اولین نكته مهم این است كه اساسا سینمای انیمیشن ایران چقدر ظرفیت این بهره‌برداری فرهنگی و مادی بیشتر را دارد؟ صنعت پویانمایی ایران، نوپاست و تعداد فیلم‌های سینمایی انیمیشن ما هنوز به 20 فیلم هم نرسیده است. ضمن این‌كه بیشتر این آثار باوجود تلاش‌های بارز و جدی صورت گرفته، كارهای مهم و خوبی نبودند و نه اكران خوبی به دست آوردند و نه اصلا با مخاطبان ارتباط برقرار كردند و وقتی اثری چنین مختصات شكست خورده‌ای دارد، تولید محصولات جانبی و فرهنگی مرتبط با آن، منتفی خواهد بود. اما در سال‌های اخیر و با پیشرفت ساختاری و تكنیكی و افزایش قدرت قصه‌گویی، صنعت انیمیشن ایران، تكانی خورده و برخی فیلم‌ها موفق شدند ارتباطی با مخاطبان كودك و نوجوان برقرار كنند و به فروش‌های خوبی هم در گیشه دست یابند. این، تازه گام اول برای توجه به دیگر ظرفیت‌های مادی و معنوی است و امكان توجه جدی‌تر به آنها را در بخش صنایع فرهنگی به وجود می‌آورد. با این حال به نظر می‌رسد حتی سازندگان آثار موفق در این زمینه هم هنوز به ظرفیت جدی و گسترده این فضا پی نبرده‌اند و تصوری از اثرگذاری بیشتر آنها از طریق تولید محصولات جانبی و فرهنگی ندارند.با این حال تاكنون سازندگان آثار موفق و پرمخاطبی چون شاهزاده روم و فیلشاه، به این مهم توجه نشان دادند و شاهد تولید و انتشار محصولات جانبی و فرهنگی و نوشت افزارهایی با نقش شخصیت‌های این فیلم‌های انیمیشنی بوده‌ایم. موفقیت سینمایی این آثار در كنار انیمیت و طراحی جذاب شخصیت‌ها، به ظرفیت تولیدات جانبی افزود و باعث شد بچه‌های ایرانی اقبال خوبی به محصولات مرتبط با آنها نشان دهند.
توجه به سری‌سازی
نكته مهم و قابل اشاره دیگر این‌كه معمولا چنین ظرفیتی بیشتر در مجموعه‌های انیمیشن و آثار دنباله دار وجود دارد و این تولید سری‌ها و قسمت‌های متعدد، باعث تثبیت كاراكترها و محبوبیت بیشتر آنها نزد مخاطبان كودك و نوجوان می‌شود. مگراین‌كه یك فیلم سینمایی انیمیشن به فروش و محبوبیت فوق‌العاده‌ای دست یابد كه ضرورت توجه به صنایع فرهنگی را ایجاب نماید. در ایران و در این چند سال اخیر، این اتفاق و تولید محصولات جانبی و فرهنگی برای مجموعه‌هایی چون شكرستان و دیرین دیرین افتاده است. همچنین می‌توان به تولید محصولات جانبی فیلم سینمایی شهر موش‌ها هم در این زمینه اشاره كرد كه قسمت دوم یك فیلم و سریال موفق و خاطره‌انگیز عروسكی بود.

نبود آگاهی و اراده
كارگردان انیمیشن سینمایی بنیامین كه این روزها اكران است و تا اینجا حدود 200 میلیون تومان هم فروش كرده، درباره تولید محصولات جانبی انیمیشن‌های سینمایی ایران به جام‌جم گفت: هر كارگردان انیمیشن دوست دارد كاراكترهای فیلمش ساخته شود و در دسترس بچه‌ها قرار گیرد. حتی تولید و فروش چنین محصولاتی پیش و همزمان با اكران، به فروش فیلم هم كمك می‌كند. اتفاق خوبی است كه كاراكترهای ایرانی به اتاق و میز تحریر بچه‌ها راه پیدا كنند و راه ارتباطی بچه‌ها با محصولات فرهنگی از این طریق باشد. به عنوان مثال به بچه بگویند این بنیامینی كه تصویرش روی جلد دفتر من است، همانی است كه در فیلم بنیامین فلان كار را انجام داد. تولید چنین محصولاتی، اثرگذاری فرهنگی را بالا می‌برد.
محسن عنایتی افزود: به نظرم حتی یك شبه هم می‌توان این موضوع صنایع فرهنگی و تولید محصولات جانبی انیمیشن‌های سینمایی ایران را جدی گرفت، منتهی اراده می‌خواهد. اصلا آیا مسؤولان امری كه در ارشاد و آموزش و پرورش هستند، می‌دانند انیمیشن چیست و نسبت به اهمیت آن آگاهند؟ آنها می‌دانند انیمیشن از نظر فرهنگی چقدر می‌تواند اثرگذار باشد و از نظر آموزشی چقدر می‌تواند به بچه‌ها كمك كند؟ اگر مسؤولان واقف به این مهم هستند، چقدر اهل عمل و اراده هستند؟ 


غفلت كلی
مدیرعامل مجمع تولیدكنندگان نوشت‌افزار ایرانی- اسلامی درباره چرایی بی‌اعتنایی به تولید محصولات جانبی انیمیشن‌های ایرانی به جام‌جم گفت: در این زمینه یك غفلت كلی صورت گرفته است و خودمان هم سوالاتی داریم كه چرا مساله‌ای به این مهمی با بی‌اعتنایی مواجه شده است؟ اول این‌كه مساله تولید انیمیشن سینمایی در داخل كشور، خیلی مطلوب نیست و كلا با یك جریان جدید و نوپا مواجهیم. ضمن این‌كه خیلی از این انیمیشن‌های سینمایی كه تولید می‌شود هم جنبه تجاری ندارد. اساسا كارهایی كه دارای ظرفیت تولید محصولات جانبی باشد، وجود ندارد.
سعید حسینی ادامه داد: نكته دیگر درباره كاراكترهای انیمیشن‌های خارجی است كه در داخل كشور و در تولیدات جانبی فرهنگی و نوشت‌افزاری و اسباب‌بازی استفاده می‌شود كه بالعكس همه دنیا بدون هیچ‌گونه مجوزی صورت می‌گیرد. اینها كاراكترهای خیلی محبوبی میان بچه‌ها هستند و خیلی دیده شدند و محصولاتی كه تصویر آنها را بر خود دارد، با اقبال و فروش خوبی هم روبرو می‌شود. یكی از عواملی كه كالاهای ایرانی با نقش كاراكترهای انیمیشن‌های ایرانی نمی‌تواند با این آثار رقابت كند، همین محبوبیت و جذابیت آن كاراكترهاست. برخی تولیدكنندگان داخلی همان طرح‌ها و نقش‌های آثار خارجی را با نازل‌ترین كیفیت به بازار عرضه می‌كنند و صرفا به دلیل علاقه بچه‌ها به آنها به سود هم می‌رسند. در صورتی كه اگر بخواهند لیسانس تولید این محصولات را از صاحبان آثار در خارج از كشور بگیرند، باید ده‌ها هزار دلار هزینه كنند.
او درباره این‌كه چه نهادی باید با این جریان مقابله كند، هم توضیح داد: وزارت ارشاد باید به این مساله ورود كند، حتی در این زمینه و در شورای انقلاب فرهنگی هم قانونی داریم. شورای نظارت بر علائم، نشانه‌ها و تصاویر هم به همین مساله مربوط می‌شود. اما بحث اصلی درباره نقصان این سازوكار است و این مورد یكی از عوامل زیرساختی است كه اجازه نمی‌دهد فضا رقابتی شود.
مدیرعامل مجمع تولیدكنندگان نوشت‌افزار ایرانی- اسلامی افزود: بحث دیگر مربوط به سازمان صدا و سیماست كه متاسفانه از فرصت‌هایی كه داشته به‌درستی استفاده نكرده است. در مقاطعی كاراكترهای جذابی در تلویزیون ایجاد شده همچون جناب خان و قبل‌تر شخصیت‌های كلاه‌قرمزی كه توجه و اهمیت چندانی به آنها در زمینه تولید محصولات جانبی داده نشده است. یا به عنوان بسته‌ای به آن نگاه كرده‌اند و اجازه ندادند كه تبدیل به یك اتفاق فرهنگی شود. در حالی كه می‌توانست به یك محل درآمد دائمی برای خود سازمان تبدیل شود. افت صبا هم از دلایل دیگر این وضع است كه زمانی تولیدات خوبی داشت.
حسینی گفت: همه اینها باعث شده است تولیدكنندگان رغبتی به انجام این كار نداشته باشند و بیشتر سراغ كاراكترهای خارجی بروند. طبیعی است مخاطبان هم چندان انگیزه‌ای برای خرید محصولات داخلی با نقش كاراكترهای انیمیشن‌های ایرانی ندارند. با این حال ما سعی كردیم در مجمع تولیدكنندگان نوشت‌افزار ایرانی - اسلامی، برخی انیمیشن‌های خوب ایرانی سال‌های اخیر را نمونه‌سازی موفقی كنیم. نشان دادیم كه اگر درست، به‌موقع و باكیفیت مناسب، اجناسی را تولید كنیم، بچه‌های ایرانی از آن استقبال می‌كنند. اگر بتوانیم سازوكار مالكیت معنوی را برای كالاهای خارجی حل كنیم و از اینسو نیز در حوزه سرمایه‌گذاری و بازار انیمیشن بتوانیم سازوكاری تعریف كنیم كه تولیدات باكیفیتی داشته باشیم، اتفاقات مثبتی در این زمینه خواهد افتاد. با حمایت رسانه ملی و دیگر رسانه‌ها هم این روند خوب، تقویت خواهد شد.
مدیرعامل مجمع تولیدكنندگان نوشت‌افزار ایرانی- اسلامی درباره تعامل با سینماگران و سازندگان انیمیشن‌های سینمایی ایران هم گفت: تلاش می‌كنیم این تعامل صورت بگیرد و با كمك تهیه‌كنندگان انیمیشن‌های سینمایی، بازار فرهنگی مناسبی در این زمینه فراهم كنیم. یكی از اتفاقات خوبی كه در این چند سال افتاده و می‌توان آن را تبدیل به فرصت كرد، V.O.D است كه باعث می‌شوند انیمیشن‌ها بیشتر دیده شوند و بیشتر بفروشند و طبعا تولید بیشتر محصولات جانبی را هم به دنبال دارد.