بررسی ضابطه‌مندی استفاده از بازیگران خارجی در گفت‌وگو با غلامرضا آزادی
حمله داعشی به سینما!
در سال‌های اخیر ساخت فیلم‌های تولید مشترك و استفاده از بازیگران خارجی در سینمای ایران رواج پیدا كرده و ظاهرا گیشه این قبیل فیلم‌ها هم خیلی پر و پیمان است كه هر روز به تعداد این فیلم‌ها افزوده می‌شود.
همین چند ماه پیش بود كه نورگل یشیلچای، چهره معروف تركیه‌ای كه در سریال‌هایی مانند «گوزل» و «عشق و جزا» بازی كرده، برای بازی در فیلم «جن زیبا» به كارگردانی بایرام فضلی‌‌نژاد و تهیهكنندگی مهرداد فرید راهی ایران شد و هرچند حضور او در فیلم «جن زیبا» با موافقت وزارت ارشاد انجام گرفته بود، اما حاشیه‌هایی به دنبال داشت كه هنوز كه هنوز است پایان نپذیرفته.
امروز اما، پیرو همان حاشیه‌ها و در شكل و شمایلی بسیار متفاوت‌تر و گسترده‌تر همین اتفاق برای فیلم «دختر شیطان» به كارگردانی و تهیهكنندگی قربان محمدپور كه تولید مشتركی بین سینمای ایران و هند است، افتاده. موضوع از این قرار است كه ظاهرا ایشا گوپتا، بازیگر زن این فیلم یك بازیگر تبلیغاتی یا مدل عكس‌های غیراخلاقی در سینمای هند است كه نمونه‌هایی از آن را می‌توان در صفحه شخصی او در فضای مجازی دید.
حالا نكته اینجاست كه در این میان دقیقا سازمان سینمایی وزارت ارشاد كجاست؟ و اگر واقعا نقشی كاربردی در سینمای ایران دارد چطور مجوز بازی یك مدل غیراخلاقی را در فیلمی نیمه‌ایرانی داده؟ آنچه امروز در مورد فیلم «دختر شیطان» و چندی پیش در مورد فیلم «رحمان 1400» دیدیم، خواه‌ناخواه این موضوع را در ذهن هر علاقه‌مند سینمایی متبادر می‌سازد كه در سازمان سینمایی وزارت ارشاد دقیقا چه می‌گذرد؟ و نظارت بر ساز و كار و تولید و اكران فیلم‌های سینمایی از فیلتر چه كسانی رد می‌شود كه وقتی فیلمی روی پرده می‌رود تازه متوجه عیب و ایرادهایش می‌شوند!
اولین خارجی‌ها در فیلم‌های ایران
مشكل البته صرفا حضور بازیگران خارجی در سینمای ایران نیست.
حضور بازیگرانی چون پیر داغر، بازیگر مطرح لبنانی و ناتالی متی، بازیگر فرانسوی در سریال «مدار صفر درجه» و دارین حمزه، بازیگر مطرح سینمای لبنان در فیلم‌های «كتاب قانون»، «سی وسه روز» و «فرشتگان قصاب» از مهم‌ترین این حضورهاست كه برای چرایی حضور هر كدام از این بازیگران خارجی در سینمای ایرانی دلایل متعددی را می‌توان ذكر كرد. از جمله این كه قصه فیلم چنین ضرورتی (به لحاظ پوشش و چهره بازیگر مانند فیلم «كتاب قانون») را ایجاب می‌كند یا این‌كه بعضی فیلمسازان در تولید فیلم به بازاریابی بین‌المللی فیلم‌های‌شان فكر می‌كنند.
مسلما در چنین مواردی فیلم‌های ما به بازیگر خارجی نیاز دارد، اما نه هر بازیگری. كسانی باید برای ایفای نقش به كشور ما بیایند كه در كشور خودشان صاحب اسم و رسم باشند و بر اعتبار جهانی سینمای ایران بیفزایند، نه یك مدل غیراخلاقی كه معلوم نیست چه دستاوردی می‌تواند برای سینمای ایران به دنبال داشته باشد!
به هر حال در روزهای اخیر حجم بالای انتقادات از فیلم «دختر شیطان» و بازیگر آن (ایشا گوپتا) به قدری بالا رفت كه ابراهیم داروغه‌زاده، معاون ارزشیابی و نظارت سازمان سینمایی در این باره به فارس گفت: در موضوع بازیگران خارجی در سینمای ایران، تاكنون ملاحظه ما عدم حضور آنها در فیلم‌های مستهجن و غیراخلاقی و عدم شهرت آنها به مفاسد اخلاقی بوده است.
او درباره حضور بازیگران خارجی در فیلم‌های ایرانی با بیان این‌كه عكس‌های صفحات شخصی هیچ‌كدام از بازیگران زن خارجی بی‌مسأله نبوده است، اظهار كرد: حتی بازیگران لبنانی هم از این قاعده مستثنا نبودند كه نمونه‌های آن را در فیلم‌های «سی و سه روز»، «كتاب قانون» و «به وقت شام» شاهد بوده‌ایم و باید در این زمینه دقت بیشتری داشته باشیم.
معاون نظارت و ارزشیابی سازمان سینمایی ادامه داد: باید به این نكته توجه داشته باشیم كه به عنوان مثال آنتونی كویین، بازیگر بزرگ هالیوود در فیلم ماندگار محمد رسول‌ا...(ص) در نقش حمزه سیدالشهدا ظاهر شده بود كه حتماً این بازیگر عكس‌ها و سبك متفاوتی از نقشش داشته است.
داروغه‌زاده در پایان تاكید كرد: البته در نظام‌نامه تولیدات مشترك كه در حال آماده شدن است، ضوابط استفاده از بازیگران خارجی دیده شده كه پیش‌نویس آن حتما برای استفاده از نظرات اهالی سینما و رسانه منتشر خواهد شد.
اول ضابطه را تعریف كنید
غلامرضا آزادی، كارگردان و تهیه كننده پیشكسوت سینمای ایران با ابراز تاسف از وضعیت كنونی سینمای ایران در گفت‌وگو با جام‌جم توضیح داد: سینمای هر كشوری نماینده فرهنگ و هنر آن كشور است. ما به‌عنوان داعیه‌دار سینمای ایران باید فیلمی بسازیم كه نمایانگر ارزش‌ها و فرهنگ كشورمان باشد. سینما در كشور ما چندین سال است كه دیگر هنر نیست و تبدیل به یك كالای تجارتی شده كه صرفا با آن كسب درآمد می‌كنند. درست كه اقتصاد ركن مهمی در هنر-صنعت سینما دارد ولی آیا تمام آن است؟ آیا باید برای كسب درآمد، در حوزه سینما فرهنگ‌زدایی كرد؟ این پول‌های كلان كه تمام مناسبات سینما را به‌هم ریخته از كجا آمده و قرار است كی جلوی آن گرفته شود؟ لطفا اسم این تجارت را سینما نگذارید كه ما استخوان‌خرد كرده‌های این راه از خجالت آب می‌شویم.
تهیه‌كننده «خانه ابری» و «دره شاپرك‌ها» ادامه داد: فیلمسازی مانند هر حرفه‌ای تعریف مشخصی دارد. یك فیلمساز باید قدم به قدم بیاموزد تا در مقام یك فرهنگساز بتواند روی پرده سینما برای یك جامعه فرهنگسازی كند. حالا قبل از هر بحثی راجع به ضابطه‌مندی حضور بازیگران خارجی در سینمای ایران سوال من اینجاست كه بعضی فیلمسازانی كه در سال‌های اخیر فیلم‌های سخیف به خورد مردم می‌دهند چه سابقه‌ای دارند؟ چقدر در این حوزه آموخته‌اند؟ چه هدفی در سینما دارند؟ فرهنگ را چطور می‌بینند؟ من بعضی از فیلم‌های فعلی را كه امروز می‌بینم به واقع وحشت می‌كنم كه ما به كجا رسیده ایم! چرا؟ واقعا چرا؟
او افزود: وقتی سیستم سینمای ایران خیلی از فیلمسازان كهنه كار و صاحب اندیشه را خانه‌نشین كرده باید امروز پاسخگوی فیلم‌های نازلی كه روی پرده می‌رود باشد! وقتی عرصه را برای فیلمسازی هركسی باز می‌گذارید باید هم شاهد چنین فجایعی باشید!
آزادی، ضابطه‌مندی حضور بازیگران خارجی در سینمای ایران را مبنی بر ارائه تعریف مشخصی از ضابطه در سینمای ایران دانست. او گفت: فیلم تولید مشترك در سینمای دنیا مرسوم است و هیچ مشكلی از این بابت وجود ندارد، اما در سینمای ایران اگر حرف از ضابطه‌مندی در استفاده از بازیگران خارجی زده می‌شود اول باید ضابطه را تعریف كرد. ضابطه‌مندی در تمام اركان سینما بسیار صحیح و بجاست، اما در وهله اول باید دید آیا ضابطه مندی كه مطابق با ارزش‌های كشور ماست قابلیت پیاده سازی در سینما را دارد یا خیر؟ آیا می‌توان از بازیگری خارجی در سینمای ایران استفاده كرد كه پیشینه مطابق با ارزش‌های كشور ما داشته باشد! پیشنهاد من به مسؤولان سینمایی این است كه قبل از هرگونه تئوری و بحثی راجع به این موضوع اول خود سینما را تعریف كنند و بعد برایش قاعده و ضابطه بگذارند. هر وقت به تعریف مشخصی از خود سینما رسیدند می‌توانند برایش ضابطه هم تعریف كنند. الان فیلمسازانی كه برای فرهنگ و هنرشان تعریف قائل هستند، كنار رفته‌اند و فیلمسازانی بعضا روی كار آمده‌اند كه تعریفی از چیزی ندارند كه بخواهند طبق آن عمل كنند.
او در پایان تاكید كرد: سینمای امروز ما به هیچ وجه نماینده فرهنگ و ارزش‌های ما نیست و چند سال كه سینما داعش‌وار تصاحب شده. من به دلیل علاقه به كشور و فرهنگم در اینجا ماندگار شدم، اما امیدی به بهبود این وضعیت ندارم.
همین چند ماه پیش بود كه نورگل یشیلچای، چهره معروف تركیه‌ای كه در سریال‌هایی مانند «گوزل» و «عشق و جزا» بازی كرده، برای بازی در فیلم «جن زیبا» به كارگردانی بایرام فضلی‌‌نژاد و تهیهكنندگی مهرداد فرید راهی ایران شد و هرچند حضور او در فیلم «جن زیبا» با موافقت وزارت ارشاد انجام گرفته بود، اما حاشیه‌هایی به دنبال داشت كه هنوز كه هنوز است پایان نپذیرفته.
امروز اما، پیرو همان حاشیه‌ها و در شكل و شمایلی بسیار متفاوت‌تر و گسترده‌تر همین اتفاق برای فیلم «دختر شیطان» به كارگردانی و تهیهكنندگی قربان محمدپور كه تولید مشتركی بین سینمای ایران و هند است، افتاده. موضوع از این قرار است كه ظاهرا ایشا گوپتا، بازیگر زن این فیلم یك بازیگر تبلیغاتی یا مدل عكس‌های غیراخلاقی در سینمای هند است كه نمونه‌هایی از آن را می‌توان در صفحه شخصی او در فضای مجازی دید.
حالا نكته اینجاست كه در این میان دقیقا سازمان سینمایی وزارت ارشاد كجاست؟ و اگر واقعا نقشی كاربردی در سینمای ایران دارد چطور مجوز بازی یك مدل غیراخلاقی را در فیلمی نیمه‌ایرانی داده؟ آنچه امروز در مورد فیلم «دختر شیطان» و چندی پیش در مورد فیلم «رحمان 1400» دیدیم، خواه‌ناخواه این موضوع را در ذهن هر علاقه‌مند سینمایی متبادر می‌سازد كه در سازمان سینمایی وزارت ارشاد دقیقا چه می‌گذرد؟ و نظارت بر ساز و كار و تولید و اكران فیلم‌های سینمایی از فیلتر چه كسانی رد می‌شود كه وقتی فیلمی روی پرده می‌رود تازه متوجه عیب و ایرادهایش می‌شوند!
اولین خارجی‌ها در فیلم‌های ایران
مشكل البته صرفا حضور بازیگران خارجی در سینمای ایران نیست.
حضور بازیگرانی چون پیر داغر، بازیگر مطرح لبنانی و ناتالی متی، بازیگر فرانسوی در سریال «مدار صفر درجه» و دارین حمزه، بازیگر مطرح سینمای لبنان در فیلم‌های «كتاب قانون»، «سی وسه روز» و «فرشتگان قصاب» از مهم‌ترین این حضورهاست كه برای چرایی حضور هر كدام از این بازیگران خارجی در سینمای ایرانی دلایل متعددی را می‌توان ذكر كرد. از جمله این كه قصه فیلم چنین ضرورتی (به لحاظ پوشش و چهره بازیگر مانند فیلم «كتاب قانون») را ایجاب می‌كند یا این‌كه بعضی فیلمسازان در تولید فیلم به بازاریابی بین‌المللی فیلم‌های‌شان فكر می‌كنند.
مسلما در چنین مواردی فیلم‌های ما به بازیگر خارجی نیاز دارد، اما نه هر بازیگری. كسانی باید برای ایفای نقش به كشور ما بیایند كه در كشور خودشان صاحب اسم و رسم باشند و بر اعتبار جهانی سینمای ایران بیفزایند، نه یك مدل غیراخلاقی كه معلوم نیست چه دستاوردی می‌تواند برای سینمای ایران به دنبال داشته باشد!
به هر حال در روزهای اخیر حجم بالای انتقادات از فیلم «دختر شیطان» و بازیگر آن (ایشا گوپتا) به قدری بالا رفت كه ابراهیم داروغه‌زاده، معاون ارزشیابی و نظارت سازمان سینمایی در این باره به فارس گفت: در موضوع بازیگران خارجی در سینمای ایران، تاكنون ملاحظه ما عدم حضور آنها در فیلم‌های مستهجن و غیراخلاقی و عدم شهرت آنها به مفاسد اخلاقی بوده است.
او درباره حضور بازیگران خارجی در فیلم‌های ایرانی با بیان این‌كه عكس‌های صفحات شخصی هیچ‌كدام از بازیگران زن خارجی بی‌مسأله نبوده است، اظهار كرد: حتی بازیگران لبنانی هم از این قاعده مستثنا نبودند كه نمونه‌های آن را در فیلم‌های «سی و سه روز»، «كتاب قانون» و «به وقت شام» شاهد بوده‌ایم و باید در این زمینه دقت بیشتری داشته باشیم.
معاون نظارت و ارزشیابی سازمان سینمایی ادامه داد: باید به این نكته توجه داشته باشیم كه به عنوان مثال آنتونی كویین، بازیگر بزرگ هالیوود در فیلم ماندگار محمد رسول‌ا...(ص) در نقش حمزه سیدالشهدا ظاهر شده بود كه حتماً این بازیگر عكس‌ها و سبك متفاوتی از نقشش داشته است.
داروغه‌زاده در پایان تاكید كرد: البته در نظام‌نامه تولیدات مشترك كه در حال آماده شدن است، ضوابط استفاده از بازیگران خارجی دیده شده كه پیش‌نویس آن حتما برای استفاده از نظرات اهالی سینما و رسانه منتشر خواهد شد.
اول ضابطه را تعریف كنید
غلامرضا آزادی، كارگردان و تهیه كننده پیشكسوت سینمای ایران با ابراز تاسف از وضعیت كنونی سینمای ایران در گفت‌وگو با جام‌جم توضیح داد: سینمای هر كشوری نماینده فرهنگ و هنر آن كشور است. ما به‌عنوان داعیه‌دار سینمای ایران باید فیلمی بسازیم كه نمایانگر ارزش‌ها و فرهنگ كشورمان باشد. سینما در كشور ما چندین سال است كه دیگر هنر نیست و تبدیل به یك كالای تجارتی شده كه صرفا با آن كسب درآمد می‌كنند. درست كه اقتصاد ركن مهمی در هنر-صنعت سینما دارد ولی آیا تمام آن است؟ آیا باید برای كسب درآمد، در حوزه سینما فرهنگ‌زدایی كرد؟ این پول‌های كلان كه تمام مناسبات سینما را به‌هم ریخته از كجا آمده و قرار است كی جلوی آن گرفته شود؟ لطفا اسم این تجارت را سینما نگذارید كه ما استخوان‌خرد كرده‌های این راه از خجالت آب می‌شویم.
تهیه‌كننده «خانه ابری» و «دره شاپرك‌ها» ادامه داد: فیلمسازی مانند هر حرفه‌ای تعریف مشخصی دارد. یك فیلمساز باید قدم به قدم بیاموزد تا در مقام یك فرهنگساز بتواند روی پرده سینما برای یك جامعه فرهنگسازی كند. حالا قبل از هر بحثی راجع به ضابطه‌مندی حضور بازیگران خارجی در سینمای ایران سوال من اینجاست كه بعضی فیلمسازانی كه در سال‌های اخیر فیلم‌های سخیف به خورد مردم می‌دهند چه سابقه‌ای دارند؟ چقدر در این حوزه آموخته‌اند؟ چه هدفی در سینما دارند؟ فرهنگ را چطور می‌بینند؟ من بعضی از فیلم‌های فعلی را كه امروز می‌بینم به واقع وحشت می‌كنم كه ما به كجا رسیده ایم! چرا؟ واقعا چرا؟
او افزود: وقتی سیستم سینمای ایران خیلی از فیلمسازان كهنه كار و صاحب اندیشه را خانه‌نشین كرده باید امروز پاسخگوی فیلم‌های نازلی كه روی پرده می‌رود باشد! وقتی عرصه را برای فیلمسازی هركسی باز می‌گذارید باید هم شاهد چنین فجایعی باشید!
آزادی، ضابطه‌مندی حضور بازیگران خارجی در سینمای ایران را مبنی بر ارائه تعریف مشخصی از ضابطه در سینمای ایران دانست. او گفت: فیلم تولید مشترك در سینمای دنیا مرسوم است و هیچ مشكلی از این بابت وجود ندارد، اما در سینمای ایران اگر حرف از ضابطه‌مندی در استفاده از بازیگران خارجی زده می‌شود اول باید ضابطه را تعریف كرد. ضابطه‌مندی در تمام اركان سینما بسیار صحیح و بجاست، اما در وهله اول باید دید آیا ضابطه مندی كه مطابق با ارزش‌های كشور ماست قابلیت پیاده سازی در سینما را دارد یا خیر؟ آیا می‌توان از بازیگری خارجی در سینمای ایران استفاده كرد كه پیشینه مطابق با ارزش‌های كشور ما داشته باشد! پیشنهاد من به مسؤولان سینمایی این است كه قبل از هرگونه تئوری و بحثی راجع به این موضوع اول خود سینما را تعریف كنند و بعد برایش قاعده و ضابطه بگذارند. هر وقت به تعریف مشخصی از خود سینما رسیدند می‌توانند برایش ضابطه هم تعریف كنند. الان فیلمسازانی كه برای فرهنگ و هنرشان تعریف قائل هستند، كنار رفته‌اند و فیلمسازانی بعضا روی كار آمده‌اند كه تعریفی از چیزی ندارند كه بخواهند طبق آن عمل كنند.
او در پایان تاكید كرد: سینمای امروز ما به هیچ وجه نماینده فرهنگ و ارزش‌های ما نیست و چند سال كه سینما داعش‌وار تصاحب شده. من به دلیل علاقه به كشور و فرهنگم در اینجا ماندگار شدم، اما امیدی به بهبود این وضعیت ندارم.
