گزارش مركز پژوهشهای مجلس از الگوهای جهانی اخذ مالیات از هنرمندان، دوباره پرونده معافیت مالیاتی فعالیت‌های ادبی و هنری ایرانیان را باز می‌كند؛ گزارشی که می‌گوید در برخی کشورها حتی هنرمندان کودک هم از پرداخت مالیات معاف نیستند
پرتاب هنرمندانه توپ از مجلس!
هنرمندان تا همین اواخر هفته گذشته نفس كشدار راحتی می‌كشیدند از این‌كه بحث بر سر اجرای مالیات بر درآمد فعالیت‌هایشان بالاخره مختومه شده و مسؤولان فعلا بی‌خیال داغ كردن تنور اخذ مالیات از آنها شده‌اند. این بار اما سر و صدا از دفتر معاونت پژوهشهای مجلس شورای اسلامی بلند شده و دوباره می‌تواند این نفس كشدار را منقطع كند و نگرانی‌ها را به اردوگاه هنرمندان بازگرداند. البته نه این‌كه ما موافق معافیت مالیاتی هنرمندان باشیم چنان‌كه دیده‌اید در همین صفحه بارها از این‌كه ساز‌و‌كار این معافیت باید تغییر كند و همه هنرمندان نباید به یكسان از این معافیت بهره‌مند شوند، نوشته‌ایم. این بار، مركزی از مجلس شورای اسلامی پای كار آمده كه اساس كارش، پژوهش است و از این‌رو انتظار می‌رود در هر ماجرایی كه وارد می‌شود، كار را با ملاحظات نظری و دقیق پیش ببرد. گزارش 19 صفحه‌ای دفتر مطالعات مالیه عمومی و توسعه مدیریت معاونت پژوهشهای اجتماعی و فرهنگی مجلس بر این تاكید دارد كه می‌توان برای هنرمندان نیز حداقلی از درآمد و اعطای معافیت تا آن سقف در نظر گرفت. می‌شود گفت مجلسی‌ها دوباره توپ را به زمین حامیان معافیت مالی هنرمندان انداخته‌اند. اما گزارش اهالی پژوهش مجلس شامل چه جزئیاتی است؟
در ایران معافیت‌های مالیاتی زیادی وجود دارد كه ازجمله آنها می‌توان به درآمدهای فعالان اقتصادی مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی و مناطق ویژه اقتصادی، سود سپرده‌های بانكی، صادرات برخی از مواد خام، فعالیت‌های انتشاراتی و مطبوعاتی، مدارس غیرانتفاعی و فعالیت‌های فرهنگی و هنری اشاره كرد. ویژگی مشترك قریب به اتفاق معافیت‌های اعطایی در قانون مالیات‌ها در ایران این است كه به طور عمومی غیرهدفمند، غیرمشروط و دائمی هستند. در حالی كه معافیت مالیاتی لازم است در چارچوب مبانی نظری و تجربی تصویب و اجرایی شود.
این مركز در گزارش خود تصریح كرده كه بررسی دلایل نظری وضع معافیت مالیاتی در دیگر كشورها در كنار واكاوی تجربه دیگر كشورها در حوزه اعطای معافیت به فعالیت‌های هنری نشان می‌دهد معافیت‌های قانونی اعطا شده به فعالیت‌های هنری در كشور با منطق اعطای معافیت‌های مالیاتی سازگار نبوده و سه ویژگی هدفمندبودن، مشروط‌بودن و غیردائمی بودن را ندارد.
پیشنهاد اهالی پژوهش مجلس
مركز پژوهشهای مجلس در گزارش خود پیشنهاد كرده كه ضمن در نظر گرفتن حداقلی از درآمد و اعطای معافیت مالیاتی تا آن سقف (مانند سایر مشاغل و حقوق بگیران)، درآمد حاصل از فعالیت‌های هنری نیز همانند درآمد دیگر مشاغل، مشمول پرداخت مالیات قرار گیرد.
آن‌طور كه این گزارش نتیجه گرفته، بر اساس مبانی نظری و تجارب دیگر كشورها، حمایت از فعالیت‌های گوناگون به ندرت از مسیر اعطای معافیت‌های مالیاتی آنها می‌گذرد بنابراین حمایت از فعالیت‌های هنری نیز می‌تواند از مسیرهای دیگری غیر از معافیت مالیاتی انجام شود؛ به طور مثال می‌توان با افزایش منابع «صندوق اعتباری هنر» به حمایت (توسعه‌ای، معیشتی، بیمه‌ای و...) از فعالان عرصه هنر در كشور پرداخت.
در گزارش مركز پژوهشهای مجلس مبانی نظری اعمال معافیت در مالیات بر درآمد در پنج شاخه «معافیت به دلیل فعالیت‌های اجتماعی و خیرخواهانه»، «معافیت به دلیل توافقنامه‌های بینالمللی»، «معافیت به دلیل وجوه ساختاری»، «معافیت به دلیل هزینه‌های اجرایی» و «معافیت به دلیل انگیزه پیشبرد برخی فعالیت‌ها» طبقه‌بندی كرده است.
بر اساس بند «ل» ماده (139) قانون مالیات‌های مستقیم برخی از فعالیت‌های فرهنگی و هنری از مالیات بر درآمد معاف هستند. به موجب این بند، «فعالیت‌های انتشاراتی و مطبوعاتی و قرآنی (دارای مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و دستگاه‌های ذی‌ربط)، فرهنگی و هنری كه به موجب مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انجام می‌شوند، از پرداخت مالیات معاف است.» به موجب ماده (146) مكرر قانون مالیات‌های مستقیم، معافیت مذكور تحت عنوان مالیات با نرخ صفر منظور می‌شود.
بنابراین ارائه اظهارنامه مالیاتی، دفاتر و یا اسناد و مدارك در موعد مقرر، شرط برخورداری از هرگونه معافیت یا مشوق مالیاتی است و در صورت عدم ارائه اظهارنامه، دفاتر یا اسناد و مدارك، مودی مطابق احكام و ضوابط قانون مالیات‌های مستقیم مشمول مالیات و جریمه می‌شود. با وجود این همچنان شفافیت مورد انتظار در این حوزه وجود ندارد.
براساس «دستورالعمل اجرایی درخصوص فعالیت‌های انتشاراتی، مطبوعاتی، فرهنگی و هنری» فعالیت‌های مشمول معافیت موضوع بند «ل» فهرست شده است.
این مركز نتیجه گرفته كه براساس مبانی نظری و تجارب دیگر كشورها، حمایت از فعالیت‌های گوناگون به ندرت از مسیر اعطای معافیت مالیاتی آن فعالیت‌ها می‌گذرد و یكی از مهم‌ترین دلایل این مهم آن است كه وجود چنین معافیت‌های غیرهدفمندی موجب كاهش شفافیت در هر نوع فعالیتی می‌شود؛ مساله‌ای كه هم‌اكنون به دلیل دامنه گسترده معافیت‌ها در قانون مالیاتی ایران شاهد آن هستیم. با توجه به آسیب‌های فراوان معافیت‌های مالیاتی، كشورها تلاش كرده‌اند از مسیرهای دیگری به بخش‌هایی كه لازم است از آنها حمایت شود، اقدام كنند.
گرچه اعطای معافیت بدون هیچ قیدی به فعالیت‌های هنری از منظر عدالت اقتصادی چندان قابل توجیه به نظر نمی‌رسد، اما اگر به هر دلیل قرار است از برخی فعالیت‌های هنری در كشور حمایت‌هایی از جنس حمایت‌های مالیاتی صورت پذیرد، با توجه به اصول مالیاتی این حمایت‌ها باید محدود، مشروط و موقتی باشد كه معافیت‌های كنونی حوزه هنر هیچ‌كدام از این شرایط را ندارد.
در دنیا چه خبر است؟
مركز پژوهشهای مجلس در بخشی از گزارش خود به بررسی معافیت‌های مالیاتی در هفت كشور آمریكا، انگلیس، مالزی، پاكستان، هند، كره جنوبی و ایرلند پرداخته و بر لزوم حمایت از فعالیت‌های هنری از طرقی به غیر از معافیت مالیاتی تاكید كرده است.
آمریكا 10 تا 37 درصد
هنرمندان هیچ فرقی با ملت ندارند و درآمدهای‌شان مثل همه مشمول مالیات می‌شود.
انگلیس 20 تا 45 درصد
هنرمندان هیچ فرقی با ملت ندارند و درآمدهای‌شان مثل همه مشمول مالیات می‌شود.
مالزی 5 تا 28 درصد
برخی هنرمندان از پرداخت مالیات معافند؛ آنها كه بالای 8100 دلار در سال درآمد دارند.
پاكستان 5 تا 35 درصد
هنرمندان هیچ فرقی با ملت ندارند و درآمدهای‌شان مثل همه مشمول مالیات می‌شود.
هندوستان 5 تا 30 درصد
هنرمندان هیچ فرقی با ملت ندارند و درآمدهای‌شان مثل همه مشمول مالیات می‌شود.
كره جنوبی 8 تا 42 درصد
هنرمندان هیچ فرقی با ملت ندارند و درآمدهای‌شان مثل همه مشمول مالیات می‌شود.
و چند نكته...
در انگلیس حتی هنرمندان كودك نیز باید درآمد خود را اظهار كنند و مالیات آن را مانند بزرگسالان پرداخت كنند.
در انگلیس و آمریكا جوایز هنری هم مشمول مالیات می‌شوند.
در پاكستان نه‌تنها هنرمندان نیز مالیات می‌دهند، بلكه حتی با توجه به الگو بودن این قشر از جامعه، از ظرفیت‌های آنها برای افزایش تمكین مالیاتی استفاده می‌شود.
