انعكاس همه‌جانبه مطالبات مردم
شهرام خرازیها، نویسنده و منتقد
مردم دوست دارند كه جعبه جادو انعكاس‌دهنده واقعیت‌های جامعه باشد و مثل یك آینه مشكلات آنها را به‌درستی و به دور از تحریف نشان دهد. این رسانه در طول دهه‌های گذشته توانسته به حدی از اعتمادسازی برسد و نگاه مخاطبان را به خود جلب كند اما به نظر می‌رسد كه هنوز تا رسیدن به نقطه مطلوب فاصله دارد.
در این مدت هم در مورد وقایعی كه در كشور رخ داد، می‌توان گفت كه تلویزیون ورود به‌موقعی داشت و توانست با انعكاس این رویدادها، پرده از حقایق بردارد. جریانی كه در آن نوع نگاه تلویزیون به رخدادهای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و... در حال بازتر شدن است و واقع‌بینانه‌تر در سطح تولید برنامه‌ها به این رخدادها پرداخته می‌شود.
در آینده هم اگر قرار است برنامه‌ای ساخته شود باید مطابق با نیاز و رخدادهای روز باشد. در حال حاضر تلویزیون نیاز دارد كه بیش از گذشته مشكلات اقتصادی مردم را منعكس كند. در این بین یكی از غفلت‌های آشكاری كه دولت تدبیر و امید داشت، این است كه می‌توانست برای آماده‌سازی جامعه از تلویزیون استفاده كند، اتفاقی كه رخ نداد و خیلی ناگهانی این اعلام صورت گرفت. حال مساله روز مردم گرانی است، چرا كه افزایش قیمت بنزین روی دیگر كالاها نیز تأثیر می‌گذارد و با وجود همه توضیحاتی كه درباره كنترل قیمت‌ها مطرح می‌شود اما بار این گرانی روی دوش مردم سنگینی می‌كند و توقع می‌رود كه تلویزیون هم به این موضوع مبسوط بپردازد.
در مورد شرایط سیاسی نیز به همین ترتیب توقع بر این است كه پشت‌پرده اتفاقات و رخدادها و دست‌های پنهانی كه در مسائل مختلف وجود دارد، رو شود. جریانی كه البته در چند روز اخیر در برنامه‌های مختلف به آن پرداخته شده و جزو پرمخاطب‌ترین تولیدات محسوب می‌شود. این روشنگری‌ها كمك زیادی به آگاهی مردم و نگرش آنها به حكومت و دولت می‌كند. در این بین چند نكته وجود دارد؛ یكی آن‌كه این رسانه باید مطالبات مردم را به‌درستی انعكاس دهد، ضمن آن‌كه در تولید و ساخت برنامه‌های سیاسی روز باید به مواردی هم توجه كند، از جمله سلامت روانی مناسب، چرا كه گاهی شاهد بودیم كه بیش از اندازه روی بعضی موضوعات تلخ تمركز می‌كردند و صحنه‌ها و موضوعات سوزناكی را نمایش می‌دادند.
در این بین كسی مخالف انعكاس واقعیت به آن شكل كه بوده، نیست اما هر صحنه‌ای را نباید مدام پخش كرد، چرا كه تلویزیون می‌تواند ابزار قدرتمندی برای ایجاد همدلی و وفاق ملی باشد و به سیاست اقتصاد مقاومتی تحقق ببخشد. با این حال به نظر می‌رسد كه این ابزار مغفول مانده، غفلتی كه هم از طرف دست‌اندركاران این رسانه است كه هنوز نتوانسته‌اند قدرت آن را كشف كنند و هم از سوی سیاست‌ورزان و دولتمردان كشور است.
رادیو هم ابزار بسیار قدرتمندی است كه با وجود گسترش فضاهای مختلف مجازی و اینترنتی رادیو همچنان با مردم همراه است و خیلی از نیازهای آنها را منعكس می‌كند؛ من حتی در بعضی بخش‌ها رادیو را موفق‌تر می‌دانم چرا كه خیلی وقت‌ها در ماشین‌ها و فضاهای مختلف كه تلویزیون نیست، مردم به رادیو دسترسی دارند و به آن گوش می‌دهند.
این رسانه در زمان اتفاقات اخیر هم زنده و پویا عمل كرد و از آنجایی كه تریبون بیشتری توسط تماس‌های مردمی به مخاطبانش می‌دهد، نسبت به تلویزیون در این فضاها هم تا حدی پیشروتر است و این امكان را بیشتر به مردم می‌دهد كه مشكلات خودشان را مطرح كنند. به همین دلیل رادیو هم در نوع خودش می‌تواند در فصل جدید تولیدات متناسب با مشكلات و نیاز روز مردم در این حوزه پیش برود.

كنترل قیمت‌ها با برنامه‌سازی ویژه
محمد سلطانی‌فر، دكترای علوم ارتباطات اجتماعی و كارشناس رسانه
این روزها اتفاقات تلخی رخ داد كه تعدادی در گیر و دار آن كشته شدند، كسانی كه همه‌شان در یك گروه نمی‌گنجند و در چنین بحران‌هایی وظیفه رادیو تلویزیون برای كمك به مردم تولید برنامه‌های غیرجناحی و انعكاس واقعیت‌ها بدون نمك پاشیدن روی زخم‌های شكل گرفته است. به عنوان مثال در این رسانه نباید به چنین نگاهی كه همه افرادی كه در این گیرو دار حضور داشتند، جزو اغتشاشگران بوده‌اند دامن زده شود یا اصلا آن را مطرح كنند.
با این اوصاف پیشنهاد من این است كه صدا و سیما باید با نگاه بیطرفانه و همه‌سو‌نگر آتش این معركه را كمتر كند و دیدگاه اغلب جناح‌ها را مدنظر قرار دهد.
یكی دیگر از موضوعاتی كه جا دارد به آن پرداخته شود در حوزه اقتصادی است. همه می‌دانند كه وقتی یك كالای اساسی گران می‌شود، چندین درصد روی دیگر كالاها تأثیر می‌گذارد و مطرح كردن این صحبت كه قیمت باقی كالاها ثابت می‌ماند، یك شوخی است اما این كه همین افزایش چقدر باشد هم مساله‌ای است كه به‌خصوص این روزها اهمیت زیادی دارد و باید به آن پرداخته شود.
صدا و سیما هم می‌تواند با تولید برنامه‌هایی این روند را كه این روزها یك شوك اقتصادی به همه وارد كرده است تا حدی در حوزه افزایش قیمت‌ها كنترل كند. در این بین ناچاریم با آن شوك كنار بیاییم اما با افزایش عجیب و غریب اقلام نه.
خیلی از مردم در سراسر كشور هستند كه این رسانه را نگاه می‌كنند و باید حواس‌مان باشد كه همان‌طور كه گفتم در این بین جناحی عمل نشود.


مشكلات از نگاه مردم در «ثریا»
برنامه تلویزیونی ثریا چهارشنبه‌شب هر هفته ساعت 23 و 30 دقیقه از شبكه یك سیما با شعار دیدبانی برای پیشرفت با بررسی چالش‌ها و مسائل روز كشور به روی آنتن می‌رود. محور اصلی این برنامه، پرداختن به مشكلات از نگاه مردم، استفاده از تحلیل‌های علمی و آمار موثق و بیان راهكارهای مفید و واقعی برای این مشكلات است. همچنین می‌توان گفت برنامه ثریا به‌واسطه استفاده از ظرفیت فكری نخبگان كشور، كه تا حدی تنها پل ارتباطی مستقیم میان مردم، رسانه و نخبگان محسوب می‌شود.
 محسن مقصودی، تهیه‌كننده و مجری این برنامه اغلب سعی دارد تا به مسائلی كه وجود دارد از زاویه‌ای كه باید نگاه كند، دیدگاهی كه خیلی وقت‌ها انتقادی است مثل صحبت‌هایی كه او در یكی از برنامه‌هایش عنوان كرد و گفت: خیلی اوقات برخی مسؤولان مردم را به ساده‌زیستی و مقاومت در برابر تحریم‌ها دعوت می‌كنند اما برخی دیگر حتی خودشان هم سبك زندگی‌ای كه باید را رعایت نمی‌كنند و ویلاها و خانه‌های آنچنانی دارند و فرزندان‌شان در خارج هستند و ...



«پایش» اوضاع روز
برنامه پایش تهیه شده در گروه اقتصاد شبكه یك سیما و با رویكرد بررسی مسائل اقتصادی كشور كار خود را در این شبكه آغاز كرده است. پایش به علت بررسی مسائل اقتصادی به صورت قابل درك برای مخاطبان، به برنامه‌ای تاثیرگذار تبدیل شده است.
این برنامه عموما متناسب با شرایط روز به موضوعات مختلفی از جمله اشتغال، بیكاری، تورم، نقدینگی، كارآفرینی، قیمت‌گذاری خودرو، مسكن، نرخ ارز و بررسی جدیدترین اخبار روز با حضور فعالان اقتصادی كشور می‌پردازد. برنامه پایش یكشنبه‌شب‌ها و معمولا در دو بخش روی آنتن می‌رود. اجرای این برنامه را تاكنون چهره‌های مختلفی چون كیاداوود اسفندیاری، مرتضی حیدری، محمدرضا دلاوری و... به عهده داشته‌اند.
 پایش توانسته است درلایه‌های مختلف اجتماع تاحدی تاثیر بگذارد چون برنامه‌ای مردمی است كه از انتقادات و پیشنهادات بینندگان استقبال می‌كند.
علاوه بر اینها برنامه‌های متن حاشیه، سلام صبح‌بخیر، یه روز تازه، دستخط و... هم برخی دیگر از تولیداتی‌اند كه در این مسیر در حال حركتند و باید دید در ادامه با شرایطی كه وجود دارد چه نگاهی را در پیش می‌گیرند.


یه روز تازه شبكه 5
برنامه صبحگاهی شبكه پنج «یه روز تازه» نام دارد و تلاش می‌كند علاوه بر داشتن ویژگی مجله‌های تصویری صبحگاهی كه همان ریتم تند و سرحال بودن است به اقتضای حال و هوای روز به مسائل مختلف هم بپردازد.
محمدرضا باقری، سردبیر این برنامه است. جدیدترین ویدئویی كه از صحبت‌های سردبیر و مجری «یه روز تازه» در شبكه‌های اجتماعی دست به دست می‌شود موضع‌گیری او در مورد بحث معافیت مالیاتی هنرمندان است. او گفت: دلیلی ندارد كسی با درآمد میلیاردی معاف از مالیات شود. تعداد قابل توجهی از هنرمندان درآمد میلیاردی دارند؛ گردش حساب، سفر‌های خارجی، ماشین، املاك و دیگر مخارجشان مشخص است. مردم هم این افراد را می‌بینند. اگر این افراد در فشار سیاسی از مالیات معاف شوند، مصداق بارز دست كردن در جیب مردم خواهد بود. بعید نیست دولت به جای این‌كه بخواهد از هنرمندان مالیات بگیرد، بگوید صد تومان بنزین را گران‌تر می‌كنم. تا اینجا تحمل كردید. صد تومان گران‌تر بنزین بزنید. بگذارید نور چشمی‌های ما مالیات ندهند.


«فرمول یك» و انتقادهای ادامه دار
برنامه فرمول یك یكی دیگر از كارهایی است كه با اجرای علی ضیا چند روز هفته را به موضوعات مختلف و تازه‌ای كه وجود دارد، می‌پردازد. ضیا در این برنامه اغلب با نگاه نقادانه صحبت‌هایی مطرح می‌كند كه خیلی از آنها بعد از برنامه هم در فضاهای مختلف منتشر می‌شوند. به عنوان مثال، مدتی پیش ضیا بعد از سهمیه بندی بنزین خطاب به دولت گفت: آقای رئیس‌جمهور چرا با مردم حرف نمی‌زند؟ اگر می‌خواهید بنزین را گران كنید چرا با مردم صادقانه حرف نمی‌زنید؟ شما رئیس‌جمهور همه این مردم هستید. رهبری حساسیت ماجرا را به گونه‌ای دیدند كه با مردم حرف بزنند، اما رئیس‌جمهور اصلا با مردم حرف نمی‌زند.
انتقاد جدی او به فیلم بی احترامی به یك كودك خیابانی هم یكی دیگر از مواردی بودكه او به آن اشاره كرد، روندی كه در این برنامه همچنان ادامه دارد.


مطالبه‌گری با دلاوری
برنامه زنده تهران 20 كاری از گروه اقتصاد و كسب و كار شبكه پنج سیماست كه هر هفته یكی از موضوعات اجتماعی و شهروندی مرتبط با زندگی مردم را از زوایای مختلف در بخش‌های این برنامه مورد تحلیل و بررسی قرار می‌دهد.
انتخاب موضوعات در گروه فكر این برنامه انجام می‌شود و ترافیك، آلودگی هوا، حقوق شهروندی، حاشیه‌نشینی، آموزش و پرورش و... از جمله مواردی‌اند كه تا الان در این برنامه به آنها پرداخته شده است.
محمد دلاوری كه بخش گفت‌وگوی این برنامه را اجرا می‌كند، اغلب با پرداختن به موضوعات روز و حرف مردم، خیلی اوقات صحبت‌هایی را مطرح می‌كند كه مورد توجه قرار می‌گیرد. به‌تازگی هم مواردی از جمله افزایش قیمت سوخت، گرانی بنزین، قطعی اینترنت و مشكلات مردم، موضوعاتی بودند كه دلاوری بدون تعارف به سراغ آنها رفت.
لحن انتقادی این مجری باعث شده خیلی از ویدئوهایش دست به دست در فضای مجازی بچرخد، مثل زمانی كه او یك بار در زمانی كه گوشت و مرغ گران شده بود از پاسكاری بین دولت و مسؤولان انتقاد كرد و گفت: «ما باید چه كنیم، چه كسی باید این موضوع را به گردن بگیرد؟ اصلا می‌خواهید بگوییم خود ما مقصر هستیم!» یا در زمان افزایش ناگهانی قیمت پراید با اشاره به نوسانات عجیب و غریب آن گفت: «حتی وقتی دلار پایین آمد، پراید گران شد، چه خبر است؟ شاید بهتر است آن را كیلویی كنید!»
دلاوری در برنامه «مدیر مسؤول» هم از این قافله عقب نمانده است و در هر قسمت از این برنامه سراغ یكی از مسؤولان جریان‌ها و دستگاه‌های مختلف می‌رود و تلاش می‌كند پای آنان را به چالش‌های جدید و اتفاقات اجتماعی روز باز كند.
او در این دو برنامه در این روزها هم مشكلاتی كه وجود داشت را بارها از زوایای مختلف مطرح و بررسی كرد.