است. نزدیك عید هم جذابیت‌ها و شلوغی‌های خودش را دارد. الان هم چند سالی است كه محدوده مركزی رشت را پیاده راه كرده‌اند و با حضور دستفروش‌ها و با اجرای برنامه‌های فرهنگی و نمایشگاه‌های غذاها و شیرینی‌های محلی و... توسط شهرداری، جذابیت‌های گردشگری تازه‌ای اضافه شده است. گرچه ما آن بافت سنتی را بیشتر دوست داشتیم، ولی این برای گردشگران جذاب‌تر است كه وارد محدوده‌ای شوند كه ماشین رفت و آمد نمی‌كند و می‌توانند شهر را بهتر ببینند. بافت شهری كلا تغییر كرده و میدان اصلی شهر دفرمه شده است. نه این‌كه زشت شده باشد، ولی دیگر آن نوستالژی را برای ساكنان رشت ندارد.
كسانی كه به رشت و استان گیلان می‌آیند، كجاها را حتما ببینند؟
نزدیك رشت، سد خاکی سقالكسار هست كه بسیار جذاب است. آبگیر روستای حلیمه جان را هم در نزدیكی رشت توصیه می‌كنم. هر دوی اینها محدوده آبگیر بزرگی است كه دور تا دور آن با جنگل احاطه شده و تلاقی جنگل و آب، صحنه خیلی قشنگی ایجاد می‌كند. امكان اسكان چند ساعته مسافر و پیك‌نیك هم وجود دارد. چند ییلاق معروف هم در اطراف رشت داریم؛ از رستم‌آباد، چهارمحل و داماش تا ماسال و... كه البته در نوروز ممكن است كمی سرد باشد و حتی در مسیر برف ببینید، ولی مكان‌های بسیار دیدنی‌ای هستند. این ییلاقات در بلندی واقع شده و منظره فوق‌العاده‌ای دارد. تالاب یا مرداب انزلی دیگر جاذبه گردشگری گیلان است كه توصیه می‌كنيم آن را ببینید. ساحل دریا در انزلی هم طرفداران خودش را دارد. شهر لاهیجان و بام سبز آن هم پیشنهاد دیگر من است.
در خود شهر رشت چه جاهایی را برای دیدن پیشنهاد می‌كنید؟
یك توصیه اكید برای گردشگران داريم. ماشینتان را پارك کرده و در محله‌های قدیمی رشت مانند ساغری‌سازان، پیرسرا و دانشسرا بگردند كه هنوز بافت قدیمی خود را حفظ كرده و خانه‌های جذاب و تماشایی دارد كه گردشگران با دیدن آن می‌توانند با معماری قدیم رشت آشنا شوند، پیاده‌روی کنید. در لاهیجان هم این محله‌های قدیمی وجود دارد. یك موزه میراث روستایی هم در نزدیكی رشت و روستای سراوان ساخته‌اند كه در آن خانه‌های سنتی و چوبی گیلان بازسازی شده است. این خانه‌ها را از صاحبانشان خریده، مونتاژ كرده و دوباره آن را در فضای موزه ساخته‌اند. در این موزه سیر تاریخی و همچنین جغرافیایی معماری گیلان به بهترین شكل نشان داده شده است، چون معماری غرب و شرق رشت با هم تفاوت دارد. در ایام نوروز هم جشنواره‌ها و نمایشگاه‌هایی برگزار می‌كنند كه دیدن موزه را جذاب‌تر خواهد كرد.
در سال‌های اخیر گردشگران در استان‌های مازندران و گیلان آسیب‌های زیادی به طبیعت وارد كرده‌اند. به نظر شما چه راهكاری برای حل این مسأله وجود دارد؟
زمانی تمركز روی مازندران بود و بیشتر آلودگی‌های محیط‌زیستی به این استان زیبا خسارت وارد می‌كرد، اما به دلیل اشباع شدن مازندران و ایجاد راه اتوبانی به گیلان، اخیرا گیلان هم با این مشكل دست به گریبان است و حجم آدم‌هایی كه به سمت گیلان می‌آیند بسیار بالا رفته است. متاسفانه ما اصول گردشگری را رعایت نمی‌كنیم و این مسأله باعث آسیب رسیدن به طبیعت در كوتاه‌مدت می‌شود. در بلندمدت هم آسیب‌های فرهنگی ممكن است پیش بیاید و بافت فرهنگی را تغییر می‌دهد. من معتقدم آدم به هر جایی كه وارد می‌شود، باید به بافت فرهنگی آن منطقه احترام بگذارد و سعی نكند آنجا را با خودش تطبیق بدهد. آلودگی صوتی، آلودگی‌های زیست‌محیطی، تولید زباله و... از مشكلاتی است كه در گیلان ایجاد شده. آتش‌هایی كه گردشگران روشن می‌كنند خطر دیگری است كه منطقه گیلان را تهدید می‌كند، چرا كه خیلی‌ها آتشی كه در جنگل روشن كرده‌اند را درست خاموش نمی‌كنند و وزیدن باد باعث آتش‌سوزی می‌شود. طبیعت و محیط‌زیست میراث آیندگان ماست و باید نسبت به حفظ آن حساس باشیم.
