درد دل‌های پدران زمین

گفت‌وگو با كشاورزان نمونه كشوری که همگی از دلالان و واسطه‌گری گله‌ دارند

درد دل‌های پدران زمین

همه‌ساله با پایان فصل كشت، كشاورزان نمونه كشور در بخش‌های زراعی، باغی، دام، طیور و صنایع كشاورزی معرفی می‌شوند. در تمام دنیا، یكی از روش‌های ترویج روش‌های نوین كشاورزی، معرفی نمونه‌های كشاورزی و ارائه روش‌های آنها به عنوان الگو برای دیگر بهره‌برداران و كشاورزان است. امسال هم سی و چهارمین دوره معرفی كشاورزان نمونه كشور برگزار شد و از 166 نفر تقدیر به عمل آمد. ابتكارات این كشاورزان، گاه در حدی است كه حتی برای مراكز پژوهشی و تحقیقی كشاورزی كشور هم آموزنده است و سایر كشاورزان هم از تجربیات آنها استفاده خواهند كرد. تا قبل از سال 1390 بیشتر معیارها برای معرفی كشاورزان نمونه كشوری بر محور میزان تولیدات بود، اما از آن سال به بعد، به دلیل تغییر الگوهای بارش و مواجه شدن كشور با خشكسالی، عواملی همچون میزان بهره‌وری آب، تولید محصولات مقاوم در برابر خشكی و تغییر الگوی كشت به عنوان شاخص‌های مهم در انتخاب تولیدكنندگان نمونه كشاورزی محسوب می‌شود. توجه ویژه به موضوع كشاورزی پایدار، بهره‌وری منابع آب و خاك، حفظ محیط‌زیست، حفاظت و مدیریت جنگل‌ها و مراتع، سلامت محصول، زنجیره‌های ارزش، توسعه كشت‌های مبتنی بر استفاده از آب سبز و گلخانه، تنوع‌بخشی به منابع تأمین غذا به‌ویژه در محیط‌های آبی، مشاركت‌های مردمی، ارائه خدمات فنی و ترویجی غیردولتی و اشتغال‌زایی به‌ویژه در حوزه زنان روستایی و عشایری از جمله رویكردهایی است كه در چند سال اخیر بر آن تاكید شده است. امسال برای معرفی كشاورزان نمونه، از میان حدود ۱۵ هزار نفر داوطلب در سطح شهرستان‌ها پس از بررسی‌های اولیه ۱۴۷۷منتخب به دبیرخانه ستاد معرفی و در مرحله نهایی با بهره‌گیری از كارشناسان خبره بررسی مستندات و ارزیابی‌های میدانی ۱۶۶ نفر در قالب ۱۵۵ رشته برگزیده شدند. عملكرد تولید سه تا چهار برابری كشاورزان نمونه در بخش زراعت، هشت تا ۹ برابری در بخش باغبانی و دو تا سه برابری در تولید ماهی و میگو نسبت به متوسط عملكرد كشور با به‌كارگیری آخرین یافته‌های علمی و همچنین دانش بومی كشاورزان پیشرو محقق شده است. در این گزارش به سراغ برخی از كشاورزان نمونه كشور رفته‌ایم و علت موفقیت آنها و مهم‌ترین موانع پیش روی را پرسیده‌ایم.

سود اصلی نصیب دلالان می‌شود
کمال یزدی که اخیراً دامدار نمونه کشور شناخته شده گفت: بعد از روی کار آمدن دولت یازدهم از سمت دولتی خود برکنار شدم و سراغ کشاورزی رفتم تا بتوانم الگویی برای جوانان باشم اما متاسفانه علی‌رغم هدفی که تعیین شد به دلیل این‌که با مواضع دولت روی کار آمده مخالف بودم مجوزها به سرعت به بنده داده نشد و حتی مجبور شدم به نام همسرم مجوز بگیرم.
وی افزود: مدت‌ها طول کشید تا بتوانم مجوزها را برای شروع یک کار قانونی دریافت کنم و یک کار زیرساختی و اساسی را آغاز کردیم.
یزدی با اشاره به این‌که کارآفرینان و تولیدکنندگان به نوعی تضمین‌کننده سود دلالان هستند تصریح کرد: چرخش مالی صنایع در ایران بالاست اما متاسفانه بخش اندکی از آن نصیب تولیدکننده می‌شود و بیشتر سود نصیب دلالانی می‌شود که کالاهای آنها را پس از چند واسطه به مردم می‌رسانند.
وی که در پرورش بز شیری کشاورز و دامدار نمونه انتخاب‌شده از دروغ‌پراکنی‌های برخی شرکت‌ها مبنی بر سود تضمین‌شده این صنعت گلایه کرد و گفت: برخی افراد در مصاحبه با رسانه‌ها بیان می‌کنند که ماهانه هشت میلیون تومان تنها با خرید هشت گوسفند و بز شیری به دست می‌آوردند در حالی که اصلاً این‌طور نیست و خودشان به دلیل این‌که انحصار واردات گوسفند و بز از فرانسه را دارند این نوع دام را تبلیغ می‌کنند. دامدار نمونه کشور با بیان این‌که واردکنندگان، دام درجه یک وارد کشور نمی‌کنند گفت: این شرکت‌ها با واردات دام درجه سه به نام دام درجه یک پول زیادی به جیب می‌زنند. ضمن این‌که دامداران را تحریک می‌کنند این نوع را دام را خریداری کنید در حالی که فرانسوی‌ها دام درجه یک خود را که شش کیلو شیر می‌دهد به ما نمی‌فروشند. یک بز به زحمت 300 تا 400 گرم شیر می‌دهد اما گفته می‌شود حداقل شیردهی این نوع دام‌ها 4 کیلوگرم است. وی درباره سودآوری کار پرورش بز شیری هم گفت: اگر سرمایه‌ام را دلار خریده بودم یا در بانک سپرده‌گذاری می‌کردم سود بیشتری از تولید داشت اما چه کنیم که می‌خواهیم برای اقتصاد کشور مفید باشیم. یزدی به نرخ بالای سود تسهیلات بانک‌ها اشاره و تصریح کرد: نرخ سود تسهیلاتی که برای دامداران در نظر گرفتند 16 درصد است اما متاسفانه تسهیلات بدون سود به برخی افراد داده می‌شود که پیشینه آنها نیز واسطه‌گری و دلالی است.


محصولاتمان را به ریال می‌فروشیم، نهاده‌ها را به دلار می‌خریم
وجیه‌ا... اسدی، تولیدكننده نمونه جوی آبی گفت: در 200 هكتار مزرعه خود جو، گندم، یونجه و سیب‌زمینی كشت می‌كنم و در زمینه جوی آبی با برداشت 14 تن و 600 كیلوگرم در هر هكتار به عنوان تولیدكننده نمونه انتخاب شدم، در حالی كه دو سال گذشته بیش از 16 تن در هر هكتار برداشت كردم، ولی به صورت كلی متوسط برداشت كشوری 12 تن است.
وی افزود: قیمت خرید تضمینی محصولات كشاورزی بسیار پایین است، ولی با این حال هزینه كاشت، داشت و برداشت این محصولات بسیار گران است، به طوری كه می‌توانم بگویم محصولات خود را به ریال به فروش رسانده و نهاده‌های مورد نیاز خود را به دلار تهیه می‌كنم. اسدی در ادامه یادآور شد: هزینه ماشین‌آلات سنگین و ادوات و سوخت آن گران است و حتی هزینه برق و آب نیز بسیار بالا رفته است و حمایت ویژه‌ای از طریق هیچ نهادی از كشاورزان صورت نمی‌گیرد. این تولیدكننده نمونه جوی آبی گفت: تورم موجود در جامعه به طرز فزاینده‌ای افزایش یافته است و این مسأله تأثیر مستقیمی در معیشت كشاورزان دارد. به همین دلیل تولیدكنندگان در ایران در وضعیت خوبی به سر نمی‌برند. از طرف دیگر كشاورزان همواره با مشكل نخریدن محصول و عدم صادرات و سیاست‌های مبتنی بر آن روبه‌رو هستند. وی در پایان گفت: دلالان محصول ما را سر مزرعه به بهای اندكی می‌خرند، ولی در بازار آن را به قیمت هنگفتی به فروش می‌رسانند، وظیفه دولت مگر این نیست كه جلوی گرانی و دلال‌ها را بگیرد، چرا مسؤولان نظارتی اقدامی انجام نمی‌دهند؟ بنابراین به اعتقاد بنده می‌توان با تشكیل تعاونی‌های تولید روستایی جلوی همه مسائل را گرفت و كشاورزان را از بدبختی و مردم را از شر گرانی رهانید.



كشاورزان نمی‌توانند الگوهای موفق را
به هم منتقل كنند
محمدباقر شیخ‌الاسلام، تولیدكننده نمونه پسته درباره علل موفقیت خود گفت: بنده در بخش برداشت عملكرد در هكتار به عنوان كشاورز نمونه انتخاب شدم، البته در كنار آن میزان مصرف آب نیز میان داوران از اهمیت خاصی برخوردار بود. وی افزود: باغ پسته بنده سایت الگویی كشوری است و در نزدیكی شهرستان سروستان استان فارس قرار دارد به همین دلیل امسال در هر هكتار 2/13 تن پسته برداشت كردم؛ در حالی كه متوسط كشوری برداشت پسته یك تن است. این تولیدكننده نمونه پسته در ادامه افزود: در مزرعه خود از آبیاری تحت فشار استفاده می‌كنم و جدیدترین روش‌های مبارزه با آفات را اجرا و در بحث تغذیه از مواردی كه در جهان به‌كار می‌برند، استفاده كرده‌ایم. متاسفانه تعداد سایت‌های الگو در تمام زمینه‌های كشاورزی در كشور بسیار پایین است. به همین دلیل طبیعتا كشاورزان دیگر نمی‌توانند با آشنایی با روش‌های جدید و استفاده از تجارب موجود دیگر افراد و متخصصان میزان برداشت محصول كشاورزی خود را افزایش دهند.



عملکرد کشاورزان ایران بهتر از اروپایی‌هاست
کیومرث شانظری، گندمکار نمونه کشور با بیان این‌که گندم‌کاران و کشاورزان بیشتر از همه زحمت می‌کشند و کمتر از همه مزد می‌گیرند تصریح کرد: دولت برای سال آینده قیمت گندم را 2200 تومان تعیین کرده که بسیار پایین است اما نکته قابل توجه اینجاست که چهار میلیون تن گندم اگر با دلار 4200 تومانی هم وارد شود قیمت تمام‌شده آن سه هزار تومان خواهد بود.
به گفته وی، دولت حاضر است برای هر کیلو گندم وارداتی سه هزار تومان بپردازد اما در نرخ خرید تضمینی 2200 تومان گندم داخلی تجدیدنظر نکند.
شانظری تاکید کرد: اگر دولت در نرخ خرید تضمینی گندم تجدیدنظر نکند سال آینده کشت گندم و کلزا کاهش چشمگیری خواهد داشت. شورای اقتصاد باید برای هر تصمیمی که می‌گیرد با متخصص آن مشورت کند و این موضوع را به رئیس‌جمهور و سرپرست وزارت جهاد کشاورزی هم گفتم.
کشاورز نمونه کشور با بیان این‌که خرید تضمینی به معنای انحصار است، افزود: دولت اجازه صادرات به کشاورز نمی‌دهد اما در عین حال مبالغی را برای خریدهای تضمینی بیان می‌کند که باعث زیان کشاورزان می‌شود. قیمت تمام‌شده گندم در حال حاضر 2730 تومان است اما دولت 2200 تومان قیمت‌گذاری کرده است.
وی با بیان این‌که کشت کلزا در استان کردستان 50 درصد کاهش داشته است گفت: کاهش کشت کلزا به معنای کاهش تولید روغن در کشور است و اگر دولت در همین مسیر قرار بگیرد تولید کالاهای استراتژیک کشور افت زیادی خواهد داشت.
شانظری با بیان این‌که دولت در حق کشاورزان اجحاف می‌کند تاکید کرد: از آقای نوبخت رئیس سازمان برنامه و بودجه خواهش می‌کنیم در قیمت تضمینی گندم تجدیدنظر کند. کشاورزان اروپایی از ماشین‌آلات و ادوات کشاورزی زیادی برخوردارند اما کشاورزان ایرانی با این‌که از این امکانات محرومند کارایی بیشتری نسبت به آنها دارند.


کشاورزان رغبت خود را از دست داده‌اند
جمعه امیری دوماری، تولیدکننده نمونه گندم آبی (اقلیم گرم و خشک) با گلایه از تصمیم دولت درباره خرید محصولات کشاورزی گفت: قیمت 2200 تومانی که برای نرخ تضمینی گندم در نظر گرفته شده برای سه سال پیش مناسب بود و با افزایش هزینه تولید محصولات کشاورزی در شرایط فعلی توجیه اقتصادی ندارد.
وی با بیان این‌که کشاورزان رغبت خود را برای کاشت محصولاتی که نرخ تضمینی دارند از دست دادند افزود: قیمت پایین گندم و افزایش هزینه‌های کشت، برداشت و کود باعث شده کشت گندم در منطقه کرمان 50 درصد کاهش داشته باشد. این موضوع را هم به رئیس‌جمهور اعلام کردم و هم به اطلاع مقامات وزارت جهاد کشاورزی رساندم اما مثل همیشه گفتند بررسی می‌کنیم.
امیری ادامه داد: از مسؤولان می‌خواهیم اجاره زمین، کمباین و سایر ادوات کشاورزی را با هزینه تمام‌شده تولید بررسی کنند و پس از آن برای قیمت‌گذاری کالاهای تضمینی تصمیم بگیرند.
تولیدکننده نمونه گندم آبی در جنوب کرمان با بیان این‌که دولت برای سال آینده در کشت محصولات کشاورزی با مشکل روبه‌رو خواهد شد تاکید کرد: محصولاتی که قیمت تضمینی دارند اجازه صادرات ندارند و از دولت می‌خواهیم قبل از این‌که کشت صورت بگیرد قیمت آن را اعلام کند تا کشاورز با محاسبه دقیقی بتواند اقدام به کشت محصول کند.


دلالان، برنده اصلی کشاورزی در ایران
بختیار فاتحی، تولیدکننده نمونه حبوبات دیم در کشور گفت: دیدارهایی با مقامات وزارت جهاد کشاورزی داشتم که هر بار در مورد هزینه‌های بالای کشت توضیح دادم اما متاسفانه فایده‌ای نداشته است. گندم و کلزا قیمت تضمینی دارند اما به دلیل قیمت پایین کشاورزان رغبت تولید ندارند. از سوی دیگر دلالان برای کالاهایی که قیمت تضمینی ندارند قیمت‌گذاری می‌کنند و کشاورزان در هر حال متضرر اصلی هستند. به گفته وی، دلالان علاوه بر این‌که محصولات را با قیمت پایین خریداری می‌کنند برای فروش کود و ادوات دیگر کشاورزی نیز لابی دارند و با قیمت بالا به کشاورزان می‌فروشند.