بی‌تفاوتی به دریای بی‌كران

گفت‌و‌گو با سیدمهدی عظیمی‌میرآبادی، دبیر شانزدهمین جشنواره فیلم مقاومت

بی‌تفاوتی به دریای بی‌كران

اگرچه جشنواره فیلم فجر، همواره محملی برای عرضه فیلم‌های مرتبط با جنگ و دفاع مقدس بوده و تازه‌ترین آثار گونه یادشده، در این رویداد رونمایی می‌شوند و حتی برخی از آنها در طول 38 دوره برگزاری جشنواره فیلم فجر، موفقیت‌های سیمرغی هم به دست آورده‌اند، اما پاتوق و پایگاه اصلی و اختصاصی چنین آثاری در جشنواره فیلم مقاومت است كه به نوعی سنگر فیلمسازان عرصه جبهه و جنگ به حساب می‌آید. این رویداد باوجود فراز و نشیب‌هایی، امسال به دوره شانزدهم رسید، دوره‌ای كه بخش اول آن در دوران اوج شیوع كرونا و به‌صورت مجازی برگزار شد و با ادامه این رویداد در استان‌های مختلف، روز گذشته در تهران به ایستگاه پایانی رسید. در گفت‌و‌گو با سیدمهدی عظیمی‌میرآبادی، دبیر این دوره و رئیس انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس، از مسائل و مشكلات و امتیازات موجود در زمینه این گونه سینمایی مهم، راهبردی و پرمخاطب صحبت كردیم.

 جایگاه جشنواره فیلم مقاومت بعد از برگزاری 16 دوره در میان جشنواره‌های سینمایی كشور كجاست؟
جشنواره بین‌المللی فیلم مقاومت یك جشنواره موضوعی است و خط مشی آن منطبق با اهداف و آرمان‌های جمهوری اسلامی و تاثیرات عمیق راهبردی در عرصه منطقه‌ای و جهانی است. از این نظر جشنواره فیلم مقاومت یكی از جدی‌ترین جشنواره‌های كشور است و طیف‌های مختلفی را دربر می‌گیرد، از هنرمندان تا مسؤولان و مردم. شكل‌گیری، طراحی و ادامه فعالیت این جشنواره هم برهمین اساس است. شاید اگر برخی جشنواره‌ها برگزار نشود، مشكل و خلأ چندانی هم پیش نیاید، اما برگزاری جشنواره فیلم مقاومت یكی از بایدها و ضرورت‌هاست که برگزاری آن در جهت اهداف انقلاب اسلامی است.
بخش «فیلمسازان بسیجی» یكی از مهم‌ترین بخش‌های این دوره جشنواره بود؛ چقدر به عنوان ظرفیتی برای فیلمسازی كشور روی این بخش حساب باز می‌كنید؟ یعنی استعدادهای جوانی را شناسایی كرده‌اید كه در آینده‌ای نزدیك بتوانند در سینمای جنگ و دفاع مقدس فیلم‌های خوبی بسازند؟ چون انتقاداتی مطرح است، مبنی براین‌كه شاید كیفیت فنی آثار این بخش با استاندارد موجود فاصله دارد.
قریب به اتفاق شركت‌كنندگان، بخش فیلمسازان بسیجی جوان هستند. بیشتر فیلم‌هایی كه در این بخش حضور دارد را جوان‌های فیلمساز بسیجی ساخته‌اند و استعدادهای مهمی میان آنها دیده‌ایم. نكته دیگر این‌كه فیلمسازانی در این بخش فیلم ساخته‌اند که اگر تواناتر و معتبرتر از بقیه فیلمسازان نباشند، حداقل به اندازه آنها این توانایی را دارند. تفاوت در انگیزه است، یعنی گاهی یك نفر احساس خاص و شخصی دارد كه سراغ فیلمسازی می‌رود، اما بسیجی غیر از این‌كه این احساس را دارد، یك حس وظیفه و تكلیف هم دارد و همین او را به سمت فیلمسازی در این زمینه سوق می‌دهد. بعد از این احساس، روی آن طرح و ایده اولیه فكر و برنامه‌ریزی شده و فیلم ساخته می‌شود. اما نكته‌ای كه اینجا مطرح است، متاسفانه به دلیل سیاست‌های غلطی كه در كشور وجود دارد، بیشتر آن عده‌ای كه ربطی به سینمای متعهد ندارند، موردتوجه قرار می‌گیرند. به همین خاطر احساس می‌شود كه شاید فیلمسازان بسیجی نسبت به بقیه، آن قوام و قدرت لازم را ندارند.
 به لحاظ تكنیكی؟
بله، در حالی كه به نظرم اتفاقا وضعیت برعكس است و اگر ما در سینمای كشور آثار فاخر و ارزشمندی ببینیم، بیشتر باید آنها را میان آثار فیلمسازان متعهد جست‌و‌جو كنیم. این فارغ از شعار است، یعنی من ابراهیم حاتمی‌كیا و امثال او را هم بسیجی می‌دانم. بعضی فكر می‌كنند اگر به مقام حرفه‌ای رسیدند، دیگر بسیجی نیستند. نه، بسیجی از پایگاه محل شروع می‌شود تا بالاترین مقام‌ها از جمله در سینمای حرفه‌ای. بنابراین این‌كه بگوییم فیلمسازی بسیجی یك فیلمسازی سطح پایین از نظر حرفه‌ای است، به هیچ‌وجه چنین چیزی نیست.
 جشنواره فیلم مقاومت و انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس، چطور قدر استعدادهایی كه در جشنواره مقاومت شناسایی می‌شوند را برای ورود به سینمای حرفه‌ای می‌داند و چه حمایتی از آنها می‌كند؟
یكی از وظیفه‌های جشنواره فیلم مقاومت، معرفی افراد مستعد و كاربلد به جاهای مختلف است. انجمن محدوده و فضای كمی برای تولید فیلم دارد، اما محل‌های مختلفی همچون سازمان صدا و سیما و سازمان سینمایی و سازمان هنری -رسانه‌ای اوج و نهادهای دیگر هستند كه نیاز به فیلمسازان ارزشی و متعهد دارند.
 جشنواره فیلم مقاومت، عنوان بین‌المللی را هم یدك می‌كشد. واقعا تاثیرات منطقه‌ای و جهانی این رویداد چقدر است، آن هم باتوجه به بایكوت رسانه‌ای كه درباره بحث‌های ضداستكباری وجود دارد؟
باوجود شرایطی كه به آن اشاره كردید، از جمله بایكوت خبری و رسانه‌ای در منطقه و غرب و نادیده گرفتن جشنواره از طرف برخی رسانه‌های دنیا، ما بالغ بر 9000 اثر برای حضور در جشنواره دریافت كردیم كه بیشتر از 60‌درصد آن آثار خارجی و از كشورهای مختلف جهان هستند. یعنی اگر بگوییم جشنواره فیلم مقاومت در بیرون از ایران، بیشتر از داخل كشور شناخته شده است، حرفی به دور از واقعیت نیست.
 برگزاری مجازی بخش اول جشنواره فیلم مقاومت چه تجربه‌ای بود؟ به نظر می‌رسید كه به هیچ‌وجه حال و هوای برگزاری حضوری و فیزیكی سال‌های گذشته را نداشت.
بله، متاسفانه شور و حال دوره‌های برگزاری حضوری را ندارد.
 برای این‌كه بخش دوم جشنواره كه در هفته بسیج و در آذرماه برگزار می‌شود، به این وضعیت دچار نشود، باید چه كرد؟
باید از خدا بخواهیم كه ریشه كرونا را بكند تا ان‌شاءا... جشنواره مقطع هفته بسیج پرشورتر از این كه هست، برگزار شود.
 خبری هم منتشر شد مبنی بر مرگ مشكوك آندره ولچك روزنامه‌نگار و داور جشنواره مقاومت كه چند روز پیش در مقابل هتل محل اقامت خود در محله كاراكوی استانبول تركیه درگذشت، كسی كه عاشق ایران بود و همیشه با سر نترس حرف‌های افشاگرانه‌ای درباره تروریسم غربی می‌زد.
ولچك یكی از خارجی‌هایی بود كه برای داوری جشنواره صحبت‌هایی با او داشتیم. درحال بررسی مساله هستیم و به‌زودی خبرهای تكمیلی را در این زمینه اطلاع‌رسانی می‌كنیم.
 بتازگی در جست و جویی سرانگشتی كه در زمینه سینمای جنگ و دفاع مقدس داشتیم، به رقم 237 فیلم رسیدیم كه با اغماض و ارفاق اگر برخی دیگر از آثار از قلم افتاده و فیلم‌هایی كه حتی بخش‌هایی مرتبط با جنگ و دفاع مقدس را دارند هم به آن اضافه كنیم، نهایتا حدود 300 فیلم در این زمینه داریم. به عنوان دبیر جشنواره فیلم مقاومت و رئیس انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس و البته باتوجه به نقد اخیر رهبر معظم انقلاب درباره كم‌كاری در حوزه ادبیات و سینمای دفاع مقدس، آیا این تعداد فیلم را در طول این 40 سال كافی می‌دانید؟
اصلا كفایت نمی‌كند.
 یعنی اذعان به كم‌كاری دارید؟
قطعا همین‌طور است. تازه اگر گستره انقلاب اسلامی و جریان مقاومت را هم به عرصه جنگ و دفاع مقدس اضافه كنیم، با دریای بیكران موضوعات و مفاهیم كاربردی برای تولید فیلم روبه‌روییم. همه اینها باید به سمت فیلمسازی برود و سینماگران باید برای پرداخت و روایت سینمایی سراغ این موضوعات بروند. هرچند متاسفانه محدودیت‌های مالی كشور و اشتباهات مدیریتی در این زمینه تعیین‌كننده است و اثرات منفی دارد. گاهی حد و حدودی كه برای كارها تنظیم می‌كنند، با انتظاراتی كه وجود دارد، همسو نیست. بعضی نگاه‌ها فكر می‌كنند انقلاب اسلامی در همان سال‌57 تمام شد، در حالی كه انقلاب اسلامی ایران ان‌شاءا... تا زمان ظهور حضرت حجت (عج) ادامه دارد. بنابراین، این نگاه‌های غلط باعث شده داشته‌های ما در سینمای جنگ و دفاع مقدس خیلی كمتر از چیزی باشد كه باید به آن برسیم.
 یكی از نقدهای همیشگی در زمینه سینمای جنگ و دفاع مقدس، به فیلمنامه‌هاست و می‌گویند چرا برای حل این مساله به كتاب‌های خوبی كه در ادبیات دفاع مقدس وجود دارد، بی‌اعتنایی می‌شود و به‌ویژه به ظرفیت‌های اقتباس ادبی توجه نمی‌كنند.
فیلمنامه، یك مقوله جدی در سینما است. یكی از دلایل آن متاسفانه این است كه در سینمای كشور ما فیلمنامه از اعتبار كمتری نسبت به برخی مقوله‌های دیگر برخوردار است. یعنی گاهی فكر می‌كنیم این بازیگر است كه سینما را جلو می‌برد یا گاهی فكر می‌كنیم کارگردان است که سینما را جلو می‌برد. هرچند كسی نمی‌تواند لزوم و ضرورت اینها را كم یا انكار كند، اما معمولا ضرورت یك فیلمنامه خوب را انكار می‌كنند و نادیده می‌گیرند. بنابراین اگر اشاره می‌شود که نقص در حوزه فیلمنامه است، این در واقعیت هم وجود دارد، اما این‌كه چرا هست، باید به چرایی‌های دیگر و دلایل متعددی هم برسیم و به آنها پاسخ دهیم. فقط هم بحث مالی و اقتصادی نیست. یعنی اگر به فیلمنامه‌نویسی كه مثلا 30 میلیون تومان می‌دهند، 130 میلیون تومان بدهند، باز هم اتفاق خاصی در این زمینه نمی‌افتد، چون تنها منابع مالی در فیلمنامه تعیین‌كننده نیست، بلكه بحث تحقیق، پژوهش، تمرین، تدقیق، صحبت كردن با افراد مختلف، نظرات دیگران را اعمال كردن یا نكردن و كار كردن و... هم مطرح است و باید درنظر گرفته شود. الان اگر شما به یك فیلمنامه‌نویس بگویید بالای چشمت ابروست، به او برمی‌خورد. در حالی كه فیلمنامه قبل از این‌كه ساخته شود، باید نقد شود. اگر شما یك فیلمنامه را كلا كنار بگذارید و یك فیلمنامه دیگر بنویسید، اتفاقی نمی‌افتد اما وقتی وارد تولید شوید، آن فیلمنامه دیگر قابل تغییر نیست. فیلمنامه مثل یك نقشه راه است. شما نمی‌توانید با نقشه یك آپارتمان صد متری یك ویلای 2000 متری بسازید، شدنی نیست. پس فیلمنامه از این نظر، خیلی مهم است. اما متاسفانه در جریان سیاستگذاری‌ها در كشور، فیلمنامه آن شأن، مقام و منزلتی كه باید داشته باشد را ندارد.
 وظیفه انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس دراین زمینه چیست و چقدر می‌تواند راه‌حل ارائه دهد و راهگشای تولید خوب باشد؟ چقدر سختگیری می‌كنید؟
ما هم معیارها و ملاحظاتی برای حمایت داریم، اما اگر زیاد سختگیری كنیم، هیچ فیلمنامه‌ای از این فیلتر رد نمی‌شود.
 اهل تعامل هستید؟
ناچار به تعامل هستیم، یعنی اگر اهل تعامل هم نباشیم، ما را مجبور به تعامل می‌كنند. چرا؟ برای این‌كه ما باید پله پله به نقطه مطلوب برسیم. اگر سازمان سینمایی و رسانه ملی، اعتبارات درستی را برای فیلمنامه‌ها و تولیدات درنظر بگیرند و حمایت خوبی داشته باشند، فیلمنامه‌ها و آثار به آن نقطه موردنظر خواهد رسید.
 در نشست مجازی هم این سوال را از شما پرسیدم و شما هم به جذب طیف‌های مختلف فیلمسازی در زمینه سینمای جنگ و دفاع مقدس اشاره كردید. اینجا یك‌بار دیگر می‌پرسم؛ ما چهره‌های شاخصی در میان كارگردانان داریم كه ظاهرا و دست‌كم براساس فیلم‌هایی كه ساخته‌اند، ربطی به عرصه جنگ و دفاع مقدس ندارد. مثلا می‌گویند اصغر فرهادی، فیلمنامه جنگی در لوكیشن‌های جبهه و جنگ دارد كه هنوز تبدیل به فیلم نشده است. احیانا در انجمن، برگزاری نشست و تعامل با چنین فیلمسازانی و جذب آنها به این سینما درنظر گرفته شده است؟
ما نباید جذب كنیم. هركس كه خودش را ایرانی بداند و نسبت به كیان ایران احساس وظیفه كند، نمی‌تواند نسبت به موضوع انقلاب و دفاع مقدس بی‌تفاوت باشد. اگر بی‌تفاوت باشد یا خلاف ارزش‌های ملی حرف بزند، كسی با او كار ندارد. اگر فیلمسازی می‌خواهد از پشتیبانی انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس برخوردار شود، طبیعتا باید به مردمش وفادار باشد. ممكن است بعضی نویسنده‌ها مراجعه كنند، اما خلاف این رفتار كنند كه طبیعتا از آنها حمایت نمی‌شود. برعكس ممكن است فیلمسازی در ظاهر در قالب نیروهای انقلابی هم نگنجد، اما فیلمنامه باارزشی ارائه دهد، در این‌صورت طبیعتا انجمن نسبت به او بی‌تفاوت نیست و با او همكاری می‌كند.
 یكی از نمونه‌های شاخص ناتمام در زمینه سینمای جنگ، فیلم چای تلخ ناصر تقوایی است. مثلا در این مورد پیگیری كرده‌اید؟
من خیلی درباره این مورد خاص كه شما اشاره كردید، اطلاعات ندارم، اما بعضی افراد هستند كه اصرار می‌كنند شما (انجمن) آن چیزی كه مدنظر و جزو سیاست‌هاست را كنار بگذارید و بیشتر به اهداف و منویاتی كه مدنظر ماست، توجه كنید. یعنی شما پول را بدهید، ما فیلم را بسازیم و كاری هم به ما نداشته باشید. چنین چیزی رویه انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس نیست. البته در این انجمن و در مقطعی چنین تجربه‌ای شد، اما خروجی تبدیل به فیلمی قابل نمایش منجر نشد. چون انجمن كه كمپانی فیلمسازی نیست و باتوجه به اولویت‌ها و سیاست‌ها سراغ تولید فیلم می‌رود.
 آیا اصلا انجمن، امسال در تولید فیلمی مشاركت كرده است؟
نه، متاسفانه چون پول نداشتیم در هیچ كاری مشاركت نكردیم. البته به‌تازگی یك فیلم سینمایی را شروع كردیم كه امیدواریم به نتیجه برسد.
 اسم فیلم و كارگردانش را می‌گویید.
اگر صاحبان فیلم صلاح بدانند خودشان در این مورد اطلاع‌رسانی خواهند كرد.


1400 فیلم درباره مدافعان سلامت
از زمان شیوع كرونا در اواخر سال گذشته، همسانی‌های زیادی میان خدمت پزشكان و كادر درمان با ایثار و تلاش‌های رزمندگان در جبهه‌های جنگ تحمیلی در فضای رسانه‌ای و مجازی كشور مطرح شد. دبیر جشواره مقاومت  درباره این‌که بخش «مدافعان سلامت» چقدر موفق شد این نگاه را تقویت کند، گفت:  حدود 1400 اثر از ایران و كشورهای مختلف برای شركت در بخش مدافعان سلامت به جشنواره ارسال شد. این رقم به تنهایی از مجموع آثار برخی جشنواره‌های كشور هم بیشتر است. ضمن این‌كه بیان این موضوع و طرح این مساله و صحبت‌هایی كه چهره‌های شاخص در این زمینه مطرح كرده‌اند، نشان می‌دهد این بخش از مهم‌ترین بخش‌های جشنواره فیلم مقاومت است.