گفت‌وگو با عباس رافعی، کارگردان فیلم «بهت»
بهت زده‌ام از این اکران اینترنتی
حتی اکران آنلاین هم نتوانسته مانع قاچاق فیلم شود، بلکه حتی راه قاچاقچیان فیلم هموارتر هم شده و با دسترسی راحت‌تر به فیلم‌ها راحت‌تر بازی‌های سوداگرانه خود را پیش می‌ببرند. سوداگران این عرصه، چراغ سرقت را از همان فیلم اول اکران آنلاین یعنی «خروج» ساخته ابراهیم حاتمی‌کیا روشن کردند و حالا با قاچاق فیلم «بهت» هم به این مسیر ادامه دادند؛ اتفاقی که باعث واکنش و اعتراض عباس رافعی کارگردان این فیلم شد. «بهت» 13 خرداد به صورت آنلاین اکران شد و تنها پس از 24 ساعت نسخه قاچاق آن در دسترس عموم قرار گرفت. گفت‌وگو با عباس رافعی را بخوانید.
جالب بود که «بهت» به فاصله کمتر از 24 ساعت از اکران آنلاین قاچاق شد!
همین الان که با شما صحبت می‌کنم پیگیر همین ماجرا در سازمان سینمایی وزارت ارشاد هستم. واقعا نمی‌دانم اگر وزارت ارشاد مجوز آپلود فیلم‌ها برای اکران اینترنتی در سامانه‌های اینترنتی مثل فیلیمو و نماآوا را می‌دهد، چرا امنیت سایبری را برای آنها فراهم نمی‌کند؟ آیا این سامانه‌ها خودشان نمی‌توانند امنیت‌شان را بالا ببرند که فیلم از آنجا لو نرود؟
البته سامانه‌های ارائه دهنده خدمات اکران آنلاین، تبلیغات زیادی هم برای جلوگیری از سرقت فیلم‌ها کرده بودند.
24 ساعت بعد از اکران آنلاین، «بهت» را در حال پخش از شبکه‌های ماهواره‌ای دیدیم! نه‌تنها شبکه‌های ماهواره‌ای بلکه کانال‌های تلگرامی هم فایل این فیلم را در دسترس عموم قرار دادند، آن‌هم با کیفیت عالی. البته این ماجرا حرف امروز و دیروز نیست. در گذشته فیلم‌هایی که لو می‌رفت یا از مرکزیت وزارت ارشاد بود یا از شورای بازبینی، اما از آنجا که این فیلم در نسخه لو رفته هیچ لوگویی ندارد، احساس کردیم باید از یک منبع اینترنتی آپلود شده باشد. با مسؤولان فیلیمو و نماآوا در این باره صحبت کردیم و آنها با ذکر این که این اتفاق فقط در مورد این فیلم نیفتاده، به ما اطمینان خاطر دادند که پیگیر این مساله هستند.
فیلم کشتارگاه که تقریبا همزمان با فیلم شما اکران آنلاین شد هم تنها به فاصله سه ساعت بعد از اکران قاچاق شد.
(می‌خندد) بله، البته از این جهت ظاهرا باید خوشحال باشیم که فیلم ما زمان بیشتری برای قاچاق شدن برده.
البته ادعای سامانه‌ها این است که به شکل حرفه‌ای مطلقا امکان دانلود یا کپی فیلم‌ها وجود ندارد. مگر این‌که از روی تصویر، تصویر دیگری گرفته شود که طبیعتا آنقدر کیفیت پایین است که هیچ مخاطب عاقلی چنین فیلمی را نمی‌بیند...
خیر، مسؤولان فیلیمو و نماآوا خودشان هم به امنیت پایین سامانه‌های‌شان اذعان دارند و در توضیح چرایی این مساله نتفلیکس و آمازون را مثال می‌آورند که آنها هم امنیت ندارند. اما نکته‌ای که در این مقوله در جامعه ایرانی مطرح است، فرهنگ مخاطبان ماست. این که وقتی فیلمی را از یک شبکه اینترنتی قاچاق می‌کنند هیچ حس بدی ندارند. اصلا حس نمی‌کنند این کارشان دزدی است. متاسفانه هیچ فرهنگسازی در این باره در جامعه ایرانی انجام نشده. ما هیچ وقت تابع کپی‌رایت نبودیم و هر محصول فرهنگی خارجی و ایرانی را به راحتی و بی توجه به قانون کپی رایت استفاده کردیم.
استفاده غیرقانونی از محصولات دیجیتال بین‌المللی در کشورهای دیگر می‌تواند فرد خاطی را سال‌ها به زندان بفرستد. اما انگار ما در ایران، به استفاده غیرقانونی از برنامه‌ها، وب‌سایت‌ها و حتی سیستم‌عامل‌های مختلف عادت کرده‌ایم.
در نتفلیکس یا آمازون اگر کپی رایت توسط شبکه یا سایتی نقض شود از یک میلیون دلار به بالا جریمه می‌شود، اما در اینجا همه چیزمان به همه چیزمان می‌آید. به نظرم اگر ما در ایران اداره نظارت در وزارت ارشاد داریم باید اداره صیانت هم داشته‌باشیم که دستورالعمل‌هایش لازم‌الاجرا باشد. مثلا اگر در چنین مواردی از وزارت ارشاد نامه‌ای به سایت یا شبکه‌ای که کپی رایت را نقض می‌کند، زده شود که باید خسارت سنگینی را پرداخت کند قطعا دیگر شاهد چنین اقداماتی نخواهیم بود.
به نظر می‌رسد صاحبان دیگر فیلم‌های اکران نشده سینمای ایران که در انتظار اکران اینترنتی هستند، از این پس و بدون تضمین برای سلامت فرآیند عرضه آثارشان چندان رغبتی به اکران در فضای مجازی نشان نخواهند داد.
شما تصور کن نمایش فیلم در فضای مجازی همان آتش‌زدن فیلم توسط خود ماست. ما به دلایل مختلف حالا حالاها نمی‌توانیم استفاده بهینه‌ای از پلتفرم‌های پخش آنلاین داشته‌باشیم. قاچاق فیلم در ایران قصه درازی دارد که انگار هیچ‌وقت هیچ اراده‌ای جدی برای کنترل آن وجود ندارد.
«بهت» قرار است درباره چه موضوعی با مخاطبان حرف بزند؟
در سال‌های اخیر تمام تلاشم را کردم که آسیب‌های اجتماعی که زنان با آن مواجه هستند را به تصویر بکشم. چون احساس می‌کنم زندگی زنان در جامعه ایران بسیار دراماتیک‌تر از زندگی مردان است. در فیلم‌هایم سعی کرده‌ام تنها آیینه‌ای مقابل جامعه ایران نگذارم بلکه بخشی از این نگرش‌ها را تغییر دهم. «بهت» اشاره‌ای می‌کند به تعصبات سنتی جامعه ایران و من در این فیلم نشان دادم این تعصبات مردسالارانه و سنتی شامل طبقه خاصی نمی‌شود. چنان که در این فیلم می‌بینیم این تعصبات کورکورانه روشنفکر و فرودست نمی‌شناسد. چرا که پارامترهایی در فرهنگ جامعه مردسالار ما نهادینه شده که باید آنها را کالبدشناسی کرد و به مردم نشان داد.
اگر بخواهیم صریح‌تر بگوییم، سینما با نقد خلاقانه جامعه می‌تواند فضایی را ایجاد کند که در آن مردم و جامعه تازه‌ای به وجود بیایند؟
قطعا، همان‌طور که سینما در سال‌های اخیر ذائقه مردم را مبتذل کرده، اگر بخواهد می‌تواند نگرش مردم را تغییر بدهد و ذائقه مردم را ارتقا دهد. سینما، هنری است جهانی که می‌تواند از مرزها عبور کند و به نفع مردم و غنای یک جامعه اثرگذار باشد.
همین الان که با شما صحبت می‌کنم پیگیر همین ماجرا در سازمان سینمایی وزارت ارشاد هستم. واقعا نمی‌دانم اگر وزارت ارشاد مجوز آپلود فیلم‌ها برای اکران اینترنتی در سامانه‌های اینترنتی مثل فیلیمو و نماآوا را می‌دهد، چرا امنیت سایبری را برای آنها فراهم نمی‌کند؟ آیا این سامانه‌ها خودشان نمی‌توانند امنیت‌شان را بالا ببرند که فیلم از آنجا لو نرود؟
البته سامانه‌های ارائه دهنده خدمات اکران آنلاین، تبلیغات زیادی هم برای جلوگیری از سرقت فیلم‌ها کرده بودند.
24 ساعت بعد از اکران آنلاین، «بهت» را در حال پخش از شبکه‌های ماهواره‌ای دیدیم! نه‌تنها شبکه‌های ماهواره‌ای بلکه کانال‌های تلگرامی هم فایل این فیلم را در دسترس عموم قرار دادند، آن‌هم با کیفیت عالی. البته این ماجرا حرف امروز و دیروز نیست. در گذشته فیلم‌هایی که لو می‌رفت یا از مرکزیت وزارت ارشاد بود یا از شورای بازبینی، اما از آنجا که این فیلم در نسخه لو رفته هیچ لوگویی ندارد، احساس کردیم باید از یک منبع اینترنتی آپلود شده باشد. با مسؤولان فیلیمو و نماآوا در این باره صحبت کردیم و آنها با ذکر این که این اتفاق فقط در مورد این فیلم نیفتاده، به ما اطمینان خاطر دادند که پیگیر این مساله هستند.
فیلم کشتارگاه که تقریبا همزمان با فیلم شما اکران آنلاین شد هم تنها به فاصله سه ساعت بعد از اکران قاچاق شد.
(می‌خندد) بله، البته از این جهت ظاهرا باید خوشحال باشیم که فیلم ما زمان بیشتری برای قاچاق شدن برده.
البته ادعای سامانه‌ها این است که به شکل حرفه‌ای مطلقا امکان دانلود یا کپی فیلم‌ها وجود ندارد. مگر این‌که از روی تصویر، تصویر دیگری گرفته شود که طبیعتا آنقدر کیفیت پایین است که هیچ مخاطب عاقلی چنین فیلمی را نمی‌بیند...
خیر، مسؤولان فیلیمو و نماآوا خودشان هم به امنیت پایین سامانه‌های‌شان اذعان دارند و در توضیح چرایی این مساله نتفلیکس و آمازون را مثال می‌آورند که آنها هم امنیت ندارند. اما نکته‌ای که در این مقوله در جامعه ایرانی مطرح است، فرهنگ مخاطبان ماست. این که وقتی فیلمی را از یک شبکه اینترنتی قاچاق می‌کنند هیچ حس بدی ندارند. اصلا حس نمی‌کنند این کارشان دزدی است. متاسفانه هیچ فرهنگسازی در این باره در جامعه ایرانی انجام نشده. ما هیچ وقت تابع کپی‌رایت نبودیم و هر محصول فرهنگی خارجی و ایرانی را به راحتی و بی توجه به قانون کپی رایت استفاده کردیم.
استفاده غیرقانونی از محصولات دیجیتال بین‌المللی در کشورهای دیگر می‌تواند فرد خاطی را سال‌ها به زندان بفرستد. اما انگار ما در ایران، به استفاده غیرقانونی از برنامه‌ها، وب‌سایت‌ها و حتی سیستم‌عامل‌های مختلف عادت کرده‌ایم.
در نتفلیکس یا آمازون اگر کپی رایت توسط شبکه یا سایتی نقض شود از یک میلیون دلار به بالا جریمه می‌شود، اما در اینجا همه چیزمان به همه چیزمان می‌آید. به نظرم اگر ما در ایران اداره نظارت در وزارت ارشاد داریم باید اداره صیانت هم داشته‌باشیم که دستورالعمل‌هایش لازم‌الاجرا باشد. مثلا اگر در چنین مواردی از وزارت ارشاد نامه‌ای به سایت یا شبکه‌ای که کپی رایت را نقض می‌کند، زده شود که باید خسارت سنگینی را پرداخت کند قطعا دیگر شاهد چنین اقداماتی نخواهیم بود.
به نظر می‌رسد صاحبان دیگر فیلم‌های اکران نشده سینمای ایران که در انتظار اکران اینترنتی هستند، از این پس و بدون تضمین برای سلامت فرآیند عرضه آثارشان چندان رغبتی به اکران در فضای مجازی نشان نخواهند داد.
شما تصور کن نمایش فیلم در فضای مجازی همان آتش‌زدن فیلم توسط خود ماست. ما به دلایل مختلف حالا حالاها نمی‌توانیم استفاده بهینه‌ای از پلتفرم‌های پخش آنلاین داشته‌باشیم. قاچاق فیلم در ایران قصه درازی دارد که انگار هیچ‌وقت هیچ اراده‌ای جدی برای کنترل آن وجود ندارد.
«بهت» قرار است درباره چه موضوعی با مخاطبان حرف بزند؟
در سال‌های اخیر تمام تلاشم را کردم که آسیب‌های اجتماعی که زنان با آن مواجه هستند را به تصویر بکشم. چون احساس می‌کنم زندگی زنان در جامعه ایران بسیار دراماتیک‌تر از زندگی مردان است. در فیلم‌هایم سعی کرده‌ام تنها آیینه‌ای مقابل جامعه ایران نگذارم بلکه بخشی از این نگرش‌ها را تغییر دهم. «بهت» اشاره‌ای می‌کند به تعصبات سنتی جامعه ایران و من در این فیلم نشان دادم این تعصبات مردسالارانه و سنتی شامل طبقه خاصی نمی‌شود. چنان که در این فیلم می‌بینیم این تعصبات کورکورانه روشنفکر و فرودست نمی‌شناسد. چرا که پارامترهایی در فرهنگ جامعه مردسالار ما نهادینه شده که باید آنها را کالبدشناسی کرد و به مردم نشان داد.
اگر بخواهیم صریح‌تر بگوییم، سینما با نقد خلاقانه جامعه می‌تواند فضایی را ایجاد کند که در آن مردم و جامعه تازه‌ای به وجود بیایند؟
قطعا، همان‌طور که سینما در سال‌های اخیر ذائقه مردم را مبتذل کرده، اگر بخواهد می‌تواند نگرش مردم را تغییر بدهد و ذائقه مردم را ارتقا دهد. سینما، هنری است جهانی که می‌تواند از مرزها عبور کند و به نفع مردم و غنای یک جامعه اثرگذار باشد.
