نگاهی به نتایج پژوهش‌هایی كه نشان می‌دهد گاهی مثبت‌اندیشی ، اثر شفابخشی جدی‌تری نسبت به داروها برای درمان بیماری‌ها دارد
قدرت ذهن در درمان بیماری
مسلما هیچ‌كس دوست ندارد سرما بخورد. از طرفی به نظر می‌رسد همه ما انسان‌ها در برابر كاهش احتمال ابتلا به سرماخوردگی به سلاحی موثر مجهز هستیم. این سلاح، دید مثبت و شادی است. تحقیقی كه سال 1382/ ۲۰۰۳ روی داوطلبان انجام شد، ویروس سرماخوردگی وارد بدن بیش از ۳۰۰ نفر از این داوطلبان شد. محققان پنج روز بعد، آنها را دوباره بررسی كردند و متوجه شدند علائم سرماخوردگی در افرادی كه بیشترین نگاه مثبت به زندگی را داشتند و شادتر بودند، سه برابر كمتر از افرادی بروز كرد كه چندان شاد نبودند. در بررسی‌های دقیق علمی دیگر هم همین نتایج به دست آمد. محققان طبق این بررسی‌ها معتقدند، تفكر ذهنی مثبت می‌تواند فواید طولانی‌مدتی روی سلامت بدن داشته باشد و حتی بیماری‌ها را درمان كند. البته هنوز جامعه پزشكی به این مقوله با شك و تردید می‌نگرد، اما تحقیقات رو به رشدی وجود دارد كه نشان می‌دهد آنچه در ذهن ما می‌گذرد، اثری مستقیم روی سلامتمان دارد.
محققان آمریكایی، در جریان یك آزمایش دفتر خاطرات ۱۸۰ راهبه كه خاطرات ایام ۲۰ و ۳۰ سالگی‌شان را نوشته بودند، بررسی كردند. آنها متوجه شدند افرادی كه نگاه مثبتی داشتند و شاد بودند، هفت تا ده سال بیش از افرادی عمر كردند كه این‌گونه نبودند.
محققانی كه در زمینه افكار مثبت تحقیق می‌كنند، روز به روز بیشتر به این موضوع كه ذهن و جسم‌مان با یكدیگر در ارتباط بوده و افكارمان در درمان بیماری‌هایمان موثرند، اعتقاد پیدا می‌كنند. برای مثال دكتر‌لارا‌كوبزانسكی از دانشگاه هاروارد، با بررسی بیش از ۷۰ هزار پرستار در ایالات متحده آمریكا دریافت، افرادی كه مثبت‌اندیش و خوشبین هستند، تقریبا ۱۵ درصد بیشتر از دیگران عمر می‌كنند.
ابتدا تصور بر این بود، افرادی كه طرز تفكری مثبت دارند بیشتر به سلامت خود اهمیت می‌دهند، ورزش می‌كنند و سیگار نمی‌كشند، اما در بررسی‌های دقیق‌تر مشخص شد، افراد خوشبین، اضطراب خود را بهتر كنترل می‌كنند و به این ترتیب آن دسته از فرآیندهای زیست‌شیمی ناشی از اضطراب كه موجب افزایش ترشح هورمون كورتیزول و در نتیجه بروز التهاب در بدن می‌شود، كمتر رخ می‌دهد و فرد سالم‌تر باقی می‌ماند.
هرچه اضطراب كمتر شود، بار آلوستاتیك (allostatic) در بدن كمتر می‌شود. منظور از بار آلوستاتیك، فشاری است كه اندام‌های داخلی بدن بر اثر اضطراب طولانی‌مدت تحمل می‌كنند. این محقق دانشگاه هاروارد می‌گوید، افكار مثبت فرآیندهای زیست‌شیمی دیگری كه هنوز در مورد آنها به اندازه كافی آشنایی نداریم، در سلول‌های بدن‌مان فعال می‌كنند و این نوع فرآیندها به كمك بدن‌مان می‌آیند و سلامتمان را حفظ می‌كنند.
دكتر لارا كوبزانسكی می‌گوید: «وقتی ما بیمار می‌شویم، علم پزشكی فقط به مشكلات جسمی‌مان توجه دارد و هرگز به زمانی كه احساس‌مان خوب است و بدن‌مان مشكلی ندارد، توجهی نمی‌كند. ما معمولا به زیست‌شناسی عملكردی یا چگونگی كاركرد بدن اهمیت چندانی نمی‌دهیم و فقط نگاه‌مان به شرایط زیست‌شناسی عادی یا بد است. اما وقت آن رسیده كه به اثر تفكر مثبت روی شرایط زیستی بدن هم فكر كنیم.»
یكی از مواردی كه این محقق به آن توجه می‌كند، میكروبیوم‌های بدن‌مان است؛ همان باكتری‌ها و ریزاندام‌هایی كه درون بدن‌ما و به‌ویژه در روده‌هایمان زندگی می‌كنند. جالب این‌كه جمعیت این میكروبیوم‌ها و عملكرد آنها تحت تاثیر نگرش ما به مسائل مختلف قرار دارد.
بررسی‌ها نشان داده افسردگی می‌تواند از جمعیت این ریزاندام‌ها بكاهد. بنابراین اگر شرایط روحی افراد در حالت مثبت قرار بگیرد، جمعیت باكتری‌های ساكن بدنشان نیز در وضعیت خوب و مناسبی قرار می‌گیرد. این مساله برای انسان بسیار مهم است، زیرا بیشتر جنبه‌های سلامتی جسم انسان به وجود این میكروبیوم‌ها وابسته است.
اثر پدیده «دارونما» در درمان بیماری
وقتی از اثر ذهن روی بدن‌مان هنگام بیماری حرف می‌زنیم، شناخته‌ترین پدیده، اثر دارونماست. در این حالت به فرد بیمار، دارویی داده می‌شود كه مواد فعال دارویی ندارد و مثلا فقط با مواد قندی پر شده است. این دارونما می‌تواند برخی بیماری‌ها را از سردرد گرفته تا سرماخوردگی درمان كند! در حقیقت دارونما این باور را در فرد به وجود می‌آورد كه مواد دارویی آن موجب درمان می‌شود.
استفاده از پدیده دارونما در جراحی‌ها هم موثر است. در برخی تكنیك‌های جراحی كه به جراحی بدل معروف است، بیمار تصور می‌كند تحت عمل جراحی كامل قرار گرفته است. اما در جراحی بدل، فقط برش یا چند برش مختصر روی پوست ایجاد می‌شود یا روی بیماران جراحی‌های بسیار جزئی انجام می‌شود. جالب این‌كه در بسیاری از مواقع جراحی بدل، اثری درست مانند یك جراحی واقعی روی بیمار داشته است.
دانشمندان در این بررسی‌ها به این نتیجه رسیدند كه برای درمان بیشتر بیماری‌ها، می‌توان به جای استفاده از داروی واقعی از دارونما استفاده كرد. البته محققان آزمایشگاه ذهن و بدن دانشگاه استنفورد می‌گویند، با وجود این‌كه اثر دارونماها قرن‌هاست شناخته شده است، اما این نوع داروها، صنایع داروسازی را به خطر ورشكستگی می‌اندازد و تولیدكنندگان دارو نمی‌توانند میلیون‌ها دلاری را كه برای تولید دارو خرج می‌كنند، جبران كنند!
در بیشتر آزمایش‌های مربوط به دارونما، محققان وانمود می‌كنند به داوطلبان شركت در آزمایش، داروی واقعی می‌دهند. اما دكتر تد كاپچاك از دانشگاه هاروارد در تحقیقی كه مربوط به درمان سندرم روده تحریك‌پذیر بود، تصمیم گرفت به داوطلبان بگوید داروی مصرفی آنها فقط دارونماست. بیشتر محققان این كار را بی‌نتیجه می‌دانستند اما در كمال تعجب، متوجه ایجاد ۶۰درصد بهبود در بیماران شدند. این نتیجه حداقل در ۹تحقیق دیگر به دست آمد.
این محققان می‌گویند، بیشتر بیمارانی كه داوطلب این تحقیق‌ها بودند، بعدها سعی كردند روش‌های دیگری برای درمان بیماری‌هایشان پیدا كنند و تفكر مثبت و امید به درمان، نقش موثری در بهبود آنها ایفا كرد.
محققان می‌گویند، درمان با استفاده از دارونما روی بیماری‌های ناشی از مشكلات روانی - اجتماعی، بیشترین اثر را دارد. منظور از مشكلات روانی-اجتماعی، دردهای مزمنی است كه معمولا ناشی از عوامل ذهنی است.
البته باید گفت با استفاده از دارونماها نمی‌توان بیماری‌هایی چون مالاریا یا بالا بودن كلسترول خون را درمان كرد، اما این داروها روی بدن اثر مثبت می‌گذارد و بسیاری از بیماری‌ها را درمان می‌كند.
با وجود این‌كه محققان هنوز نمی‌دانند چگونه ذهن و روان افراد می‌تواند دارونماها را در درمان بیماری‌ها موثر كند، بدون تردید این اتفاق در بدن رخ می‌دهد. به‌عنوان مثال در یك بررسی مشخص شد وقتی انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند اندورفین و دوپامین مسدود می‌شود، اثر دارونما هم از بین می‌رود.
قدرت شفابخشی ذهن
قدرت شفابخشی ذهن در اثر دارونماها خلاصه نمی‌شود. ایوان پاولف، فیزیولوژیستی از روسیه در یكی از آزمایش‌های خود، چند سگ را به گونه‌ای تربیت كرد كه وقتی صدایی می‌شنیدند، بزاق دهان‌شان شروع به ترشح كند. به این سگ‌ها معمولا پس از چند بار شنیدن صدا، غذا داده می‌شد. این نوع آموزش در بیماران هم می‌تواند رخ دهد. به‌عنوان مثال در چند بررسی مشخص شد درمان‌های پزشكی را می‌توان با نوعی شیرینی یا بو همراه كرد. به این صورت با استفاده از بو یا طعمی خاص می‌توان اثر درمانی داروها را تقلید كرد. در واقع در یك بررسی كه در آلمان انجام شد، محققان توانستند با استفاده از این روش، كاری كنند كه بدن داوطلبان شركت كننده در آزمایش در واكنش به نوعی بستنی شیرین میوه‌ای، سلول‌های قاتل را تولید كند كه بخشی از سلول‌های سیستم ایمنی بدن هستند.
در آینده می‌توان از این روش برای درمان دردها، عفونت‌ها یا حساسیت‌ها استفاده كرد و بدن را به گونه‌ای آموزش داد كه خود را درمان كند. در نهایت روزی خواهد رسید كه تجویز داروی طولانی‌مدت برای درمان بیماری‌ها نیاز نباشد و بتوان با قدرت پنهان مغز، بیماری‌ها را درمان كرد. اما در این میان یك سوال بسیار مهم وجود دارد و آن این است كه چگونه می‌توانیم ذهنیت‌مان را به‌گونه‌ای اثربخش، تغییر دهیم؟ ذهن به راحتی تغییر نمی‌كند. به‌عنوان مثال ممكن نیست یك نفر صبح از خواب بلند شود و بگوید از این لحظه به بعد، خوشبین خواهم بود. دكتر كوبزانسكی می‌گوید، وقتی سخن از قدرت مغز در درمان‌های بیماری است، باید روش‌های تغییر ذهنیت افراد را هدف قرار داد و آن را به سمت مثبت بودن پیش برد و در جواب این سوال كه چگونه می‌توان این سیستم را به حركت واداشت، باید گفت گاهی اوقات علم، اراده و قوه تخیل می‌تواند این كار را انجام دهد.
منبع: BBC Focus
محققانی كه در زمینه افكار مثبت تحقیق می‌كنند، روز به روز بیشتر به این موضوع كه ذهن و جسم‌مان با یكدیگر در ارتباط بوده و افكارمان در درمان بیماری‌هایمان موثرند، اعتقاد پیدا می‌كنند. برای مثال دكتر‌لارا‌كوبزانسكی از دانشگاه هاروارد، با بررسی بیش از ۷۰ هزار پرستار در ایالات متحده آمریكا دریافت، افرادی كه مثبت‌اندیش و خوشبین هستند، تقریبا ۱۵ درصد بیشتر از دیگران عمر می‌كنند.
ابتدا تصور بر این بود، افرادی كه طرز تفكری مثبت دارند بیشتر به سلامت خود اهمیت می‌دهند، ورزش می‌كنند و سیگار نمی‌كشند، اما در بررسی‌های دقیق‌تر مشخص شد، افراد خوشبین، اضطراب خود را بهتر كنترل می‌كنند و به این ترتیب آن دسته از فرآیندهای زیست‌شیمی ناشی از اضطراب كه موجب افزایش ترشح هورمون كورتیزول و در نتیجه بروز التهاب در بدن می‌شود، كمتر رخ می‌دهد و فرد سالم‌تر باقی می‌ماند.
هرچه اضطراب كمتر شود، بار آلوستاتیك (allostatic) در بدن كمتر می‌شود. منظور از بار آلوستاتیك، فشاری است كه اندام‌های داخلی بدن بر اثر اضطراب طولانی‌مدت تحمل می‌كنند. این محقق دانشگاه هاروارد می‌گوید، افكار مثبت فرآیندهای زیست‌شیمی دیگری كه هنوز در مورد آنها به اندازه كافی آشنایی نداریم، در سلول‌های بدن‌مان فعال می‌كنند و این نوع فرآیندها به كمك بدن‌مان می‌آیند و سلامتمان را حفظ می‌كنند.
دكتر لارا كوبزانسكی می‌گوید: «وقتی ما بیمار می‌شویم، علم پزشكی فقط به مشكلات جسمی‌مان توجه دارد و هرگز به زمانی كه احساس‌مان خوب است و بدن‌مان مشكلی ندارد، توجهی نمی‌كند. ما معمولا به زیست‌شناسی عملكردی یا چگونگی كاركرد بدن اهمیت چندانی نمی‌دهیم و فقط نگاه‌مان به شرایط زیست‌شناسی عادی یا بد است. اما وقت آن رسیده كه به اثر تفكر مثبت روی شرایط زیستی بدن هم فكر كنیم.»
یكی از مواردی كه این محقق به آن توجه می‌كند، میكروبیوم‌های بدن‌مان است؛ همان باكتری‌ها و ریزاندام‌هایی كه درون بدن‌ما و به‌ویژه در روده‌هایمان زندگی می‌كنند. جالب این‌كه جمعیت این میكروبیوم‌ها و عملكرد آنها تحت تاثیر نگرش ما به مسائل مختلف قرار دارد.
بررسی‌ها نشان داده افسردگی می‌تواند از جمعیت این ریزاندام‌ها بكاهد. بنابراین اگر شرایط روحی افراد در حالت مثبت قرار بگیرد، جمعیت باكتری‌های ساكن بدنشان نیز در وضعیت خوب و مناسبی قرار می‌گیرد. این مساله برای انسان بسیار مهم است، زیرا بیشتر جنبه‌های سلامتی جسم انسان به وجود این میكروبیوم‌ها وابسته است.
اثر پدیده «دارونما» در درمان بیماری
وقتی از اثر ذهن روی بدن‌مان هنگام بیماری حرف می‌زنیم، شناخته‌ترین پدیده، اثر دارونماست. در این حالت به فرد بیمار، دارویی داده می‌شود كه مواد فعال دارویی ندارد و مثلا فقط با مواد قندی پر شده است. این دارونما می‌تواند برخی بیماری‌ها را از سردرد گرفته تا سرماخوردگی درمان كند! در حقیقت دارونما این باور را در فرد به وجود می‌آورد كه مواد دارویی آن موجب درمان می‌شود.
استفاده از پدیده دارونما در جراحی‌ها هم موثر است. در برخی تكنیك‌های جراحی كه به جراحی بدل معروف است، بیمار تصور می‌كند تحت عمل جراحی كامل قرار گرفته است. اما در جراحی بدل، فقط برش یا چند برش مختصر روی پوست ایجاد می‌شود یا روی بیماران جراحی‌های بسیار جزئی انجام می‌شود. جالب این‌كه در بسیاری از مواقع جراحی بدل، اثری درست مانند یك جراحی واقعی روی بیمار داشته است.
دانشمندان در این بررسی‌ها به این نتیجه رسیدند كه برای درمان بیشتر بیماری‌ها، می‌توان به جای استفاده از داروی واقعی از دارونما استفاده كرد. البته محققان آزمایشگاه ذهن و بدن دانشگاه استنفورد می‌گویند، با وجود این‌كه اثر دارونماها قرن‌هاست شناخته شده است، اما این نوع داروها، صنایع داروسازی را به خطر ورشكستگی می‌اندازد و تولیدكنندگان دارو نمی‌توانند میلیون‌ها دلاری را كه برای تولید دارو خرج می‌كنند، جبران كنند!
در بیشتر آزمایش‌های مربوط به دارونما، محققان وانمود می‌كنند به داوطلبان شركت در آزمایش، داروی واقعی می‌دهند. اما دكتر تد كاپچاك از دانشگاه هاروارد در تحقیقی كه مربوط به درمان سندرم روده تحریك‌پذیر بود، تصمیم گرفت به داوطلبان بگوید داروی مصرفی آنها فقط دارونماست. بیشتر محققان این كار را بی‌نتیجه می‌دانستند اما در كمال تعجب، متوجه ایجاد ۶۰درصد بهبود در بیماران شدند. این نتیجه حداقل در ۹تحقیق دیگر به دست آمد.
این محققان می‌گویند، بیشتر بیمارانی كه داوطلب این تحقیق‌ها بودند، بعدها سعی كردند روش‌های دیگری برای درمان بیماری‌هایشان پیدا كنند و تفكر مثبت و امید به درمان، نقش موثری در بهبود آنها ایفا كرد.
محققان می‌گویند، درمان با استفاده از دارونما روی بیماری‌های ناشی از مشكلات روانی - اجتماعی، بیشترین اثر را دارد. منظور از مشكلات روانی-اجتماعی، دردهای مزمنی است كه معمولا ناشی از عوامل ذهنی است.
البته باید گفت با استفاده از دارونماها نمی‌توان بیماری‌هایی چون مالاریا یا بالا بودن كلسترول خون را درمان كرد، اما این داروها روی بدن اثر مثبت می‌گذارد و بسیاری از بیماری‌ها را درمان می‌كند.
با وجود این‌كه محققان هنوز نمی‌دانند چگونه ذهن و روان افراد می‌تواند دارونماها را در درمان بیماری‌ها موثر كند، بدون تردید این اتفاق در بدن رخ می‌دهد. به‌عنوان مثال در یك بررسی مشخص شد وقتی انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند اندورفین و دوپامین مسدود می‌شود، اثر دارونما هم از بین می‌رود.
قدرت شفابخشی ذهن
قدرت شفابخشی ذهن در اثر دارونماها خلاصه نمی‌شود. ایوان پاولف، فیزیولوژیستی از روسیه در یكی از آزمایش‌های خود، چند سگ را به گونه‌ای تربیت كرد كه وقتی صدایی می‌شنیدند، بزاق دهان‌شان شروع به ترشح كند. به این سگ‌ها معمولا پس از چند بار شنیدن صدا، غذا داده می‌شد. این نوع آموزش در بیماران هم می‌تواند رخ دهد. به‌عنوان مثال در چند بررسی مشخص شد درمان‌های پزشكی را می‌توان با نوعی شیرینی یا بو همراه كرد. به این صورت با استفاده از بو یا طعمی خاص می‌توان اثر درمانی داروها را تقلید كرد. در واقع در یك بررسی كه در آلمان انجام شد، محققان توانستند با استفاده از این روش، كاری كنند كه بدن داوطلبان شركت كننده در آزمایش در واكنش به نوعی بستنی شیرین میوه‌ای، سلول‌های قاتل را تولید كند كه بخشی از سلول‌های سیستم ایمنی بدن هستند.
در آینده می‌توان از این روش برای درمان دردها، عفونت‌ها یا حساسیت‌ها استفاده كرد و بدن را به گونه‌ای آموزش داد كه خود را درمان كند. در نهایت روزی خواهد رسید كه تجویز داروی طولانی‌مدت برای درمان بیماری‌ها نیاز نباشد و بتوان با قدرت پنهان مغز، بیماری‌ها را درمان كرد. اما در این میان یك سوال بسیار مهم وجود دارد و آن این است كه چگونه می‌توانیم ذهنیت‌مان را به‌گونه‌ای اثربخش، تغییر دهیم؟ ذهن به راحتی تغییر نمی‌كند. به‌عنوان مثال ممكن نیست یك نفر صبح از خواب بلند شود و بگوید از این لحظه به بعد، خوشبین خواهم بود. دكتر كوبزانسكی می‌گوید، وقتی سخن از قدرت مغز در درمان‌های بیماری است، باید روش‌های تغییر ذهنیت افراد را هدف قرار داد و آن را به سمت مثبت بودن پیش برد و در جواب این سوال كه چگونه می‌توان این سیستم را به حركت واداشت، باید گفت گاهی اوقات علم، اراده و قوه تخیل می‌تواند این كار را انجام دهد.
منبع: BBC Focus
