پیام  سانتریفیوژهای جدید

جزئیات فنی گام سوم ایران چیست و چه ارزش راهبردی دارد؟

پیام سانتریفیوژهای جدید

 سخنگوی سازمان انرژی اتمی كشورمان جزئیات گام سوم كاهش تعهدات هسته‌ای را تشریح كرد.
جمهوری اسلامی ایران در این گام - كه از روز جمعه آغاز شده است - تمام تعهدات خود در برجام را كه به حوزه تحقیق و توسعه ارتباط داشت كنار گذاشت.
بهروز كمالوندی در نشست خبری دیروز با بیان این‌كه تهران فعلا قصدی برای اعمال محدودیت در نظارت‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ذیل برجام ندارد، از آغاز گازدهی به سانتریفیوژ پیشرفته آی.آر.6 در یك زنجیره 20 تایی خبر داد.
كمالوندی با بیان این‌كه تعهدات دو طرف در برجام، در ضمیمه یك توافق هسته‌ای درج شده كه تعهدات ایران شامل هشت موضوع رآكتور اراك، تولیدات آب سنگین اراك، بازفرآوری سوخت مصرف شده، غنی‌سازی در ظرفیت و سطح، تحقیق و توسعه، فردو، میزان ذخایر و نظارت آژانس است.
سخنگوی سازمان انرژی اتمی با اشاره به گام‌های برداشته شده از سوی ایران برای كاهش تعهدات برجامی تصریح كرد: سه موضوع باقیمانده شامل فردو، میزان ذخایر (كه ما میزان ذخایر را كنار گذاشتیم) و نظارت‌ها و دسترسی‌های آژانس و شفاف‌سازی است كه فعلا بنا نداریم به این حوزه دست بزنیم و تعهدات شفاف‌سازی همچنان انجام می‌شود.
وی با بیان این‌كه ما تا‌كنون از هشت تعهد، 5/4 آن را كنار گذاشته‌ایم گفت: ما عملا سطح غنی‌سازی را كنار گذاشتیم، اما ظرفیت آن به تعداد سانتریفیوژها مربوط می‌شود.
كمالوندی با بیان این‌كه تغییرات در بحث تحقیق و توسعه رفتن به سمت یك میلیون سو را تسهیل می‌كند، توضیح داد: یعنی ما 272هزار سو را به راحتی با همین برنامه برجام البته می‌توانیم غنی‌سازی یك میلیون سو را نیز محقق كنیم.
سخنگوی سازمان انرژی اتمی درباره جزئیات گام سوم گفت: چهار موضوع همین الان اتفاق افتاد و آژانس در مراجعه خود انجام آنها را ملاحظه می‌كند.
معاون سازمان انرژی اتمی افزود: چهار اقدام هم با فاصله زمانی كه عنوان می‌كنم، انجام خواهد شد.
سخنگوی سازمان انرژی اتمی اضافه كرد: یكی از اقدامات در ارتباط با بند ۳۹ ضمیمه یك و تولید محصول غنی‌سازی با ماشین‌های نسل جدید و عدم اختلاط پسماند و محصول این زنجیره‌ها كه قرار بود پس از ده سال از آغاز برجام انجام شود كه این انجام شد. از این به بعد سانتریفیوژها همانطور كه تحقیق و توسعه می‌كنند به انباشت ذخایر ما كمك می‌كنند. این اقدام از جمعه آغاز و به آژانس اعلام شد و از الان تولیدات تحقیقاتی ما به ذخایر كشور افزوده می‌شود.
كمالوندی در خصوص گازدهی سانتریفیوژ آی.آر.6.اس نیز افزود: این سانتریفیوژ در بند ۳۲ ضمیمه یك قرار بوده در ابتدای سال ۱۱ برجام گازدهی شود كه گازدهی آن را شروع كردیم.
وی ادامه داد: راه‌اندازی زنجیره ۲۰ تایی ماشین آی.آر.4 كه براساس بند 35 ضمیمه یك برجام بوده كه ابتدای سال ۱۱ قرار بود انجام شود و این هم الان انجام شده است.
سخنگوی سازمان انرژی اتمی افزود: ماشین آی.آر.6 به صورت زنجیره ۲۰ ماشین كه قرار بود از آبان آغاز شود كه از جمعه گازدهی كرده‌ایم و زنجیره ۳۰ تایی را در برنامه بعدی انجام می‌دهیم. این چهار اقدام عملا انجام شده است.
به گفته كمالوندی، چهار اقدام دیگر مانده كه دو مورد آنها در یك ماه آینده انجام خواهد شد؛ یكی راه‌اندازی زنجیره میانی ماشین آی.آر.2.ام است كه باید از سال ۱۱ انجام می‌شد و یكی راه‌اندازی و گازدهی زنجیره ده‌تایی ماشین سانتریفیوژ سه بیلوز آی.آر.5 و گازدهی آن كه ابتدای سال ۱۱ باید انجام می‌شد و در یك ماه آینده صورت می‌گیرد.
وی اضافه كرد: در دو ماه آینده و قبل از پایان گام سوم سه كار مهم دیگر داریم كه ارزش بسیار بالایی دارد، یكی راه‌اندازی و گازدهی زنجیره‌های شاهد ۱۶۴ تایی آی.آر.4 و راه‌اندازی زنجیره‌های شاهد ۱۶۴ تایی آی.آر.2.ام و همچنین گازدهی به زنجیره میانی سانتریفیوژ آی.آر.5.اس را تا دو ماه آینده خواهیم داشت. راه‌اندازی گازدهی زنجیره ۳۰ ماشین آی.آر.6 قرار بوده سال 5/8 انجام شود كه الان زنجیره ده‌تایی آن را داریم كه گاز می‌دهیم زنجیره ۲۰ تایی را از جمعه شروع كردیم و عملا ۶۰ ماشین آی.آر.6 در حدود دو ماه آینده در حال كار و تحقیق و توسعه و افزایش ذخایر اورانیوم كشور خواهند بود.
هرچه جلوتر می‌رویم شرایط برای طرف مقابل سخت‌تر می‌شود
كمالوندی با بیان این‌كه قصد نداریم كار غنی‌سازی را با عجله انجام دهیم گفت: ماشین‌های سانتریفیوژ نیاز به تست‌های مختلف از جمله تست عمر و... دارد كه باید در زمان خود انجام شود.
وی با بیان این‌كه دیگر به زمان‌هایی كه اعلام كرده بودیم متعهد نیستیم، اظهار كرد: اگر طرف مقابل تعهداتش را اجرا كند ما به تعهداتمان برمی‌گردیم و هر چه جلوتر می‌رویم این شرایط سخت‌تر خواهد شد. طرف‌های اروپایی باید بدانند كه زمان زیادی باقی نمانده و اگر قرار است اقداماتی صورت گیرد باید زودتر انجام شود. در حوزه تحقیق و توسعه چیزی از تعهدات باقی نمی‌ماند.
سخنگوی سازمان انرژی اتمی اضافه كرد: بحث‌های فنی دارد به انتها می‌رسد، فردو و نظارت‌ها باقی‌مانده كه نگاه سازمان این نیست كه در حوزه نظارت‌ها وارد شویم، به خصوص در حوزه پادمان و مسائل مربوط به پروتكل الحاقی و...، مادامی كه كار خلافی انجام نمی‌دهیم، دلیلی ندارد شفافیت‌ها را نداشته باشیم و بهانه به طرف مقابل و دشمن بدهیم.
وی گفت: گام‌های بعدی، گام‌هایی است كه شاید كمتر از جنس فنی باشد. فعال كردن فردو باقی مانده است كه می‌تواند یك گزینه بوده و البته در حوزه‌های دیگری كه عمدتا نمی‌تواند فنی باشد.
سخنگوی سازمان انرژی اتمی درباره غنی‌سازی ۲۰ درصدی نیز بیان كرد: نیاز ما الان ۲۰ درصد نیست و اگر بخواهیم زمانی ۲۰ درصد تولید كنیم ترجیح ما این است كه یك پله جلو برویم؛ یعنی ذخایر 5/4درصد به اندازه كافی داشته باشیم بعد شروع كنیم به تولید ۲۰ درصد.
وی همچنین درباره تفاوت وضعیت گام سوم با گام اول گفت: ما داریم به پایان اجرای تعهدات كشور در حوزه فنی وارد می‌شویم و این پیام واضحی است، تا زمانی كه تعهداتشان را انجام ندهند نباید انتظار داشته باشند كه ایران تعهداتش را انجام دهد. ما به سمت كاهش تعهدات خودمان رفته‌ایم.
سخنگوی سازمان انرژی اتمی درباره زمان بازگشت پذیری ایران به تعهدات قبلی نیز گفت: الان نمی‌توانم زمان بدهم، چون اقداماتی كه زمانبر است در برگشت هم زمانبر خواهد بود. اقدامی كه یك روزه انجام می‌دهیم یك روزه هم می‌تواند برگردد. اگر می‌خواهند تصمیم بگیرند باید زودتر بگیرند. قطعا با گام سوم كار سخت‌تر از گام دوم برای طرف مقابل شده است.
وی در پاسخ به سؤالی مبنی بر این‌كه گازدهی به آی.آر.6 به معنای عملیاتی شدن آن است، گفت: الان زنجیره ۲۰ تایی را شروع و ۳۰ تایی را به زودی خواهیم داشت كه اگر استفاده كنیم میزان «خرابی» آن كمتر از ماشین‌های قبلی است، ولی چون دانش آن دارد مستندسازی می‌شود اگر نیاز باشد و بگویند ذخایر را بالا ببریم ممكن است این ماشین را مستقر كنیم.
وی درباره سانتریفیوژ آی.آر.8 گفت: زنجیره سه تایی را باید گازدهی كنیم كه به زودی انجام می‌شود.
كمالوندی عنوان كرد: ذخایر اورانیوم ما از 20 روز دیگر یك جهش قابل توجهی خواهد داشت و برداشت تولید ما بسیار زیاد خواهد شد. امیدواریم طرف مقابل به خودشان بیایند و اقدامات لازم را انجام دهند.


آزمایش توانمندی‌های هسته‌ای
 حسن بهشتی‌پور / كارشناس مسائل هسته‌ای
گام سومی كه جمهوری اسلامی ایران در راستای كاهش تعهدات برجامی خود برداشته است اتفاقی مهم است و به این معنا است كه كشورمان می‌تواند مساله تحقیق و توسعه توان هسته‌ای را به مرحله آزمایش برساند.
ایران برابر با توافق برجام می‌توانست تحقیق و توسعه درباره فعالیت هسته‌ای داشته باشد اما با دستور آقای رئیس‌جمهور قرار بر این شد كه سانتریفیوژهای آی.آر.6 و آی.آر.8 زیر نظر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مورد آزمایش قرار گیرد.
از این نظر آمادگی ایران در عرصه هسته‌ای افزایش پیدا می‌كند و اگر تا پیش از این با یك‌سو غنی‌سازی می‌كردیم با آی.آر.6 حداقل چهار برابر و با آی.آر.8 حداقل ده برابر قدرت هسته‌ای خواهیم داشت.
 بنابراین هدف‌گیری یك میلیون سو در مقابل 190 هزار سو می‌تواند پیام محكم به طرف مقابل ایران باشد و نشان دهد كه كشورمان از آمادگی بالقوه برای این‌كه به اهدف خود برسد برخوردار است.
 البته این نكته را باید مد نظر داشت كه به صرف افزایش توان هسته‌ای نمی‌توان انتظار داشت كه آمریكا به برجام برگردد یا اروپاییان به تعهدات خود پایبند باشند. بلكه جمهوری اسلامی ایران برای این‌كه نشان دهد ابزار تحریم بی‌خاصیت شده و اهداف طرف‌های متخاصم برای تحت فشار قرار دادن كشورمان تحقق پیدا نخواهد كرد باید همزمان با افزایش توان هسته‌ای و كاهش تعهدات در برجام به سمتی برود كه وضعیت اقتصادی كشور روز به روز بهبود پیدا كند و فشار روی مردم كمتر شود و از این رو افزایش توان هسته‌ای و ارتقای توان اقتصادی دو بالی هستند كه باید به موازات هم برای بهبود وضعیت كشور و مردم مورد توجه قرار گیرند.


مثبت بودن گام‌های ایران به شرط استمرار
 حسین آبنیكی/ كارشناس مسائل هسته‌ای
در صورت اجرایی شدن موارد فنی كه براساس گام سوم كاهش تعهدات برجامی ذكر شده، این گام مثبتی است اما به شرط این‌كه استمرار یابد تا جایی كه در حوزه‌های ماشین‌های جدید حتی چند زنجیره كامل را تولید، نصب و گازدهی كنیم تا مشكلات ماشین‌های جدید مشخص شده و در ادامه بتوانیم از آنها در حوزه صنعتی استفاده كنیم.
در زمینه گسترش توسعه و تحقیقاتی باید در جهت رسیدن به حوزه دانش و فناوری همچنین انجام اقدامات متناسب با عملكرد اروپا در حوزه برجام، این زنجیره‌ها را به چند زنجیره آزمایشی برسانیم تا پس از تولید، نصب و گازدهی زنجیره‌های پایداری شود. البته نباید چندان هم به حوزه فعالیت‌های تحقیقاتی بسنده كنیم، چرا كه می‌توانیم در روش‌های جدید و جداسازی ایزوتوپ‌ها كار كنیم و این را به‌عنوان یك اقدام در فضای تحقیقاتی داشته باشیم.
همچنین می‌بایست اقدامات لازم برای تسریع در حوزه زیردریایی هسته‌ای كه در گذشته در مورد آن صحبت شده و دستور رئیس‌جمهور نیز بوده صورت گرفته و سرعت قابل توجهی به آن بدهیم.
در ضمن تحقیقات در حوزه غنی‌سازی بالای 20 درصد هم می‌تواند به‌عنوان یك موضوع تحقیقاتی باشد كه مورد نیاز كشور است.



افزایش دانش ایران در زمینه سانتریفیوژها
 رحمان قهرمان‌پور/ كارشناس مسائل هسته‌ای
گام سوم كاهش تعهدات برجامی ایران معنای فنی و سیاسی دارد، به لحاظ فنی جمهوری اسلامی ایران دیگر در عمل محدودیت‌هایی كه در چارچوب برجام در مورد تحقیق و توسعه سانتریفیوژها پذیرفته بود را رعایت نخواهد كرد، این اقدام به این معنا است كه دانش عملی و مهندسی ایران در زمینه سانتریفیوژها باز هم بیشتر خواهد شد، بخصوص این‌كه ایران در چارچوب برجام سانتریفیوژهای ساخته شده‌ آی.آر.8 را تست مكانیكی نكرده بود، از لحاظ مكانیكی به این معنا كه آیا آنها می‌چرخند و خراب نمی‌شوند؟ و هم تست آنها با گاز اورانیوم كه می‌تواند در پیشرفت فنی ایران مهم بوده و دانش و
توان هسته‌ای ایران را در حد قابل توجهی افزایش دهد.
در ضمن با توجه به گام سوم برخی از این سانتریفیوژها به صورت جداگانه آزمایش نشده و به آبشارهای ده تایی و 20 تایی می‌روند كه حائز اهمیت است. همچنین اورانیومی كه از این سانتریفیوژهای تحقیقاتی تولید می‌شود به اورانیوم ذخیره شده در مركز غنی‌سازی نطنز اضافه می‌شود.
این در حالی است كه در چارچوب برجام این امكان وجود نداشت و ایران پذیرفته بود كه اورانیوم غنی شده تحقیق و توسعه را به آن اضافه نكند. نكته دیگر این كه آهستگی گام‌هایی كه ایران برداشته یا به تعبیری گام‌هایی كه برنداشته از جمله توانایی غنی‌سازی 20درصد، به این معناست كه جمهوری اسلامی ایران همچنان راه توافق را باز گذاشته و از طرف‌های مقابل می‌خواهد به توافق برگردند و برجام حفظ شود. همچنین جمهوری اسلامی فرصت دیگری را در اختیار اروپا به‌ویژه فرانسه گذاشته تا تلاش‌های میانجیگرانه خود را ادامه بدهد.


اقدامات ایران مانع طلبكاری غرب نشده است
مسعود اخوان‌فرد / استاد دانشگاه
بالاخره انتظار به پایان آمد و شاهد اجرایی شدن گام سوم بودیم. به نظر می‌رسد در قدم اول باید دولت محترم در این زمینه موضعگیری قاطعی انجام دهد و جلوی تفسیرهای آزاد و وارونه از برجام را بگیرد چون در صورت ادامه این روند ممكن است با تعابیری از سوی غربی‌ها مواجه شویم كه تطبیقی با موازین حقوق بین‌الملل ندارد. گذشته از این باید توجه داشته باشیم گام‌هایی كه از سوی ایران برای كاهش تعهدات برجامی برداشته می‌شود باید متناسب با بدعهدی اروپایی‌ها باشد.
ما تا همین اكنون هم فرصت‌های زیادی به آنها دادیم اما ضمن احترام و ارج‌گذاری درباره اقدامات مسؤولان سیاست خارجی و سازمان انرژی اتمی در مورد كاهش تعهدات معتقدم رویه‌هایی كه در پیش گرفتیم حداقل از نظر افكار عمومی متناسب با ضررهایی كه غربی‌ها به ما در برجام تحمیل كردند نیست.