گفت‌وگو با تجمع‌کنندگان مقابل بانک مرکزی که 6 ماه است به‌دنبال دریافت ارز هستند
فعلا ارزی نیست
چند روزی است که مقابل بانک‌مرکزی تعدادی از مردم گردهم‌می‌آیند و علیه سیاست‌های این نهاد پولی و بانکی شعار می‌دهند. گزارش میدانی جام‌جم حکایت از آن دارد که عده‌ای از مالباختگان به‌واسطه خرید ارز نیمایی مقابل بانک‌مرکزی تجمع کرده‌اند. در میان افراد معترض عده‌ای از چند صرافی که به‌واسطه بانک‌مرکزی لیست و معرفی شده‌بودند نام‌بردند که نام یک بانک دولتی نیز در میان آنها به گوش می‌رسید. البته این اولین‌بار نیست که برخی افراد به‌عنوان اعتراض مقابل بانک مرکزی گردهم‌می‌آیند. در زمان ولی‌ا... سیف، رئیس‌کل سابق بانک‌مرکزی بسیاری از مالباختگان مؤسسات پولی و اعتباری غیرمجاز هر روز مقابل بانک‌مرکزی تجمع می‌کردند و اعتراض خود را به گوش مسؤولان می‌رساندند. اکنون اغلب افراد معترض، تولیدکنندگانی بودند که ارز نیمایی خریداری کرده‌اند اما پس از شش‌ماه نه‌تنها هنوز ارز خود را دریافت نکردند بلکه هیچ پاسخی از سوی مسؤولان بانک و صرافی‌های مشخص‌شده از سوی بانک‌مرکزی دریافت نکرده‌اند. از این رو جام‌جم به بررسی دلایل تجمع مقابل بانک‌مرکزی پرداخته‌است.
مشکل معترضان چیست؟
دیروز خبرنگار جام‌جم برای کسب اطلاع بیشتر مقابل بانک‌مرکزی حاضر شد. آن‌طور که معترضان به خبرنگار ما اطلاع دادند علت اصلی اعتراض، سامانه نیما است که آن را با شعار «نیما خیانت می‌کند، بانک حمایت می‌کند» بیان می‌کردند.
حتی در برخی موارد خواستار استعفای رئیس‌کل بانک‌مرکزی شدند. مشکل اصلی معترضان سامانه نیما بود. ماجرا از این قرار است که شش‌ماه پیش برای دریافت ارز از سامانه نیما درخواست داده‌شده اما هنوز ارزی پرداخت نشده‌است. برخی از این معترضان در واحدهای تولیدی و برخی دیگر در بخش‌های بازرگانی فعال بودند.
یکی از معترضان که در زمینه تولید کاغذ فعالیت می‌کرد به خبرنگار ما گفت: «ماده اولیه کاغذ وارداتی است و برای واحد تولیدی، کالای مورد نیاز را سفارش دادیم که به گمرک ایران رسید.
وی افزود: پس از پیگیری‌های فراوان مشخص شد پس از چهارماه هنوز ارزی به سامانه نیما نیامده‌است و کالای ماده اولیه کاغذ بعد از شش‌ماه در انبار گمرک فاسد شد.
این در حالی است که واحد تولید کاغذ به‌دلیل نرسیدن مواد اولیه باید از ظرفیت تولیدی خود بکاهد و پول آن را به خریدار خارجی پرداخت کند که زیان دوسویه می‌بیند». تعدادی از معترضان با این‌که بانک مرکزی را مقصر اصلی نمی‌دانستند با این حال مطرح می‌کردند صادرکنندگان ارز خود را به سامانه نیما نمی‌آورند و بانک‌مرکزی به‌عنوان ناظر اقدام مشخصی انجام نمی‌دهد.
خواسته اصلی معترضان تخصیص ارزی بود که شش‌ماه پیش درخواست کرده‌بودند.آنها معتقدند در این شرایط که دولت توانایی تخصیص ارز را ندارد، اجازه ترخیص کالا را بدهد تا مواد اولیه منقضی نشود اما اجازه این کار داده‌نمی‌شود.
یکی از آنها در گفت‌وگویی که با خبرنگار ما داشت تصریح کرد: «مدتی است که از دستگاه‌های مختلف قضایی پیگیر مطالبات‌مان هستیم اما به جایی نرسیدیم و مجبور به اعتراض مقابل بانک‌مرکزی شدیم». آن‌طور که معترضان بیان می‌کنند صادرکنندگان ارز خود را به سامانه نیما نمی‌آورند و این موجب زیان آنها شده‌است.
به‌طوری‌که این افراد شش‌ماه پیش معادل ارزی که درخواست کرده‌بودند ریال پرداخت کردند اما اکنون با گذشت زمان زیادی هنوز خبری از پرداخت ارز نیست و به برخی از آنها وعده بازگشت پول داده شده‌است. به گفته معترضان، کسانی که با بازگشت پول موافقت کردند پس از چهار ماه به پول خود رسیدند.
چگونگی کارکرد سامانه نیما
سامانه نیما، سامانه‌ای است که در بحران ارزی به‌منظور مدیریت عرضه و تقاضا راه‌اندازی شد تا مشکلی در زمینه تجارت پیش‌نیاید.
نیما در سایه بانک‌مرکزی فعالیت دارد و همه نظارت‌ها در این زمینه توسط این نهاد پولی و بانکی انجام می‌شود. سازوکار سامانه نیما به این صورت است که صادرکننده به‌دلیل شرایط تحریمی ارز حاصل از صادرات را نمی‌تواند از طریق سیستم بانکی وارد کشور کند اما در حساب کشور مقصد پول را نگه‌می‌دارد تا زمانی که یک واردکننده به آن ارز نیاز داشته‌باشد.
به‌عنوان‌مثال کشور ایران به کشوری صادرات می‌کند. از آنجا که تجارت بین کشورها دوسویه است از آن کشور وارداتی انجام می‌شود که نیاز به ارز دارد. سامانه نیما با نظارت بانک‌مرکزی کمک می‌کند صادرکننده و واردکننده هردو از یک مبدا و مقصد ارزی به خواسته خود برسند. در شرایط عادی صادرکننده پس از صادرات پول خود را دریافت و در بازار آزاد و یا برای واردات ماشین‌آلات و مواد اولیه اقدام می‌کند.
واردکننده هم با توجه به نیازی که دارد ارز را از بازار تهیه و کالای خود را وارد کشور می‌کند اما به دلیل شرایط غیرعادی ارزی سامانه نیما طراحی شد تا بازار ساماندهی شود و صادرکنندگان حتما ارز خود را به کشور بازگردانند. درست است که ارز به‌صورت فیزیکی به کشور وارد نمی‌شود اما ارز آن به واردات تعلق می‌گیرد که همان کارایی را دارد.
روزه سکوت بانک‌مرکزی
از زمانی که عبدالناصر همتی به‌عنوان رئیس‌کل بانک‌مرکزی انتخاب شده اجازه مصاحبه به هیچ‌کدام از معاونان و کارشناسان خود را نداده و معتقد است اخبار باید از سوی خودش اعلام شود. اغلب اخبار و اطلاعیه‌های بانک‌مرکزی از طریق شبکه اجتماعی همتی منتشر می‌شود. چندین‌بار برای تهیه گزارش‌های مختلف با روابط‌عمومی این نهاد تماس گرفتیم اما نتوانستیم با مسؤولان مربوطه گفت‌وگو کنیم. حالا همتی اعتراض مقابل محل کار خود را از نزدیک حس کرده اما هنوز واکنشی نسبت به این موضوع نشان نداده‌است.
ترخیص بدون ارز مناسب است؟
کارشناسان معتقدند در صورت صدور مجوز واردات بدون انتقال ارز، صادرکنندگان و واردکنندگان از سامانه نیما پا پس می‌کشند که نتیجه این اقدام، ازبین‌رفتن سازوکار موجود برای رفع تعهدات ارزی، بی‌اعتباری نظام اولویت‌بندی واردات کشور، افزایش نرخ ارز و قاچاق کالا خواهد بود. حسین مدرس خیابانی، سرپرست وزارت صمت از این موضوع خبر داده و گفته‌بود احتمال احیای واردات بدون انتقال ارز وجود دارد. در این راستا بانک‌مرکزی طی اطلاعیه‌ای از امکان گشایش روش واردات بدون انتقال ارز، مشروط به عواملی مانند شفافیت ورود و خروج ارز و همچنین اظهار منشأ ارز‌های مورد استفاده برای واردات کالا خبر داد که البته صدور این اطلاعیه نیز با واکنش‌های متعددی روبه‌رو شد. به گفته بسیاری از کارشناسان اقتصادی، ارز مورد نیاز برای واردات از رویه بدون انتقال ارز، معمولا از بازار آزاد داخلی تأمین می‌شود که این امر درنهایت به فشار تقاضا و به تبع آن افزایش نرخ ارز منجر خواهد شد. تجارت ایران در این زمینه روزهای خوشی را به خاطر ندارد.
بررسی متغیرهای اثرگذار بر تحولات بازار ارز در شهریورماه سال97، صحت‌وسقم این اظهارات را تایید می‌کند به‌طوری‌که در آن ایام، پس از اعطای مجوز واردات بدون انتقال ارز (به‌عنوان یکی از عوامل شتاب‌دهنده)، نرخ ارز بیش از 40درصد افزایش یافت و علاوه‌برآن، کنترل بانک‌مرکزی بر بازار ارز کاهش پیدا کرد.
اعتراض به شیوه قدیمی
تجمع اعتراضی مقابل بانک‌مرکزی تازگی ندارد اما بسیاری از معترضان در ادوار گذشته تاکنون خواستار پاسخ این بانک در مورد بحران به‌وجودآمده هستند. تصور کنید به‌جای فاصله عریض‌وطویل در ورودی تا ساختمان اصلی، یک ساختمان پاسخگو قرار بگیرد تا به خواسته آنها رسیدگی شود. آیا در آن شرایط باز هم حجم اعتراضات تا این اندازه بالا خواهد بود؟ یکی از مشکلات دستگاه‌های دولتی این است که به‌جای تکریم ارباب‌رجوع نگاه طبقاتی می‌شود. روزنامه جام‌جم قصد پیشداوری یا حمایت از اعتراضات خیابانی را ندارد اما اگر دستگاه‌ها یک بخش پاسخگو در این زمینه داشته‌باشند یا ساختمانی را معرفی کنند که افراد برای بیان مشکل به آنجا بروند شاید اعتراضات خیابانی خاموش شود.
دیروز خبرنگار جام‌جم برای کسب اطلاع بیشتر مقابل بانک‌مرکزی حاضر شد. آن‌طور که معترضان به خبرنگار ما اطلاع دادند علت اصلی اعتراض، سامانه نیما است که آن را با شعار «نیما خیانت می‌کند، بانک حمایت می‌کند» بیان می‌کردند.
حتی در برخی موارد خواستار استعفای رئیس‌کل بانک‌مرکزی شدند. مشکل اصلی معترضان سامانه نیما بود. ماجرا از این قرار است که شش‌ماه پیش برای دریافت ارز از سامانه نیما درخواست داده‌شده اما هنوز ارزی پرداخت نشده‌است. برخی از این معترضان در واحدهای تولیدی و برخی دیگر در بخش‌های بازرگانی فعال بودند.
یکی از معترضان که در زمینه تولید کاغذ فعالیت می‌کرد به خبرنگار ما گفت: «ماده اولیه کاغذ وارداتی است و برای واحد تولیدی، کالای مورد نیاز را سفارش دادیم که به گمرک ایران رسید.
وی افزود: پس از پیگیری‌های فراوان مشخص شد پس از چهارماه هنوز ارزی به سامانه نیما نیامده‌است و کالای ماده اولیه کاغذ بعد از شش‌ماه در انبار گمرک فاسد شد.
این در حالی است که واحد تولید کاغذ به‌دلیل نرسیدن مواد اولیه باید از ظرفیت تولیدی خود بکاهد و پول آن را به خریدار خارجی پرداخت کند که زیان دوسویه می‌بیند». تعدادی از معترضان با این‌که بانک مرکزی را مقصر اصلی نمی‌دانستند با این حال مطرح می‌کردند صادرکنندگان ارز خود را به سامانه نیما نمی‌آورند و بانک‌مرکزی به‌عنوان ناظر اقدام مشخصی انجام نمی‌دهد.
خواسته اصلی معترضان تخصیص ارزی بود که شش‌ماه پیش درخواست کرده‌بودند.آنها معتقدند در این شرایط که دولت توانایی تخصیص ارز را ندارد، اجازه ترخیص کالا را بدهد تا مواد اولیه منقضی نشود اما اجازه این کار داده‌نمی‌شود.
یکی از آنها در گفت‌وگویی که با خبرنگار ما داشت تصریح کرد: «مدتی است که از دستگاه‌های مختلف قضایی پیگیر مطالبات‌مان هستیم اما به جایی نرسیدیم و مجبور به اعتراض مقابل بانک‌مرکزی شدیم». آن‌طور که معترضان بیان می‌کنند صادرکنندگان ارز خود را به سامانه نیما نمی‌آورند و این موجب زیان آنها شده‌است.
به‌طوری‌که این افراد شش‌ماه پیش معادل ارزی که درخواست کرده‌بودند ریال پرداخت کردند اما اکنون با گذشت زمان زیادی هنوز خبری از پرداخت ارز نیست و به برخی از آنها وعده بازگشت پول داده شده‌است. به گفته معترضان، کسانی که با بازگشت پول موافقت کردند پس از چهار ماه به پول خود رسیدند.
چگونگی کارکرد سامانه نیما
سامانه نیما، سامانه‌ای است که در بحران ارزی به‌منظور مدیریت عرضه و تقاضا راه‌اندازی شد تا مشکلی در زمینه تجارت پیش‌نیاید.
نیما در سایه بانک‌مرکزی فعالیت دارد و همه نظارت‌ها در این زمینه توسط این نهاد پولی و بانکی انجام می‌شود. سازوکار سامانه نیما به این صورت است که صادرکننده به‌دلیل شرایط تحریمی ارز حاصل از صادرات را نمی‌تواند از طریق سیستم بانکی وارد کشور کند اما در حساب کشور مقصد پول را نگه‌می‌دارد تا زمانی که یک واردکننده به آن ارز نیاز داشته‌باشد.
به‌عنوان‌مثال کشور ایران به کشوری صادرات می‌کند. از آنجا که تجارت بین کشورها دوسویه است از آن کشور وارداتی انجام می‌شود که نیاز به ارز دارد. سامانه نیما با نظارت بانک‌مرکزی کمک می‌کند صادرکننده و واردکننده هردو از یک مبدا و مقصد ارزی به خواسته خود برسند. در شرایط عادی صادرکننده پس از صادرات پول خود را دریافت و در بازار آزاد و یا برای واردات ماشین‌آلات و مواد اولیه اقدام می‌کند.
واردکننده هم با توجه به نیازی که دارد ارز را از بازار تهیه و کالای خود را وارد کشور می‌کند اما به دلیل شرایط غیرعادی ارزی سامانه نیما طراحی شد تا بازار ساماندهی شود و صادرکنندگان حتما ارز خود را به کشور بازگردانند. درست است که ارز به‌صورت فیزیکی به کشور وارد نمی‌شود اما ارز آن به واردات تعلق می‌گیرد که همان کارایی را دارد.
روزه سکوت بانک‌مرکزی
از زمانی که عبدالناصر همتی به‌عنوان رئیس‌کل بانک‌مرکزی انتخاب شده اجازه مصاحبه به هیچ‌کدام از معاونان و کارشناسان خود را نداده و معتقد است اخبار باید از سوی خودش اعلام شود. اغلب اخبار و اطلاعیه‌های بانک‌مرکزی از طریق شبکه اجتماعی همتی منتشر می‌شود. چندین‌بار برای تهیه گزارش‌های مختلف با روابط‌عمومی این نهاد تماس گرفتیم اما نتوانستیم با مسؤولان مربوطه گفت‌وگو کنیم. حالا همتی اعتراض مقابل محل کار خود را از نزدیک حس کرده اما هنوز واکنشی نسبت به این موضوع نشان نداده‌است.
ترخیص بدون ارز مناسب است؟
کارشناسان معتقدند در صورت صدور مجوز واردات بدون انتقال ارز، صادرکنندگان و واردکنندگان از سامانه نیما پا پس می‌کشند که نتیجه این اقدام، ازبین‌رفتن سازوکار موجود برای رفع تعهدات ارزی، بی‌اعتباری نظام اولویت‌بندی واردات کشور، افزایش نرخ ارز و قاچاق کالا خواهد بود. حسین مدرس خیابانی، سرپرست وزارت صمت از این موضوع خبر داده و گفته‌بود احتمال احیای واردات بدون انتقال ارز وجود دارد. در این راستا بانک‌مرکزی طی اطلاعیه‌ای از امکان گشایش روش واردات بدون انتقال ارز، مشروط به عواملی مانند شفافیت ورود و خروج ارز و همچنین اظهار منشأ ارز‌های مورد استفاده برای واردات کالا خبر داد که البته صدور این اطلاعیه نیز با واکنش‌های متعددی روبه‌رو شد. به گفته بسیاری از کارشناسان اقتصادی، ارز مورد نیاز برای واردات از رویه بدون انتقال ارز، معمولا از بازار آزاد داخلی تأمین می‌شود که این امر درنهایت به فشار تقاضا و به تبع آن افزایش نرخ ارز منجر خواهد شد. تجارت ایران در این زمینه روزهای خوشی را به خاطر ندارد.
بررسی متغیرهای اثرگذار بر تحولات بازار ارز در شهریورماه سال97، صحت‌وسقم این اظهارات را تایید می‌کند به‌طوری‌که در آن ایام، پس از اعطای مجوز واردات بدون انتقال ارز (به‌عنوان یکی از عوامل شتاب‌دهنده)، نرخ ارز بیش از 40درصد افزایش یافت و علاوه‌برآن، کنترل بانک‌مرکزی بر بازار ارز کاهش پیدا کرد.
اعتراض به شیوه قدیمی
تجمع اعتراضی مقابل بانک‌مرکزی تازگی ندارد اما بسیاری از معترضان در ادوار گذشته تاکنون خواستار پاسخ این بانک در مورد بحران به‌وجودآمده هستند. تصور کنید به‌جای فاصله عریض‌وطویل در ورودی تا ساختمان اصلی، یک ساختمان پاسخگو قرار بگیرد تا به خواسته آنها رسیدگی شود. آیا در آن شرایط باز هم حجم اعتراضات تا این اندازه بالا خواهد بود؟ یکی از مشکلات دستگاه‌های دولتی این است که به‌جای تکریم ارباب‌رجوع نگاه طبقاتی می‌شود. روزنامه جام‌جم قصد پیشداوری یا حمایت از اعتراضات خیابانی را ندارد اما اگر دستگاه‌ها یک بخش پاسخگو در این زمینه داشته‌باشند یا ساختمانی را معرفی کنند که افراد برای بیان مشکل به آنجا بروند شاید اعتراضات خیابانی خاموش شود.
