یک  دنیـــــا بدون  «دنیا»

یادبود جام‌جمی‌ها برای سومین سالگرد دنیا فنی‌زاده عروسک گردان کلاه قرمزی

یک دنیـــــا بدون «دنیا»

سه سال پیش در همین روز درگذشت یک عروسک‌گردان باعث شد تا تازه خیلی ها بفهمند پشت آن همه عشق و احساسی که به عروسک ها جان می‌دهد چه کسانی هستند. دنیا فنی زاده، عروسک گردان کلاه‌قرمزی 8 دی 95 با رفتنش خیلی ها را به یاد پشت صحنه شخصیت های دوست داشتنی انداخت که برای همه مان پر از خاطره اند و چشممان را که می بندیم، به کمی قبل تر و روزگار کودکی می رسیم، یادشان می‌افتیم، بعد هم خنده گوشه لب هایمان می آید و گاهی برای چند لحظه که شده دوباره با آن ها بچه می شویم. از بین همه این شخصیت های رنگارنگ که امروز شهرت بعضی هاشان اگر نگوییم بیشتر، کمتر از خیلی از چهره هایی که می‌شناسیمشان نیست، آقای کلاه قرمزی برای خودش برو بیایی دارد، عروسکی که سال های سال است گوشه ذهن و قلب خیلی از ما جاخوش کرده و کماکان در قاب جادویی آن را با بقیه دوستانش می بینیم. در این بین شاید شما هم خیلی حواستان به پشت صحنه آقای قرمزکلاه و بقیه خاندانش نباشد اما آن طرف میز کسانی هستند که به تک تک این عروسک ها جان می دهند و باعث می شوند تا ما با آن ها زندگی کنیم. دنیا فنی زاده هم یکی از این شخصیت هاست که در تمام این سال ها کلاه قرمزی که به قول خودش پسر بزرگش بود را درست مثل فرزندش قدم به قدم راه برد و به جایی رساند که امروز همه آن را می شناسند و دوستش دارند.

لقمه را مدیون دنیا فنی زاده هستم
محمد لقمانیان عروسک گردان فامیل دور که صداپیشگی بچه فامیل را هم به عهده دارد و مدتی است با لقمه در فضای مجازی کارش را ادامه می دهد، صحبت هایش درباره فنی‌زاده را با عشق او به کارش شروع کرد و گفت: فنی زاده اول از هر چیزی عاشق کار عروسک گردانی و به خصوص کلاه قرمزی بود. او همیشه می گفت که کلاه قرمزی پسر اول من و بزرگتر از بچه هایم است چون خودش دو پسر دوقلو داشت و پیش از آن هاکارش را با کلاه قرمزی شروع کرده بود. او در پشت صحنه همیشه با کلاه قرمزی حرف می زد، نوازشش می کرد و قربان صدقه اش می رفت. قاعدتا اگر کسی ایشان را نشناسد و با این فضا آشنا نباشد، شاید برایش عجیب و غریب باشد که یک نفر چطور می تواند با عروسک ها این طور رفتار کند اما به من واقعا ثابت شد که در چنین حوزه ای باید عاشق کارت باشی و آن قدر کودک درونت بیدار و فعال باشد که این اتفاقات رقم بخورد.»
لقمانیان از روزهایی که دنیا با درد، دست و پنجه نرم می کرد و با همه مشکلاتی که داشت بازهم پسر بزرگش را کنار رها نکرد گفت و افزود: «او با وجود آن که این اواخر به دلیل بیماری‌اش درد زیادی داشت و دستش در اثر مشکلاتی که داشت ورم کرده بود و بیماری به آن زده بود، در شرایطی که حتی نمی توانست آن دست را تکیه گاهش قرار دهد، با دست دیگرش عروسک را می گرفت و علیرغم آن که آقای طهماسب می گفتند استراحت کنید، پافشاری می کرد که به کارش ادامه دهد. مجموعه همه این ها نشان می دهد که او واقعا عاشق کارش بود و همین عشق است که باعث می شود هیچ کس دنیا فنی زاده و کلاه قرمزی را فراموش می کند. »
جان دادن به عروسک ها با احساس عروسک گردان هم موضوع دیگری بود که او به بهانه آن به «لقمه شو» که چندسالی می شود آن را به راه انداخته اشاره کرد و گفت: «همانطور که گفتم شما باید آن قدر به کارتان اعتقاد داشته و عاشقش باشید که بتوانید آن احساس را از طریق عروسکی که در دست دارید منتقل کنید. یکی از دلایلی که من لقمه شو را ایجاد کردم که خودم در کنار عروسکم دیده شوم، فوت خانم فنی زاده بود. سه سال پیش که برای بدرقه او در خانه سینما جمع شده بودیم و عکسی از ایشان آن جا نصب شده بود، خیلی از مردم که رد می شدند از ما می پرسیدند که این عکس کیست؟ و وقتی می گفتیم که او عروسک گردان کلاه قرمزی است خیلی‌ها می گفتند مگر آقای جبلی برای این برنامه نبود؟ آن جا بود که با خودم گفتم حیف است که وقتی چنین شخصی که عاشق عروسک و کارش بود از بین ما رفته، هنوز خیلی ها نمی شناسندش. همان موقع به این فکر افتادم که کاری کنم تا نه خودم بلکه حرفه عروسک گردانی بیشتر دیده شود تا مردم به چشم ببینند که عروسک گردان چه کارهایی می تواند کند و تنها یک شخص گمنام در پشت میزها نیست. از همان زمان به سراغ لقمه رفتم و در کنارش عروسک گردانی کردم که هم مردم از آن لذت ببرند و هم با این حرفه بیشتر آشنا شوند، جریانی که آن را مدیون دنیا فنی زاده هستم.»
بارها گفته شده که عروسک گردانی کار دشواری است و در این بین صداپیشه ها و عروسک گردان ها آن ها را طوری مشهور می کنند که در حد سوپراستار ها این عروسک ها معروف می شوند و اگر این عروسک ها زنده بودند که ا لبته هستند، مردم از ذوق و علاقه تکه تکه شان می کردند، مثل جناب خان، فامیل دور، کلاه قرمزی و... که محبوبیت زیادی دارند. این ها بخش دیگری از صحبت های لقمانیان بود که در ادامه اش اضافه کرد: «در این میان صداپیشه و عروسک گردان هیچ وقت دیده نمی شوند و این موضوع در فضاهای مختلف باعث می شود که چندان هم جدی گرفته نشوند، همانطور که برخی تهیه کننده ها فکر می کنند که این روند ساده ای است که یک نفر حرف می زند و دیگری به قول آن ها عروسک را می‌چرخاند، اصطلاح بدی که اصلا مناسب نیست و فکر می‌کنند که گرداندن عروسک مثل عروسک بازی است!»   
او اضافه کرد: «هر زمانی که مخاطب یک کار عروسکی علاوه بر بچه ها، بزرگترها هم بودند، آن کار اصولا موفق شده است مثل کلاه قرمزی و جناب خان که اگر تنها به بچه ها اختصاص پیدا می کردند، آن قدر دیده نمی شد. لقمه هم اقدامی است که با آن می خواهیم بگوییم که عروسک فقط برای خاله بازی نیست و می شود با عروسک حرف‌های سیاسی، فرهنگی و... زد.»



دنیای بی نام ونشان عروسک ها
آزاده پورمختار که سال هاست در حوزه عروسک گردانی و صداپیشگی با کارهایی مثل زی زی گولو، خونه مادربزرگه، خاله قورباغه، شهر موش ها و... فعالیت داشته و می شود او را یکی از مادران دنیای عروسک‌ها دانست، در گپ کوتاهی که داشتیم درباره دنیا فنی زاده و روزهایی که با او سپری کرده بود گفت: «دنیا فنی‌زاده بسیار به کارش علاقه‌مند بود، واقعا با عشق کار می کرد و برای کاری که می کرد ارزش زیادی قائل بود. او جزو با استعدادترین‌های این حوزه بود که هر کاری که می کرد به اجرای آن اهمیت زیادی می‌داد تا جایی که با دردی که داشت باز هم نمی توانست از کارش دست بکشد و تا جایی که می‌توانست با کلاه قرمزی بود و او را رها نکرد. پورمختار می گوید: من خاطرات خوب زیادی از دنیا دارم، گاهی من صداپیشگی می کردم و او عروسک گردانی، تعاملی که با خلاقیت جالب او آن را پیش می بردیم و نتیجه‌اش هم خوب از آب درمی آمد. ما کارهای زیادی با هم داشتیم و آن قدر حرف و خاطره از او و عروسکش هست که نمی دانم کدام را بگویم.»
مهجوریت ادامه دار دنیای عروسک ها هم موضوع دیگری بود که او درباره اش گفت: «این مساله واقعا وجود دارد، من زمانی که به خانه سینما رفتم دیدم که تعداد زیادی از عروسک هایی که من جای آن ها حرف زده بودم و به نام سازنده آن بود اما هیچ نام و نشانی از من به عنوان کسی که به هر حال بخشی از شخصیت آن عروسک را شکل داده، نبود. این اتفاق متاسفانه درمورد کسانی که کار عروسکی می کنند خیلی زیاد است و این فاجعه ای است که همیشه وجود داشته و دارد. »
به گفته پورمختار کار عروسکی جزو پروژه های هزینه بری است که در آن هر شخصیت عروسکی حدود سه نفر را به همراه دارد، عروسک گردان، دستیار او و صدا پیشه، اما در این بین هزینه ای که در نظر گرفته می شود بسیار پایین است. به عنوان مثال اگر برای یک بازیگر رقمی در نظر گرفته شود آن رقم را برای شخصیت عروسکی نصف می کنند و همان میزان هم باید بین گروه تقسیم شود.




کلاه قرمزی همیشه و همیشه برای دنیاست
بعد از درگذشت فنی زاده، شیما بخشنده جای خالی او را پرکرد و جان دوباره ای به کلاه قرمزی بخشید. او درباره اولین روزهایی که قرار بود به جای او کلاه قرمزی را هدایت کند، می گوید: «این اتفاق وظیفه سنگینی بود که من عهده دار آن شدم چون خانم فنی زاده از دوستان من بود و همه گروه خیلی دوستشان داشتیم، همچنین از آن جایی که او خواسته بود تا این کار را ادامه دهیم، احساس وظیفه می کردم که این امانتداری را به بهترین شکل انجام دهم. با این وجود عروسک گردان کلاه قرمزی همیشه و همیشه خود دنیاست و امضای ایشان روی آن است. اولین چیزی که درباره او به ذهن من و خیلی از کسانی که با هم کار کرده بودیم می رسد، این است که او حتی در سخت‌ترین شرایط روحیه خیلی خوبی داشت، می خندید، عاشقانه به همه چیز نگاه می کرد و در سال آخر به دلیل علاقه و عشقی که داشت با دست چپ که دست اصلیش نبود کارش را ادامه داد، شرایطی که واقعا دشوار بود.»  بخشنده که عروسک گردان آقای همساده و دختر همساده هم هست، در پاسخ به این که برای ادامه این مسیر چه قدر از سبک خودش استفاده کرده گفت: «زمانی که این وظیفه به من محول شد، با نگاه خاص و امانتدارانه با آن روبه رو شدم، به همین دلیل همان کاری که ایشان می‌کردند را ادامه دادم چون همانطور که گفتم امضای ایشان پای این کار است و من تلاشم این بود تا شیوه ای که او برای کلاه قرمزی داشت را ادامه دهم.»