سیل و زلزله برای این سرزمین اتفاق تازه‌ای نیست. این موضوع كه ایران از جمله كشورهای اول حادثه خیز دنیاست هم كه موضوع جدیدی نیست،‌همین است كه داشتن سیستم مدیریت بحران كارآمد با توجه به بلایای طبیعی بسیار احساس می‌شود. زمانی نمی‌توانیم افكار عمومی را در زمینه كمك‌رسانی به سیل‌زدگان سیستان و بلوچستان اقناع كنیم كه هنوز شایعاتی پس از 17 سال از زلزله بم وجود دارد كه نیروهای امدادی خارجی زودتر از امدادگران ایرانی به بم رسیده بودند! برای زدودن چنین ذهنیتی حتما كه باید به یك نظام مدیریتی مستحكم و كارآمد در بحران‌ها توسل جست اما در همین ماجرای سیل سیستان و بلوچستان و در برخی مناطق سیل‌زده كمك‌ها پس از 72ساعت آغاز شده است! چرا كه به نظر می‌رسد خود جمعیت هلال‌احمر نیاز به امدادرسانی مدیریتی دارد. پروسه انتخاب رئیس جمعیت هلال‌احمر هم آنقدر فرسایشی و كشدار شده كه خارج از حوصله همه افكار عمومی است. حالا بیش از یك ماه از ارسال مدارك و مستندات جلسه شورای عالی هلال‌احمر به رئیس جمهور برای صدور حكم ریاست جمعیت هلال‌احمر از بین دو گزینه انتخابی گذشته است و حسن روحانی برای صدور حكم رئیس جدید جمعیت هلال‌احمر اقدامی انجام نداده است. تعلل در انتخاب رئیس این جمعیت در مقطعی اصرار به انتخاب استاندار خوزستان عنوان شد و وقتی افكار عمومی و رسانه‌ها فشار آوردند و از سوی دیگر شورای عالی هلال‌احمر انتخاب سرپرست برای این جمعیت را غیرقانونی خواند، دولت از این انتخاب احتمالی عقب نشست. حالا هم حرف‌هایی شنیده می‌شود كه دلیل تاخیر در انتخاب رئیس سازمان هلال‌احمر را تعبیر به اصرار پاستورنشین‌ها در بازگشت علی اصغر پیوندی به جمعیت هلال‌احمر می‌داند! به این مفهوم كه اصرار دولتی‌ها بر بازگشت علی اصغر پیوندی به جمعیت هلال‌احمر است و نشانه این موضوع را در عدم پذیرش استعفای او از‌سوی دولت می‌دانند.
جمعیت بدون فرمانده
همه كمبودهای احتمالی در كمك‌رسانی اخیر به سیل‌زدگان سیستان و بلوچستان را نمی‌توان به نداشتن رئیس جمعیت هلال‌احمر مربوط دانست. غلامرضا شهبازی مقدم، كارشناس امداد و نجات است و پیشینه فعالیت در هلال‌احمر را دارد. او هم بر این باور است كه با توجه به ظرفیت‌های جمعیت هلال‌احمر، همه مدیران استانی و شهرستانی می‌توانند با اختیارات خود، روند امداد و نجات در حوادث كوچك تر را مدیریت كنند. او به جام‌جم می‌گوید: « قطعا وقتی نهادی به بزرگی جمعیت هلال‌احمر فرمانده نداشته باشد، مشكلات و اختلالاتی در زمینه امدادرسانی ایجاد می‌شود. وقتی حوادثی مثل زلزله‌های كرمانشاه، بم یا ورزقان ابعاد بین‌المللی پیدا كند، بدون شك نبود رئیس هلال‌احمر می‌تواند در زمینه مدیریت كلان این حوادث مشكلاتی ایجاد كند.»
بی اعتنایی به اعتماد عمومی
نكته اینجاست كه هزینه نبود مدیریت جمعیت هلال‌احمر را تنها سیل‌زدگان نمی‌پردازند بلكه در این میان بازنده اصلی بدنه زحمتكش جمعیت هلال‌احمر در پیشگاه افكار عمومی است. به نظر می‌رسد همان ته مانده اعتماد عمومی به نظام مدیریتی كشور با بی‌تفاوتی مسؤولان در تعلل انتخاب مدیر جمعیت هلال‌احمر در حال از بین رفتن است. از واكنش فعالان فضای مجازی می‌توان نظام ثابتی دریافت و آن هم این نكته است كه نشانی از امدادرسانی در مناطق سیل‌زده حداقل در 48ساعت ابتدایی دیده نمی‌شود. این نشان از این دارد كه احتمالا برای دولت مساله بحران سیل سیستان و بلوچستان اولویتی ندارد. این صدا نه تنها در فضای مجازی كه از بهارستان هم شنیده می‌شود. همین دیروز علیرضا سلیمی، نماینده مردم محلات در مجلس شورای اسلامی در صحن علنی مجلس فریاد می‌زد؛«آقای رئیس جمهور سیستان و بلوچستان را آب گرفته است و مردم دچار مشكل شده‌اند؛ هلال‌احمر به داد مردم برسد؛ آیا به شما گفتند كه هلال‌احمر رئیس ندارد؟ یك نفر فریاد زد كه هلال‌احمر رئیس ندارد؟»
آمار ساختگی امداد رسانی
وقتی در میانه اخبار و سوگواری عمومی سقوط هواپیمای مسافربری آرام آرام اخبار سیل سیستان و بلوچستان به گوش رسید، رسانه‌های آنلاین یكباره پر شد از آمار و اخبار امداد و كمك‌رسانی‌ها، اما همین دیروز رئیس مركز مدیریت حوادث و فوریت‌های پزشكی دانشگاه علوم پزشكی ایرانشهر با انتقادی صریح و بی‌پرده از مسؤولان اعلام كرد: « بسیاری از آمارهایی كه از امدادرسانی به مردم سیل زده سیستان و بلوچستان مطرح می‌شود با واقعیت مطابقت ندارد.» محمودرضا ناصح به ایلنا گفت: «مسؤولان برای سلفی گرفتن به سیستان و بلوچستان نیایند و بگذارند امدادگران به وظایف‌شان عمل كنند.» تناقض تلخ و غمگنانه‌ای است این كه حضور برخی مسؤولان نه تنها كمك كننده نیست كه می‌تواند در روند امدادرسانی‌ها اختلال ایجاد كند!
فاجعه‌ای به نام بی توجهی
اگر تنها منبع خبرتان شبكه‌های اجتماعی باشد احتمالا ردی از هلال‌احمر در كمك‌رسانی‌ها به سیل‌زدگان سیستان و بلوچستان نمی‌یابید. فضای كنونی افكار عمومی هم آماده پذیرفتن چنین ذهنیتی هست كه هلال‌احمر در این میانه گامی برنداشته است. البته كه رد این ذهنیت را در گفته‌های برخی مسؤولان هم می‌توان دید. همین دیروز عزیز سارانی، نماینده مردم سیستان و بلوچستان در شورای عالی استان‌ها سوی فاجعه بار این ماجرا را نه به سیل كه به سمت بی توجهی به این سیل معطوف كرده بود. او گفت:« آنچه به عنوان یك فاجعه در این استان اتفاق افتاده عدم امداد رسانی و كمك به مردم آسیب دیده این استان پس از 72ساعت است.» از همان ابتدا هم به واسطه بافت جغرافیایی منطقه حرف از كمبود بالگرد برای امدادرسانی بود. آن طور كه سارانی به ایسنا گفته راه ارتباطی برخی روستاها 72 ساعت است كه بر اثر سیلاب قطع شده و تنها امكان امدادرسانی به آنها از طریق هوایی است، در حالی كه این امكان هنوز در سطح استان فراهم نشده و به شدت نیازمند اورژانس هوایی در سطح استان سیستان و بلوچستان هستیم. چند ساعت پس از گفته‌های نماینده مردم سیستان و بلوچستان در شورای عالی استان‌ها البته كه مرتضی سلیمی، رئیس سازمان امداد و نجات هلال‌احمر از فراهم شدن امكان امدادرسانی با بالگرد در استان سیستان و بلوچستان خبر داد.


فصل بحران  و جای خالی حلقه اصلی
مرتضی اكبرپور، كارشناس مدیریت بحران
ایران كشوری است حادثه‌خیز و هر لحظه باید منتظر وقوع بلایی طبیعی یا غیرطبیعی در كشورمان باشیم. به‌خصوص در فصل زمستان كشورمان می‌تواند آبستن وقایعی چون سیل، برف، كولاك، بهمن و رانش زمین باشد. از این نظر، وقتی در این ایام مسؤول اصلی مهم‌ترین نهاد امدادی كشور یعنی جمعیت هلال‌احمر در راس این نهاد حضور ندارد، بدون شك در روند امدادرسانی به مردم آسیب‌دیده در نقاط مختلف كشور اختلال ایجاد می‌شود.
به همین دلیل، لازم است هرچه زودتر رئیس جدید جمیعت هلال احمر از سوی رئیس‌جمهور انتخاب شود تا این نهاد بتواند همچون مسؤولیت‌های خود در حوزه امدادرسانی را به نحوی مطلوب به انجام برساند، زیرا ادامه روند نداشتن رئیس در این نهاد به‌ویژه اكنون كه گوشه و كنار كشور درگیر بحران‌هایی از جمله سیل، برف، یخبندان و كولاك است، می‌تواند آسیب‌های بیشتری را برای مردم مناطق بحران‌زده در پی داشته باشد.
البته باید توجه داشت براساس ساختار سازمانی جمعیت هلال احمر، زیرمجموعه‌های استانی و شهرستانی این جمیعت در فرآیند امدادرسانی به مناطق آسیب‌دیده زیر نظر مدیران عامل استانی شهرستانی عمل می‌كنند و این‌طور نیست كه با نبود رئیس در راس این جمیعت، روند امدادرسانی به طور كامل متوقف شود. اما چون براساس قانون در هنگام وقوع یك حادثه ملی، امر امداد و نجات به جمعیت هلال احمر واگذار شده است و این نهاد نقش هدایت و پشتیبانی دیگر سازمان‌ها را در این زمینه به عهده دارد، لازم است برای تسریع در روند امدادرسانی در حوادثی كه اكنون در مناطق مختلف كشور رخ داده است، هرچه زودتر رئیس هلال‌احمر تعیین شود. البته در همین شرایط نیز مدیران عامل جمعیت هلال احمر در استان‌ها تا حدودی می‌توانند جای خالی رئیس این جمیعت را پر كنند و رئیس سازمان امداد و نجات جمعیت هلال احمر نیز می‌تواند با پشتیبانی از مدیران استانی به روند امدادرسانی در مناطق آسیب‌دیده كمك كند، اما لازم است برای ایجاد ارتباط با سازمان‌های بالادستی اعم از وزارتخانه‌ها و نیروهای مسلح شخصی در راس این سازمان حضور داشته باشد. شخصی كه علاوه بر ایجاد ارتباط با بالادستی‌ها می‌تواند بین سطوح استانی و شهرستانی این جمعیت نیز هماهنگی ایجاد كند و با چانه‌زنی در بالا به روند دریافت بودجه برای امداد و نجات مناطق آسیب‌دیده سرعت ببخشد.
همچنین وقتی فردی در راس این نهاد حضور داشته باشد، می‌تواند گزارش جامعی از روند امدادرسانی به نقاط آسیب‌دیده در سطح كشور ارائه كند و در این زمینه پاسخگوی افكار عمومی باشد. زیرا اكنون كه هلال‌احمر از رئیس بی‌بهره است، شاهد بروز اعتراضاتی از نقاط آسیب‌دیده گوشه و كنار به خصوص روستاهای سیل‌زده سیستان و بلوچستان در زمینه تاخیر در امدادرسانی به آسیب‌دیدگان شنیده می‌شود و هیچ‌كسی نیست كه در این شرایط پاسخ مناسبی را به افكار عمومی ارائه كند.
در مجموع باید در نظر داشت مدیریت بحران زنجیره‌ای به هم پیوسته است كه نیاز به داشتن حلقه‌ای اصلی در راس آن وجود دارد. حلقه‌ای كه اگر نباشد روند امدادرسانی و پاسخگویی دچار اختلال می‌شود و در چنین شرایطی یك آسیب استانی به علت امدادرسانی دیرهنگام به مردم آسیب‌دیده به بحرانی ملی تبدیل می‌شود.


روز حادثه
رخدادهای طبیعی منتظر انتخاب رئیس برای جمعیت هلال‌احمر نمی‌مانند. همین حالا كه موضوع سیل سیستان و بلوچستان داغ است، در برخی دیگر از نقاط كشور هم حوادثی رخ داده است كه نیاز به امدادرسانی در آن حس می‌شود. اینها فهرست رخدادهای دیروز است نه آنچه طی یك ماه یا هفته گذشته به وقوع پیوسته .
   همین دیروز رئیس مركز كنترل و هماهنگی عملیات اضطراری جمعیت هلال‌احمر كشور گفته است 5824 نفر از مردم گرفتار كولاك برف، سیل و آبگرفتگی ۲۶‌استان كشور از ۱۸ تا ۲۳‌دی توسط نیروهای هلال‌احمر در چادر اسكان اضطراری شدند. آن طور كه حمیدرضا اسكاش گفته در ۲۶‌استان كشور به جز تهران، خراسان شمالی، گیلان، اردبیل و همدان شاهد پدیده جوی كولاك برف، سیل و آبگرفتگی بودیم كه مناطق امدادرسانی شده شامل ۱۳۳‌شهر،روستا و ۵۲ محور كوهستانی بوده است.
   مدیركل راهداری و حمل و نقل جاده‌ای آذربایجان‌ غربی هم اعلام كرده است برف سنگین تمام محورهای شهرستان‌های مهاباد، سلماس، ماكو، شوط، تكاب، چالدران، نقده، چایپاره، پلدشت، قوشچی، خوی و سرو را سفیدپوش كرده است، لذا برای جلوگیری از هرگونه مشكل، لازم است رانندگان با رعایت تمهیدات زمستانی، زنجیر چرخ نیز به همراه داشته باشند.
   رانش زمین هم جاده رامهرمز به اهواز را مسدود كرده است. آن طور كه غلام عباس بهرامی‌نیا، مدیركل راهداری و حمل و نقل جاده‌ای خوزستان اعلام كرده یك شكاف به طول ۶۰۰ متر و به عرض جاده، ایجاد شده كه احتمال رانش و بروز خطر برای مردم را دارد، به همین منظور كار پركردن و مرمت بخشی از شكاف ناشی از رانش در حال انجام است تا از رانش دیگر قسمت‌ها جلوگیری
شود.
   میرجلیلی، مدیركل مدیریت بحران خراسان جنوبی هم اعلام كرده با تلاش تمامی نیرو‌های امدادی و عملیاتی استان به ۱۱۵نفر گرفتار در بحران برف و سیلاب امداد رسانی شد و پنج نفر از مرگ حتمی نجات پیدا كردند.