نقش رسانهها در تعیین ساختار جمعیتی کشور
یادداشت: دکتر محمدجواد محمودی جمعیتشناس
تمایل خانوادهها به فرزندآوری بیشتر از آن که تابع متغیرهای اقتصادی باشد، تابع مسائل فرهنگی است. بنابراین تغییر نگرشی هم که در طول چند دهه اخیر در جامعه رخ داده، باعث شده امروزه بسیاری از زوجهای جوان به تکفرزندی روی بیاورند؛ زیرا تا همین چند سال پیش بیشتر رسانههای داخلی به صورت ناآگاهانه همسو با رسانههای خارجی روی ترویج این فرهنگ کار میکردند. اکنون نیز که چند سالی است در سطوح کلان مدیریتی کشور نسبت به لزوم اصلاح ساختار جمعیتی ایران هشدار داده میشود، بازهم رسانههای ما نتوانستهاند نگرش نادرست ایجادشده از سالهای پیش را تغییر دهند و هنوز برخی رسانههای داخلی دانسته یا نادانسته بر طبل تکفرزندی و حتی فردمحوری میکوبند.
مهمترین وظیفهای هم که امروز رسانههای ما برای ترغیب خانوادهها به فرزندآوری دارند، این است که موضوع را به نحوی صحیح برای مردم تبیین کنند. به این صورت که رسانههای داخلی باید این مفهوم را برای مردم جا بیندازند که اولا موضوع اصلی، افزایش جمعیت نیست، بلکه مسؤولان کشور به دنبال اصلاح ساختار جمعیتی ایران هستند و نمیخواهند در آینده جمعیت کشورمان بیش از حد پیر یا جوان باشد. دومین نکته نیز این است که رسانهها باید تبعات تکفرزندی برای والدین، فرزندان و جامعه را با استفاده از راهکارهای خلاقانه در آثار خود به نمایش بگذارند تا زوجهای جوان، خودشان با باور قلبی تصمیم به افزایش تعداد فرزندانشان بگیرند.
همچنین در فضای خاص ارتباطی امروز، رسانهها باید برای اثرگذاری صحیح بر ساختار جمعیتی کشور، از شیوههای تبلیغاتی نوین استفاده کنند. به این معنا که شیوه پیامرسانی درباره لزوم فرزندآوری باید به شدت غیرمستقیم باشد؛ زیرا اکنون دلایل لزوم افزایش جمعیت تا حد زیادی در رسانههای مختلف برای مخاطبان تبیین شدهاست، اما چون شیوه پیامرسانی اغلب مستقیم بوده، ما هنوز شاهد تاثیر این تبلیغات بر سطح عمومی جامعه نبودهایم. پس رسانههای ما اگر به دنبال ترغیب خانوادهها به فرزندآوری هستند، باید به شکل غیرملموس پیامهایی از این نوع را در ذهن مخاطبان جا بیندازند که فرزندآوری در درجه نخست به نفع خانوادههاست و بعد به نفع جامعه. همچنین باید توجه داشت که هنرمندان و سایر کارکنان رسانهها هم بخشی از جامعه هستند و مدیران رسانهای کشور برای این که در زمینه ترویج سیاستهای جمعیتی کشور به موفقیت برسند، اول از همه باید ابهامات افراد زیرمجموعه خود را برطرف کنند تا آنها بتوانند با میل قلبی تولیدات هنری و رسانهای مطلوبی را در این زمینه ارائه کنند. زیرا تا زمانی که فعالان رسانهای کشور نسبت به لزوم ترویج فرزندآوری دغدغه پیدا نکنند، نمیتوانند محتوای جذاب و اثرگذار را برای مخاطبان خود تولید کنند و به این صورت، آحاد جامعه نیز با این پیام ارزشمند همراه نخواهند شد.