مروری بر وقایع اقتصادی سال 1398
سال سخت اقتصاد
سال 98 در حوزه اقتصاد، شاهد وقایع متعدد اقتصادی بود. با این كه سال 98، سال رونق تولید نامگذاری شد، اما بروز تحولات سیاسی مختلف، حمایت از تولید را به حاشیه راند. ابتدای سال با وقوع سیل خسارت‌بار در چند استان كشور همراه بود و پایان سال را هم شیوع گسترده ویروس كرونا به خود اختصاص داد كه قطعا این بیماری ناشناخته زیان‌های اقتصادی كم‌سابقه‌ای به دنبال خواهد داشت. در سال 98 تصمیمات عجیب و غریب دولت و مجلس را هم شاهد بودیم، مثل سهمیه‌بندی ناگهانی بنزین، ارائه لایحه بودجه 1399 بدون اصلاحات ساختاری، تصویب تشكیل وزارت بازرگانی و رد كلیات لایحه بودجه در مجلس. كاهش صادرات نفت ایران بر اثر تحریم‌های آمریكا، با این كه كسری بودجه دولت را تشدید كرد اما فرصت و توفیق اجباری برای كاهش وابستگی بودجه به نفت را به دنبال داشت كه این فرصت هم با غفلت دولت و مجلس از دست رفت. درمجموع نمی‌توان به عملكرد دستگاه‌های ذی‌ربط در عرصه اقتصادی در سال 1398 نمره خوبی داد؛ تنها نقطه امیدبخش این سال را می‌توان برخوردهای جدی دستگاه قضایی با مفسدان اقتصادی حتی در رده‌های بالای مدیریتی در دولت عنوان كرد كه امید مردم در این زمینه را ارتقا داد.
سال 98 با سیل آغاز شد و بسیاری از اراضی استان گلستان، خوزستان، لرستان، ایلام و فارس زیر آب رفت. با وقوع سیل در بسیاری از استان‌های كشور، بخش وسیعی از اراضی كشاورزی از بین رفت و خسارات گسترده‌ای به بار آمد.
دادگاه لوكزامبورگ حكم توقیف 7/1 میلیارد دلار از دارایی‌های بانك مركزی جمهوری اسلامی ایران به نفع آمریكا را لغو كرد. دارایی بانك مركزی با درخواست یك دادگاه آمریكایی به بهانه دست داشتن ایران در حادثه ۱۱ سپتامبر توقیف‌شده بود.
آمریكا یك سال پس از خروج از برجام، مهلت معافیت خرید نفت ایران را تمدید نكرد تا تحریم نفتی ایران وارد بخش جدی خود شود. از همان زمان كارشناسان به دولت هشدار دادند كه به دنبال راهكارهایی برای جایگزینی درآمدهای نفتی در ادامه سال 98 باشد؛ اما نهایتا دولت به راه دم‌دستی برداشت از صندوق توسعه ملی رسید.
پس از انتشار اخباری درباره تصمیم دولت برای سهمیه‌بندی بنزین در اواسط اردیبهشت، تمام مسؤولان دولتی این خبر را تكذیب كردند؛ اما زمانی كه در آبان‌ماه دولت اقدام به سهمیه‌بندی بنزین كرد، مسؤولان دولتی اعتراف كردند كه قصد داشتند این طرح را در اردیبهشت اجرا كنند؛ اما پس از لو رفتن خبر آن، پشیمان شده بودند.
در اواسط اردیبهشت یعنی یك سال پس از خروج آمریكا از برجام، با تصمیم دولت برای كاهش تعهدات برجامی ایران، بازارهای ارز، طلا، بورس و خودرو واكنش هیجانی نشان داد كه البته كوتاه‌مدت بود.
مركز آمار در شرایط سكوت بانك مركزی، آمار رشد اقتصادی كشور در سال 97 را منتشر كرد كه بیانگر رشد منفی حدود 6درصدی در سال گذشته بود.
پس از آن كه پهپاد متجاوز آمریكایی در خلیج فارس توسط پدافند هوایی سپاه سرنگون شد، قیمت نفت در بازارهای جهانی بیشترین رشد یك‌سال اخیر خود را تجربه كرد.
با وقوع خاموشی‌های گسترده در برخی مناطق كشور، وزارت نیرو مقصر خاموشی‌ها را دستگاه‌های استخراج رمزارزها عنوان كرد. نهایتا پس از اعلام اولیه درباره غیرقانونی بودن استخراج رمزارز، با تصمیم دولت و بانك مركزی، فعالیت استخراج رمزارز به رسمیت شناخته شد.
به دلیل ناهماهنگی در دولت هزاران تن از میوه‌جات روی دست كشاورزان و باغداران باقی ماند و فاسد شد.
بانك مركزی در نامه‌ای به رئیس‌جمهور اعلام كرد كه یك میلیارد دلار ارز یارانه‌ای (دلار 4200 تومانی) كه برای واردات كالاهای اساسی در نظر گرفته شده بود به رغم تأمین ارز و انقضای مهلت قانونی رفع تعهد نشده است. این نامه به عنوان سند دیگری از انحراف سیاست دلار 4200 تومانی مطرح شد.
دولت لایحه حذف چهار صفر از واحد پول کشور را تصویب کرد.
میرعلی اشرف عبدا... پوری حسینی رئیس وقت سازمان خصوصی‌سازی به دلیل واگذاری‌های حاشیه‌دار بازداشت شد.
هاشم یكه زارع مدیرعامل وقت ایران خودرو در دفتر كار خود به اتهام فساد مالی بازداشت شد. فرشاد مقیمی معاون وقت امور صنایع وزارت صمت به عنوان مدیرعامل گروه صنعتی ایران خودرو منصوب شد.
حملات پهپادی مبارزان یمنی به تاسیسات نفتی عربستان به توقف نزدیك به 6 میلیون بشكه در روز تولید نفت عربستان منجر شد و قیمت نفت در بازارهای جهانی را 20 درصد بالا برد. این حملات كه در پاسخ به بمباران مناطق مسكونی یمن توسط هواپیماهای سعودی و كشته شدن هزاران كودك یمنی انجام شد، میلیاردها دلار به تاسیسات نفتی عربستان خسارت وارد كرد.
نمایندگان مجلس شورای اسلامی جزئیات طرح تشكیل وزارت بازرگانی را تصویب كردند. تشكیل وزارت بازرگانی پیش از آن چند بار از سوی دولت در قالب لایحه به مجلس ارائه شده بود كه هر بار با مخالفت مجلس مواجه شد. آقای روحانی رئیس‌جمهور وعده داده كه با تشكیل وزارت بازرگانی، مشكلات بازار طی یك هفته حل خواهد شد؛ اما قاطبه كارشناسان كشور نسبت به تشكیل وزارت بازرگانی نظر منفی دارند و این وزارتخانه را تسهیل‌گر واردات می‌دانند. نهایتا با ایراداتی كه شورای نگهبان به طرح تشكیل وزارت بازرگانی گرفته، این طرح هنوز به سرانجام نرسیده است.
اكتشاف یك میدان عظیم نفتی با ظرفیت اثبات‌شده بیش از 50 میلیارد بشكه در خوزستان، جایگاه ایران را به لحاظ مالكیت ذخایر نفت در دنیا یك پله ارتقا داد تا كشورمان رتبه سوم بزرگ ترین دارندگان ذخایر نفتی جهان را تصاحب كند.
با تصویب شورای عالی استاندارد، مقرر شد پراید و پژو 405 از ابتدای تابستان سال 1399 دیگر تولید نشود؛ اما اجرای این مصوبه احتمالا با توجیهات تكراری و همیشگی خودروسازان، به تعویق خواهد افتاد.
بامداد 24 آبان بود كه بنزین سهمیه‌بندی و با كارت سوخت شخصی 1500 و آزاد با نرخ 3000 تومان عرضه شد. این افزایش قیمت بدون اطلاع قبلی صورت گرفت.
پس از گرانی بنزین، دولت تصمیم گرفت در جهت حفظ قدرت خرید اقشار كم‌درآمد، به 60 میلیون نفر یارانه جدیدی پرداخت كند؛ اما این یارانه به بسیاری از اقشار كم‌درآمد پرداخت نشد و اعتراض‌های بسیاری به دنبال داشت.
محمود حجتی، وزیر جهادكشاورزی از سمت خود استعفا كرد. دلیل رسمی استعفای حجتی، بیماری او عنوان شد.
30 آذر طرح ملی مسكن به منظور خانه‌دار شدن افرادی كه خانه ندارند و از تسهیلات مسكن استفاده نكرده اند رونمایی و اجرا شد.
با جنایت تروریست‌های آمریكایی در ترور سردار اسلام حاج قاسم سلیمانی، بازارهای جهانی به شدت سقوط كردند. قیمت نفت 4 درصد افزایش یافت و بورس‌های آمریكا و اروپا سقوط كرد.
كمیسیون تلفیق بودجه مجلس برای اولین‌بار طرح اخذ مالیات از خانه‌های لوكس و خودروهای گران‌قیمت را در لایحه بودجه سال99 گنجاند. در صورت تصویب نهایی این حكم، از سال 1399 مالكان خانه‌ها و خودروهای میلیاردی مكلف به پرداخت سالانه مالیات خواهند شد.
گروه ویژه اقدام مالی علیه پولشویی (FATF) در اقدامی سیاسی در اجلاس دوره‌ای خود ایران را به گروه كشورهای موسوم به لیست سیاه بازگرداند.
اتحاد نفتی میان اعضای اوپك و روسیه كه در سه سال اخیر با كاهش تولید، سبب افزایش قیمت نفت شده بود، در آخرین اجلاس این كشورها با مخالفت روسیه با پیشنهاد عربستان برای كاهش 5/1 میلیون بشكه‌ای از هم فروپاشید. پس از این واقعه، قیمت نفت طی یك روز 30 درصد كاهش یافت كه بالاترین سقوط قیمت طلای سیاه طی سه دهه اخیر محسوب می‌شود.
شیوع بیماری كرونا موجب كسادی بازارهای مختلف شد و كسب‌وكارهای خرد به شدت آسیب دیدند. بازار شب عید به علت شیوع كرونا سوت و كور شد و بسیاری از اصناف دچار خسارت شدند. به همین دلیل، دولت مصوبات متعددی برای حمایت از اقشار مختلف مردم و كسب‌وكارهای خرد داشته است.
پس از انتخابات دوره یازدهم مجلس و بازگشت نمایندگان به ساختمان بهارستان، كلیات لایحه بودجه سال 1399 در دستور كار قرار گرفت اما در اقدامی كم‌سابقه، اكثر نمایندگان رأی به رد آن دادند. پس از شیوع كرونا جلسات علنی مجلس هم لغو شد تا سرانجام با حكم حكومتی رهبر معظم انقلاب، گره بودجه باز شد و مصوبه كمیسیون تلفیق بدون ارائه به صحن علنی مجلس، به شورای نگهبان ارائه شد.
دادگاه لوكزامبورگ حكم توقیف 7/1 میلیارد دلار از دارایی‌های بانك مركزی جمهوری اسلامی ایران به نفع آمریكا را لغو كرد. دارایی بانك مركزی با درخواست یك دادگاه آمریكایی به بهانه دست داشتن ایران در حادثه ۱۱ سپتامبر توقیف‌شده بود.
آمریكا یك سال پس از خروج از برجام، مهلت معافیت خرید نفت ایران را تمدید نكرد تا تحریم نفتی ایران وارد بخش جدی خود شود. از همان زمان كارشناسان به دولت هشدار دادند كه به دنبال راهكارهایی برای جایگزینی درآمدهای نفتی در ادامه سال 98 باشد؛ اما نهایتا دولت به راه دم‌دستی برداشت از صندوق توسعه ملی رسید.
پس از انتشار اخباری درباره تصمیم دولت برای سهمیه‌بندی بنزین در اواسط اردیبهشت، تمام مسؤولان دولتی این خبر را تكذیب كردند؛ اما زمانی كه در آبان‌ماه دولت اقدام به سهمیه‌بندی بنزین كرد، مسؤولان دولتی اعتراف كردند كه قصد داشتند این طرح را در اردیبهشت اجرا كنند؛ اما پس از لو رفتن خبر آن، پشیمان شده بودند.
در اواسط اردیبهشت یعنی یك سال پس از خروج آمریكا از برجام، با تصمیم دولت برای كاهش تعهدات برجامی ایران، بازارهای ارز، طلا، بورس و خودرو واكنش هیجانی نشان داد كه البته كوتاه‌مدت بود.
مركز آمار در شرایط سكوت بانك مركزی، آمار رشد اقتصادی كشور در سال 97 را منتشر كرد كه بیانگر رشد منفی حدود 6درصدی در سال گذشته بود.
پس از آن كه پهپاد متجاوز آمریكایی در خلیج فارس توسط پدافند هوایی سپاه سرنگون شد، قیمت نفت در بازارهای جهانی بیشترین رشد یك‌سال اخیر خود را تجربه كرد.
با وقوع خاموشی‌های گسترده در برخی مناطق كشور، وزارت نیرو مقصر خاموشی‌ها را دستگاه‌های استخراج رمزارزها عنوان كرد. نهایتا پس از اعلام اولیه درباره غیرقانونی بودن استخراج رمزارز، با تصمیم دولت و بانك مركزی، فعالیت استخراج رمزارز به رسمیت شناخته شد.
به دلیل ناهماهنگی در دولت هزاران تن از میوه‌جات روی دست كشاورزان و باغداران باقی ماند و فاسد شد.
بانك مركزی در نامه‌ای به رئیس‌جمهور اعلام كرد كه یك میلیارد دلار ارز یارانه‌ای (دلار 4200 تومانی) كه برای واردات كالاهای اساسی در نظر گرفته شده بود به رغم تأمین ارز و انقضای مهلت قانونی رفع تعهد نشده است. این نامه به عنوان سند دیگری از انحراف سیاست دلار 4200 تومانی مطرح شد.
دولت لایحه حذف چهار صفر از واحد پول کشور را تصویب کرد.
میرعلی اشرف عبدا... پوری حسینی رئیس وقت سازمان خصوصی‌سازی به دلیل واگذاری‌های حاشیه‌دار بازداشت شد.
هاشم یكه زارع مدیرعامل وقت ایران خودرو در دفتر كار خود به اتهام فساد مالی بازداشت شد. فرشاد مقیمی معاون وقت امور صنایع وزارت صمت به عنوان مدیرعامل گروه صنعتی ایران خودرو منصوب شد.
حملات پهپادی مبارزان یمنی به تاسیسات نفتی عربستان به توقف نزدیك به 6 میلیون بشكه در روز تولید نفت عربستان منجر شد و قیمت نفت در بازارهای جهانی را 20 درصد بالا برد. این حملات كه در پاسخ به بمباران مناطق مسكونی یمن توسط هواپیماهای سعودی و كشته شدن هزاران كودك یمنی انجام شد، میلیاردها دلار به تاسیسات نفتی عربستان خسارت وارد كرد.
نمایندگان مجلس شورای اسلامی جزئیات طرح تشكیل وزارت بازرگانی را تصویب كردند. تشكیل وزارت بازرگانی پیش از آن چند بار از سوی دولت در قالب لایحه به مجلس ارائه شده بود كه هر بار با مخالفت مجلس مواجه شد. آقای روحانی رئیس‌جمهور وعده داده كه با تشكیل وزارت بازرگانی، مشكلات بازار طی یك هفته حل خواهد شد؛ اما قاطبه كارشناسان كشور نسبت به تشكیل وزارت بازرگانی نظر منفی دارند و این وزارتخانه را تسهیل‌گر واردات می‌دانند. نهایتا با ایراداتی كه شورای نگهبان به طرح تشكیل وزارت بازرگانی گرفته، این طرح هنوز به سرانجام نرسیده است.
اكتشاف یك میدان عظیم نفتی با ظرفیت اثبات‌شده بیش از 50 میلیارد بشكه در خوزستان، جایگاه ایران را به لحاظ مالكیت ذخایر نفت در دنیا یك پله ارتقا داد تا كشورمان رتبه سوم بزرگ ترین دارندگان ذخایر نفتی جهان را تصاحب كند.
با تصویب شورای عالی استاندارد، مقرر شد پراید و پژو 405 از ابتدای تابستان سال 1399 دیگر تولید نشود؛ اما اجرای این مصوبه احتمالا با توجیهات تكراری و همیشگی خودروسازان، به تعویق خواهد افتاد.
بامداد 24 آبان بود كه بنزین سهمیه‌بندی و با كارت سوخت شخصی 1500 و آزاد با نرخ 3000 تومان عرضه شد. این افزایش قیمت بدون اطلاع قبلی صورت گرفت.
پس از گرانی بنزین، دولت تصمیم گرفت در جهت حفظ قدرت خرید اقشار كم‌درآمد، به 60 میلیون نفر یارانه جدیدی پرداخت كند؛ اما این یارانه به بسیاری از اقشار كم‌درآمد پرداخت نشد و اعتراض‌های بسیاری به دنبال داشت.
محمود حجتی، وزیر جهادكشاورزی از سمت خود استعفا كرد. دلیل رسمی استعفای حجتی، بیماری او عنوان شد.
30 آذر طرح ملی مسكن به منظور خانه‌دار شدن افرادی كه خانه ندارند و از تسهیلات مسكن استفاده نكرده اند رونمایی و اجرا شد.
با جنایت تروریست‌های آمریكایی در ترور سردار اسلام حاج قاسم سلیمانی، بازارهای جهانی به شدت سقوط كردند. قیمت نفت 4 درصد افزایش یافت و بورس‌های آمریكا و اروپا سقوط كرد.
كمیسیون تلفیق بودجه مجلس برای اولین‌بار طرح اخذ مالیات از خانه‌های لوكس و خودروهای گران‌قیمت را در لایحه بودجه سال99 گنجاند. در صورت تصویب نهایی این حكم، از سال 1399 مالكان خانه‌ها و خودروهای میلیاردی مكلف به پرداخت سالانه مالیات خواهند شد.
گروه ویژه اقدام مالی علیه پولشویی (FATF) در اقدامی سیاسی در اجلاس دوره‌ای خود ایران را به گروه كشورهای موسوم به لیست سیاه بازگرداند.
اتحاد نفتی میان اعضای اوپك و روسیه كه در سه سال اخیر با كاهش تولید، سبب افزایش قیمت نفت شده بود، در آخرین اجلاس این كشورها با مخالفت روسیه با پیشنهاد عربستان برای كاهش 5/1 میلیون بشكه‌ای از هم فروپاشید. پس از این واقعه، قیمت نفت طی یك روز 30 درصد كاهش یافت كه بالاترین سقوط قیمت طلای سیاه طی سه دهه اخیر محسوب می‌شود.
شیوع بیماری كرونا موجب كسادی بازارهای مختلف شد و كسب‌وكارهای خرد به شدت آسیب دیدند. بازار شب عید به علت شیوع كرونا سوت و كور شد و بسیاری از اصناف دچار خسارت شدند. به همین دلیل، دولت مصوبات متعددی برای حمایت از اقشار مختلف مردم و كسب‌وكارهای خرد داشته است.
پس از انتخابات دوره یازدهم مجلس و بازگشت نمایندگان به ساختمان بهارستان، كلیات لایحه بودجه سال 1399 در دستور كار قرار گرفت اما در اقدامی كم‌سابقه، اكثر نمایندگان رأی به رد آن دادند. پس از شیوع كرونا جلسات علنی مجلس هم لغو شد تا سرانجام با حكم حكومتی رهبر معظم انقلاب، گره بودجه باز شد و مصوبه كمیسیون تلفیق بدون ارائه به صحن علنی مجلس، به شورای نگهبان ارائه شد.
