گفت‌و‌گو با بانوی هنرمند ممقان‌دوزی که سهم زیادی در احیای این هنر داشته است
سمفونی رنگ‌ها و طرح‌ها
با رقص انگشتان دست روی پارچه‌ای كه با چرخش نخ‌ها و طنازی رنگ‌ها همراه است، سمفونی عشقی نواخته و یكی از زیباترین هنرهای اصیل آذری - ایرانی خلق می‌شود؛ هنری به نام ممقان‌دوزی. این هنر كه با ابزار و وسایل بسیار ساده نخ ابریشم، پارچه‌ای از جنس دبیت و متقال، سوزن معمولی و انگشتانه و با حركت انگشتان ظریف و هنرمندانه زنان و دختران شهر ممقان خلق می‌شود، آنچنان زیبا و جذاب است كه چشم هر بیننده هنردوستی را محو خود می‌كند. هنر ممقان‌دوزی یكی از هنرهای كمتر شناخته شده صنایع‌دستی است كه مختص شهرستان ممقان از توابع آذربایجان‌شرقی است و با سابقه حدود 300 - 250 ساله تقریبا در انحصار دستان هنرمند زنان و دختران این خطه از كشورمان است.
شهر ممقان در 42 كیلومتری شهرستان تبریز واقع شده و به جهت صنعت نخودپزی و همچنین سوزندوزی شهرتی دست و پا کرده و اكثر زنان و دخترانش با پاك كردن نخود و ممقان‌دوزی نقش زیادی در چرخه اقتصادی خانواده‌ها ایفا می‌كنند. این هنر در گذشته برای تزیین لباس‌های محلی استفاده می‌شد، ولی اكنون به دلیل عدم استفاده از آن نوع لباس‌ها، بیشتر برای تهیه رومیزی، قاب دیواری، زیر لیوانی، زیر بشقابی، جا قلمی، كوسن، كمربند، كفش،
جلیقه و … استفاده می‌شود.
رشته هنری ممقان‌دوزی كه به شكل خانگی در ممقان رواج دارد و ساعات فراغت زنان و دختران خانه‌دار را به خود اختصاص داده، الهام گرفته از فرهنگ بومی منطقه است و رگه‌هایی ناب از فرهنگ و فولكلور منطقه در آن به چشم می‌خورد. اما متاسفانه این هنر ارزشمند با ورود مواد اولیه نامرغوب به بازار و دلالان سودجو و در كنار آن صنعت سودآور نخودپزی آن‌طور كه باید معرفی نشده و می‌رود كه رفته‌رفته از نقطه اوج و شكوفایی خود فاصله بگیرد.
بانوی احیاكننده
یكی از بانوانی كه در چند سال اخیر با تلاش شبانه‌روزی در احیای این هنر زیبا گام برداشته و با كمك میراث فرهنگی استان و دیگر بانوان ممقان‌دوز شهر در احیای مجدد آن برآمده، هنرمندی است به نام فهیمه ایمنی. ایمنی حدود دو سال پیش با كمك بانوان دوزنده اقدام به ثبت شركت تعاونی سوزندوزی ممقان كرد تا از طریق آموزش دادن آن به كارآموزان جدید و حمایت از سوزندوزی ممقان و هنرمندان سوزن‌دوز این شهر و بازاریابی برای فروش راحت‌تر محصولات هنری زنان روستایی، گامی بزرگ در حفظ و احیای مجدد این هنر ارزشمند بردارد. این بانوی هنرمند ممقانی در خصوص این تعاونی به جام‌جم می‌گوید: با تشكیل شركت تعاونی و همكاری تعداد زیادی از بانوان و دختران هنرمند ممقان‌دوز توانستیم در نمایشگاه‌های متعددی شركت كرده و این هنر نفیس و چشم‌نواز را به هنردوستان دیگر شهرهای كشور معرفی كنیم و با یافتن چند خریدار عمده و نیز با مكاتبه با برخی ادارات، زمینه‌ای فراهم شد تا به منظور حمایت از این هنر، تولیدات ما را به عنوان كادو خریداری كرده و به مهمانان خود اهدا كنند.
طرح‌های ذهنی
این تولیدكننده درباره شیوه دوخت و ایجاد نقش و طرح‌های سوزندوزی ممقان چنین توضیح می‌دهد: در سوزندوزی با استفاده از نخ‌های رنگی، همه سطح پارچه با طرحی كه دوزنده در ذهن دارد پر می‌شود.
او سوزندوزی ممقان را ذهنی و ملهم از برداشت‌ها و بینش‌های شخصی هنرمندان از طبیعت معرفی كرده و به می‌گوید: بنابراین بیشتر طرح‌ها شامل گل و بوته‌های تمثیلی است كه با تنها ابزار كار سوزن‌دوزان، یعنی یك سوزن چهار سانتی معمولی و یك انگشتانه خیاطی روی پارچه نقش می‌بندد.
رونق اقتصادی خانوارهای ممقانی
به گفته مدیرعامل شركت تعاونی ممقان‌دوزی، بیش از نیمی از زنان و دختران ممقانی اوقات فراغت خود را با این هنر سپری می‌كنند و حدود یك‌سوم بانوان به عنوان شغل از این هنر ارتزاق كرده و نقشی در فعالیت‌های اقتصادی خانواده ایفا می‌كنند. ایمنی با تایید این‌كه در سال‌های اخیر صنعت نخودپزی جای هنر - صنعت ممقان‌دوزی را گرفته، می‌افزاید: متاسفانه چون دستمزد صنعت نخودپزی و پاك كردن نخود، بیشتر از ممقان‌دوزی است، افراد زیادی به این صنعت تمایل نشان می‌دهند، اما در این میان افرادی هم هستند كه علی‌رغم دستمزد پایین ممقان‌دوزی به این هنر مشغولند و با جان و دل از آن حمایت می‌كنند.
گلایه‌ای از میراث فرهنگی
وی از نحوه عملكرد فروشگاه‌های صنایع دستی وابسته به سازمان میراث فرهنگی هم گلایه‌مند است و می گوید این سازمان با قیمت‌گذاری غیرمنصفانه خود سبب شده تا سوزن‌دوزان ممقانی تمایل چندانی برای فروش آثارشان به این سازمان نداشته باشند.
نمایشگاه‌ها فرصتی برای رونق ممقان‌دوزی
این تولیدكننده در بخش دیگری از اظهاراتش با اشاره به ناشناخته بودن هنر سوزندوزی ممقان می‌گوید، تا این لحظه فاكتور خلاقیت تاثیر چندانی در معرفی این هنر به بازار نداشته و آنچه سبب شده تا این هنر قدیمی از انزوا خارج شود، وجود نمایشگاه‌هایی است كه هر از گاهی در گوشه و كنار كشور با حضور سوزن‌دوزان ممقانی تشكیل می‌شود. اما با این همه متاسفانه بازار فروش كالاهای سوزندوزی از رونق چندانی برخوردار نیست و با این‌كه ابتكارات بسیاری در تولید محصولات به كار می‌بریم، هنوز نتوانسته‌ایم فروش مناسبی
داشته باشیم.
به اعتقاد ایمنی، شركت در نمایشگاه‌های مختلف راهكاری برای معرفی ممقان‌دوزی به طرفداران صنایع‌دستی است اما شركت در نمایشگاه‌ها نیز همواره با سود همراه نیست و با توجه به این‌كه غالبا نمایشگاه‌ها غیررایگان هستند و شركت‌كنندگان برای دریافت غرفه خود باید پول بپردازند همیشه با درآمد مناسب مواجه نیست.
جلیقه و … استفاده می‌شود.
رشته هنری ممقان‌دوزی كه به شكل خانگی در ممقان رواج دارد و ساعات فراغت زنان و دختران خانه‌دار را به خود اختصاص داده، الهام گرفته از فرهنگ بومی منطقه است و رگه‌هایی ناب از فرهنگ و فولكلور منطقه در آن به چشم می‌خورد. اما متاسفانه این هنر ارزشمند با ورود مواد اولیه نامرغوب به بازار و دلالان سودجو و در كنار آن صنعت سودآور نخودپزی آن‌طور كه باید معرفی نشده و می‌رود كه رفته‌رفته از نقطه اوج و شكوفایی خود فاصله بگیرد.
بانوی احیاكننده
یكی از بانوانی كه در چند سال اخیر با تلاش شبانه‌روزی در احیای این هنر زیبا گام برداشته و با كمك میراث فرهنگی استان و دیگر بانوان ممقان‌دوز شهر در احیای مجدد آن برآمده، هنرمندی است به نام فهیمه ایمنی. ایمنی حدود دو سال پیش با كمك بانوان دوزنده اقدام به ثبت شركت تعاونی سوزندوزی ممقان كرد تا از طریق آموزش دادن آن به كارآموزان جدید و حمایت از سوزندوزی ممقان و هنرمندان سوزن‌دوز این شهر و بازاریابی برای فروش راحت‌تر محصولات هنری زنان روستایی، گامی بزرگ در حفظ و احیای مجدد این هنر ارزشمند بردارد. این بانوی هنرمند ممقانی در خصوص این تعاونی به جام‌جم می‌گوید: با تشكیل شركت تعاونی و همكاری تعداد زیادی از بانوان و دختران هنرمند ممقان‌دوز توانستیم در نمایشگاه‌های متعددی شركت كرده و این هنر نفیس و چشم‌نواز را به هنردوستان دیگر شهرهای كشور معرفی كنیم و با یافتن چند خریدار عمده و نیز با مكاتبه با برخی ادارات، زمینه‌ای فراهم شد تا به منظور حمایت از این هنر، تولیدات ما را به عنوان كادو خریداری كرده و به مهمانان خود اهدا كنند.
طرح‌های ذهنی
این تولیدكننده درباره شیوه دوخت و ایجاد نقش و طرح‌های سوزندوزی ممقان چنین توضیح می‌دهد: در سوزندوزی با استفاده از نخ‌های رنگی، همه سطح پارچه با طرحی كه دوزنده در ذهن دارد پر می‌شود.
او سوزندوزی ممقان را ذهنی و ملهم از برداشت‌ها و بینش‌های شخصی هنرمندان از طبیعت معرفی كرده و به می‌گوید: بنابراین بیشتر طرح‌ها شامل گل و بوته‌های تمثیلی است كه با تنها ابزار كار سوزن‌دوزان، یعنی یك سوزن چهار سانتی معمولی و یك انگشتانه خیاطی روی پارچه نقش می‌بندد.
رونق اقتصادی خانوارهای ممقانی
به گفته مدیرعامل شركت تعاونی ممقان‌دوزی، بیش از نیمی از زنان و دختران ممقانی اوقات فراغت خود را با این هنر سپری می‌كنند و حدود یك‌سوم بانوان به عنوان شغل از این هنر ارتزاق كرده و نقشی در فعالیت‌های اقتصادی خانواده ایفا می‌كنند. ایمنی با تایید این‌كه در سال‌های اخیر صنعت نخودپزی جای هنر - صنعت ممقان‌دوزی را گرفته، می‌افزاید: متاسفانه چون دستمزد صنعت نخودپزی و پاك كردن نخود، بیشتر از ممقان‌دوزی است، افراد زیادی به این صنعت تمایل نشان می‌دهند، اما در این میان افرادی هم هستند كه علی‌رغم دستمزد پایین ممقان‌دوزی به این هنر مشغولند و با جان و دل از آن حمایت می‌كنند.
گلایه‌ای از میراث فرهنگی
وی از نحوه عملكرد فروشگاه‌های صنایع دستی وابسته به سازمان میراث فرهنگی هم گلایه‌مند است و می گوید این سازمان با قیمت‌گذاری غیرمنصفانه خود سبب شده تا سوزن‌دوزان ممقانی تمایل چندانی برای فروش آثارشان به این سازمان نداشته باشند.
نمایشگاه‌ها فرصتی برای رونق ممقان‌دوزی
این تولیدكننده در بخش دیگری از اظهاراتش با اشاره به ناشناخته بودن هنر سوزندوزی ممقان می‌گوید، تا این لحظه فاكتور خلاقیت تاثیر چندانی در معرفی این هنر به بازار نداشته و آنچه سبب شده تا این هنر قدیمی از انزوا خارج شود، وجود نمایشگاه‌هایی است كه هر از گاهی در گوشه و كنار كشور با حضور سوزن‌دوزان ممقانی تشكیل می‌شود. اما با این همه متاسفانه بازار فروش كالاهای سوزندوزی از رونق چندانی برخوردار نیست و با این‌كه ابتكارات بسیاری در تولید محصولات به كار می‌بریم، هنوز نتوانسته‌ایم فروش مناسبی
داشته باشیم.
به اعتقاد ایمنی، شركت در نمایشگاه‌های مختلف راهكاری برای معرفی ممقان‌دوزی به طرفداران صنایع‌دستی است اما شركت در نمایشگاه‌ها نیز همواره با سود همراه نیست و با توجه به این‌كه غالبا نمایشگاه‌ها غیررایگان هستند و شركت‌كنندگان برای دریافت غرفه خود باید پول بپردازند همیشه با درآمد مناسب مواجه نیست.
