شینزو آبه قرار است امروز به‌عنوان اولین نخست‌وزیر ژاپن كه پس از انقلاب اسلامی به ایران می‌آید وارد تهران شود. با توجه به شناخت شما از روابط ایران و ژاپن درباره ابعاد این سفر توضیح می‌دهید؟
ژاپن كشوری است كه به‌طور سنتی و از زمان نهضت ملی شدن صنعت نفت در ایران، واردات نفت را از كشورمان آغاز كرد و در خلال این سال‌ها یكی از مشتریان ثابت نفت ایران بوده است. طبیعی است در این سال‌ها بخشی از درآمدهای نفتی ما از ژاپن به تجارت بین دو كشور اختصاص می‌یافت. ژاپن یك كشور صنعتی است و اعتبار بالایی در تجارت و صنعت دارد. جمهوری اسلامی ایران نیز در خلال این چند دهه به ژاپن به‌عنوان كشوری كه می‌توان با آن مراوده داشت و از آن واردات تكنولوژیك انجام داد نگاه كرده است.
همچنین ژاپن از جنبه‌های دیگری از جمله تشابهات فرهنگی هم قابلیت مراودات با ایران را داشته است و تنها موافقت‌نامه فرهنگی بین ایران و ژاپن بیش از 50 سال قدمت دارد. بنا به دلایل عنوان شده طبیعی است وقتی ژاپن متوجه شود با حضور كشور ثالثی روابطش با ما در حال آسیب دیدن است نگران شده و درصدد جلوگیری از این تنش باشد. در شرایط فعلی بدون این‌كه خود ژاپنی‌ها خواهان تقلیل روابط باشند دیگران موجب آسیب به روابط تهران و توكیو هستند.
بنابراین طبیعی است در حالی كه امروز در شرایطی كه روابط دو كشور در بهترین سطح قرار داشته و امسال نودمین سال روابط سیاسی و دیپلماتیك را جشن خواهیم گرفت هیچ‌كدام از دو كشور نمی‌خواهند آسیبی به این روابط خوب وارد شود.
بنابراین سفر آبه از این جهت اهمیت بسیاری دارد كه در دوران پس از انقلاب سفری در این سطح نداشته‌ایم.
 چه مسائلی باعث شده كه در مقطع فعلی، كشور ثالث یعنی همان آمریكا مخالفتی با انجام سفر نخست‌وزیر ژاپن به ایران نداشته است؟
درست است كه ژاپن ارتباطات نزدیكی با آمریكا دارد و اقتصاد و تجارتش با این كشور در هم تنیده است، اما نمی‌توان گفت این درهم‌تنیدگی باعث می‌شود ژاپن ایده‌ای نداشته باشد. انجام این سفر همان‌طور كه اعلام شده با نظر مثبت آمریكا بوده است.
 آمریكا از طرق مختلف به دنبال ایجاد كانال ارتباطی با ایران است و می‌توان این نگرانی آمریكا را از لابه‌لای اخبار مشاهده كرد. البته موضع كشور ما این است كه مذاكره‌ای با آمریكا نخواهیم داشت. آمریكایی‌ها ناامید شده و شاید به همین دلیل امید داشته‌اند كه ژاپن به‌واسطه روابط نزدیك با ایران برای كاهش تنش و برگرداندن اوضاع به شرایط آرام‌تر تلاشی صورت دهد.
 در سال‌های اخیر چند بار گمانه‌زنی‌هایی درباره سفر نخست‌وزیر ژاپن به تهران مطرح شد اما هر بار به دلیلی اعلام شد این سفر انجام نمی‌شود. در فضای رسانه‌ای و محافل سیاسی، دلیل انجام نشدن این سفرها در مقاطع قبلی، عدم موافقت آمریكا اعلام شده بود. چرا آمریكا اینقدر روی ژاپن نفوذ دارد؟
بعد از جنگ جهانی دوم، آمریكا به ژاپن كمك كرد تا نظام جدید سیاسی، امنیتی و اقتصادی را پایه‌ریزی كند. تعریفی كه ژاپن از خودش می‌كند این است كه می‌خواهیم كشوری كاملا صلح‌طلب باشیم. ژاپن كشوری است كه بعد از جنگ، اساس سیاست خارجی خود را بر صلح‌طلبی قرار داده است و در همین چارچوب اساس كار سیاستمداران ژاپنی این است كه هر جا بوی تنش می‌آید تلاش كنند تنش‌ها كاهش یابد.
بعد از جنگ جهانی دوم، نظامی كه در ژاپن شكل گرفته به‌طور كامل تحت تاثیر نظام آمریكاست. سهام اكثر شركت‌های ژاپنی متعلق به آمریكا است و اگر آمریكا بخواهد شركتی ژاپنی را به‌خاطر روابط با ایران مجازات كند به‌راحتی قادر به انجام این كار است. سهام آنها در بازار آمریكا خرید و فروش می‌شود به همین دلیل به‌راحتی نمی‌توانند به درخواست‌های آمریكا نه بگویند، اما در عین حال ژاپنی‌ها راه‌های خود را برای حفظ استقلال‌شان دارند و این‌گونه نیست كه ژاپن بنده زرخرید آمریكا باشد. ژاپنی‌ها هوش، فرهنگ و تمدن خود را دارند و جزو اولین كشورهایی بودند كه در دوره اول تحریم‌ها از آمریكا درخواست معافیت كردند تا بتوانند از ایران نفت وارد كنند. در همان مقطع ژاپن موفق به گرفتن چنین معافیتی شد و در خلال سال‌هایی كه اروپا واردات نفت از ایران را به صفر رسانده بود ژاپنی‌ها همچنان و تا همین اواخر به واردات نفت از ایران ادامه دادند. در حال حاضر نیز تلاش می‌كنند كه واردات نفت‌شان از ایران به صفر نرسد.
 حجم روابط اقتصادی ایران و ژاپن در حال حاضر چقدر بوده و همكاری‌های اقتصادی ما بیشتر در چه حوزه‌ای است؟
در برهه‌ای از تاریخ ـ یعنی حدود 20 سال پیش ـ روابط تجاری دو كشور تا 20 میلیارد دلار در سال رسیده بود كه قسمت عمده‌ای از حجم روابط نتیجه صادرات نفت ما به ژاپن بود. طبیعی است وقتی صادرات نفت كاهش یابد حجم روابط نیز كم می‌شود.
 تحریم‌های آمریكا و مشكلات بانكی نیز از عوامل تاثیرگذار در این زمینه بود. اما در حالت عادی اگر تحریم‌ها وجود نداشت می‌توانستیم در بدبینانه‌ترین حالت افزون بر ده میلیارد دلار حجم روابط اقتصادی در سال داشته باشیم. اما امروز متاسفانه حتی به زیر 500 میلیون دلار در سال كاهش یافته است.
ژاپن كشوری است كه به دنبال افزایش حجم روابط تجاری‌اش با ایران است. در كشورمان كالاهای ژاپنی خوشنام بوده و به این ترتیب ایران بازار 80 میلیونی برای ژاپن است.
ژاپن، هم ایران را به‌عنوان بازار بزرگ تجاری می‌بیند و هم این‌كه ایران زیر ساخت‌های توسعه دارد و ژاپن می‌تواند به‌صورت مشاركتی با ایران وارد كار مشترك تجاری شود. در ایران نیز منابع فراوان و متخصصان فنی بسیاری وجود دارد.
همچنین بازار پیرامونی ایران نیز برای ژاپن جذاب است و با در نظر گرفتن كشورهای پیرامونی ایران بازار 200 میلیونی را شكل می‌دهد كه مركزش ایران است و می‌تواند برای ژاپن بسیار ترغیب‌كننده باشد.
در شرایطی كه ژاپن محصور در دریاست و همه روابط خارجی‌اش عمدتا بر پایه دریانوردی است در ایران از قدیم راه ابریشم آبی وجود داشت. بنادری مانند چابهار و... ایران كه به آب‌های بین‌المللی وصل هستند كار تجارت ایران و ژاپن را بسیار راحت می‌كند. صادرات نفت ایران به ژاپن نیز از طریق همین مسیر آبی است.
از طرف دیگر ژاپن كشوری است كه از ایران نفت وارد می‌كند و طبیعی است كه علاقه دارد بخشی از آن را برای تجارت با ایران استفاده كند. بازار ایران برای ژاپن بسیار پرسود است. مهم‌ترین موضوع دیگر سابقه بین دو كشور است، زیرا كمتر كشوری در دنیا وجود دارد كه به‌اندازه ایران و ژاپن با هم روابط احترام‌آمیز و بی‌تنش داشته و هر دو طرف برای هم احترام قائل باشند. ایران و ژاپن بین خودشان هیچ وقت كدورتی نداشته‌اند و صرفا طرف ثالثی مانند آمریكا در برخی مقاطع روابط دو كشور را بالا و پایین كرده است، اما در مجموع و در
90 سال اخیر روابط محترمانه‌ای میان دو كشور برقرار بوده و مراودات سیاسی و اقتصادی خوبی در جریان بوده است. ژاپن تمدن بسیار قدیمی دارد، در موزه‌های این كشور نیز اقلامی وجود دارد كه نشان می‌دهد بین دو كشور از 2000 سال پیش تا‌كنون مراوداتی بوده است.
 در هفته‌های اخیر، رسانه‌ها در دو محور به موضوع سفر نخست‌وزیر ژاپن به تهران پرداخته‌اند؛ یكی روابط دوجانبه و دیگری نسبت ژاپن با آمریكا. شما این سفر را بیشتر در كدام فاز ارزیابی می‌كنید؟
امسال نودمین سالگرد روابط دو كشور است و شینزو آبه یكباره قصد سفر به ایران را نكرده است. طی سال‌هایی كه در ژاپن سفیر بودم ایشان سه بار به طور جدی تصمیم به سفر به ایران را داشته است و حتی یك‌بار همسر و یكی از مشاورانش به ایران سفر كرده و همسر وی اعلام كرده بود كه آبه به تهران سفر خواهد كرد. این سفر در پاسخ به سفر رئیس دولت ایران یعنی رئیس‌جمهور اسبق ایران به ژاپن طی سال‌های گذشته بوده است. در مقطعی كه برجام به نتیجه رسید ژاپن جزو اولین كشورهایی بود كه از آن استقبال كرد و در طول سال‌های اخیر نیز حمایت قاطع خود را از برجام اعلام كرده است. آبه نیز روابط بسیار خوبی با روحانی دارد و این دو نفر در خارج از ایران - شاید هشت بار - در سازمان ملل و كشورهای دیگر در راستای افزایش سطح همكاری‌ها با یكدیگر ملاقات داشته‌اند.
بنابراین باید این سفر را عمدتا دوجانبه بدانیم. البته همان‌طور كه قبلا اشاره كردم سیاست خارجی ژاپن بر پایه صلح‌طلبی است و در شرایط فعلی با توجه به نگرانی این كشور از این‌كه ممكن است تنش‌ها به‌ویژه در خلیج‌فارس كه عمده نفت مورد نیاز ژاپن از آنجا عبور می‌كند به درگیری منجر شود ژاپن قصد دارد از سابقه دیرینه و روابط خوب خود در راستای كاهش تنش‌ها استفاده  و به مقامات عالی ما اعلام كند كه آمادگی استفاده از ظرفیت‌های خود برای كاهش تنش‌ها را دارد. اما طبیعی است همان‌طور كه بارها اعلام كرده‌ایم بازگشت آمریكا به برجام و از بین بردن تحریم‌ها دارای اهمیت است.