معجزه بازسازی چهره‌های حادثه‌دیده

معجزه بازسازی چهره‌های حادثه‌دیده

دكتر سید امیر غفاری هیات علمی دانشگاه علم و صنعت ایران


سالانه افراد زیادی در تصادفات شهری و جاده‌ای دچار مصدومیت و جراحت می‌شوند. بخشی از این مصدومیت‌ها شامل مصدومیت‌هایی است كه در آن بخش‌هایی از استخوان‌های جمجمه، صورت یا دست و پا به نحوی صدمه می‌بینند كه جای خالی این استخوان باید با یك پروتز مصنوعی پر شود. چنانچه این آسیب در بخش صورت و جمجمه باشد، اگر استخوان از دست‌رفته پر نشود، جای خالی استخوان از دست‌رفته به عارضه‌ای نازیبا تبدیل خواهد شد. چالش جراحان ارتوپدی این است كه چطور می‌توان با توجه به آناتومی هر بیمار، پروتزی از جنس فلز یا پلیمر تهیه كرد كه با قرارگیری روی محل استخوان از دست‌رفته و بعد از این‌كه پوست روی آن قرار می‌گیرد، عارضه به كلی بازسازی شود.

پاسخ این كار به صورت عملی در فناوری چاپ سه‌بعدی داده شده است. فرض كنید بیماری در یك حادثه بخشی از استخوان صورت خود را (مثل گونه) از دست بدهد. با استفاده از فناوری چاپ سه‌بعدی می‌توان این عارضه را به آسانی درمان كرد. ابتدا لازم است یك تصویر سه‌بعدی از استخوان از دست رفته را داشته باشیم. اما سوال مهم این است كه چطور می‌توان از استخوان گونه یك بیمار كه از دست‌رفته است، تصویر داشت؟ پاسخ این است كه امكان ندارد!

اما می‌توان از گونه مقابل كه سالم مانده تصویر تهیه و قرینه این تصویر را به جای استخوان از دست‌رفته استفاده كرد. این تصویر سه‌بعدی به راحتی با یك تصویربرداری سی‌تی‌اسكن كه در بسیاری از بیمارستان‌ها در دسترس است به دست می‌آید. در نرم‌افزار طراحی اصلاحات و تغییرات روی این فایل سه‌بعدی اعمال می‌شود و حالا نوبت به چاپ سه‌بعدی است. فایل حاضر شده با دستگاه‌های پرینت سه‌بعدی لیزری فلزی، تبدیل به یك قطعه فلزی می‌شود. معمولا این قطعات از جنس فلز تیتانیوم است كه با قرار گرفتن در بدن، حساسیت ایجاد نمی‌كند. پس از این فرآیند، پزشك قطعه را در صورت بیمار می‌كارد و بیمار صورت قبلی خود را بازیابی می‌كند.
خوشبختانه این روش درمانی در ارتوپدی آنقدر پیشرفت كرده و پررونق شده است كه در بسیاری از بیمارستان‌های دنیا و از جمله در كشورمان نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. چاپ سه‌بعدی این قطعات فلزی اكنون هم در داخل ایران و هم در خارج از كشور در دسترس بیماران قرار دارد.
در هفته‌های آتی درباره به‌کارگیری فناوری چاپ سه‌بعدی در تولید تجهیزات مورد نیاز در مهندسی پزشکی برایتان بیشتر خواهم نوشت. به نظر می‌رسد آینده درخشانی در  انتظار شیوه درمان بیماری‌ها و غلبه بر محدودیت‌های فعلی درمانی پیش روی ماست.