خرداد بود که در پی بازگشایی سینماها پس از گذشت دو ماه تعطیلی، با سجاد نوروزی که مدیر سینما آزادی است، گفت‌وگو کردیم. امروز که چهار ماه از آن روزها می‌گذرد، آن گفت‌وگو را مرور می‌کنیم و به نکات قابل توجهی می‌رسیم. نوروزی آنجا گفته بود ما سال 99 علنا سینما نداریم. ما هم تیتر زدیم: «سال بدون سینما». جزئیاتی که او در پیش‌بینی‌اش از وضع سینماها در سال شیوع کرونا به آنها اشاره کرده بود، امروز جزءبه‌جزء روی داده است.
او حتی در جایی از آن گفت‌وگو به پاییز پرمخاطره99 اشاره کرده بود که با گسترش ابتلاها و درگذشت‌ها، وضع سینماها وخیم‌تر هم خواهد شد. حالا با او تماس می‌گیریم و به شوخی می‌گوییم خودش را به مجموعه وزارت بهداشت معرفی کند تا از دانش اپیدمیولوژیکش بهره ببرند! خودش هم می‌خندد و البته می‌داند بروز این وضع، با توجه به خلأهای مدیریتی و دورنمایی که از ماجرا موجود بوده، قابل پیش‌بینی هم بوده است دست‌کم برای او که تجربه مدیریتی دارد.
از نوروزی که تحلیل‌هایش در هفت هشت ماه اخیر، صورت‌بندی دقیق و ظریفی از وضع سینما بوده است، می‌خواهیم آنچنان که انتظار می‌رود به عنوان مدیر سینما، از برگزاری رویدادهای سینمایی و اکران فیلم‌ها می‌تواند منتفع باشد، از زاویه دید یک مدیر سینمایی به برگزاری سی‌وسومین جشنواره فیلم کودکان و نوجوانان نگاه کند که مخالف است. انتظار دیگری هم البته نداریم. او می‌گوید: «برگزاری این جشنواره چه ضرورتی دارد؟ یا باید بتوانیم مانند جشنواره فیلم ونیز، پروتکل‌های بهداشتی را سفت و سخت و دقیق اجرا کنیم و سپس جشنواره را نیز به صورت حضوری برپا داریم یا این‌که برگزارش نکنیم. این را از فروردین امسال تا حالا بارها گفته‌ام. حتی با برگزاری این جشنواره و هر جشنواره سینمایی دیگری به صورت آنلاین هم مخالفم. مگر ما به فناوری برگزاری به صورت آنلاین به‌صورت کامل مجهز هستیم؟»
نوروزی برای این‌که مخالفتش با برگزاری حضوری را توضیح دهد، با مقدمه شروع می‌کند: «مخالفت یا موافقت ما در وهله نخست می‌تواند موضوعیتی نداشته باشد. اما اگر برخی پیش‌فرض‌ها را بخواهم لحاظ کنم، می‌گویم بله مخالفم. ما هنوز پس از گذشت هشت ماه از آغاز بحران این اپیدمی و ضربات سهمگینی که به حوزه‌های مختلف فرهنگ و هنر وارد آورده، هیچ برنامه‌ای برای جبران ضرر و زیان‌ها ندارد. حالا هم برگزاری جشنواره‌ها شبیه این است که ما بچه‌های‌مان را به مدرسه نفرستیم اما آنها را در کلاس‌های تقویتی ثبت‌نام کنیم. برگزاری جشنواره دقیقا شبیه همین است. ما کودک بازمانده از تحصیل‌مان را به کلاس تقویتی فرستاده‌ایم.
 شکل‌گرا، فرم‌زده و فاقد محتوا؛ خب می‌شود همین دیگر!
نوروزی شیوه مدیریت دولتی برای جلوگیری از شیوع ویروس کرونا را بسیار شکل‌گرا، فرم‌زده و بی‌محتوا می‌داند و در توضیح این توصیفاتی که به کار می‌برد، می‌گوید: «غیر از روزهای ابتدای وقوع بحران که مدیریت دست وزیر بهداشت بود و توانستیم کمی ماجرا را کنترل کنیم، در این‌باره کاملا ناموفق بوده‌ایم. از وقتی شخص رئیس‌جمهوری مدیریت بحران را به عهده گرفت، شرایط بدتر شد. در این مدیریت فیک، من اسمش را می‌گذارم مدیریت فیک، باید هم جشنواره برگزار شود. جشنواره روساخت است. وقتی تو فاقد محتوا و فرم‌زده هستی، باید فرم را رعایت کنی. در حالی که سینما در حال نابودی است، جشنواره برگزار می‌کنید؛ خب بنا بر شکل‌گرا بودن‌تان باید هم بکنید. این چه معنایی دارد؟ صرف این بودجه از چه روست وقتی سینما در حال نابودی است؟ رئیس دولت همه بینات علمی درباره جلوگیری از اپیدمی را کنار می‌گذارد و هیچ محدودیتی جز در قبال امور فرهنگی و هنری که خودشان رو به احتضارند اجرا نمی‌کند. با ادامه استقرار این وضع، حداقل پس از پایان عصر سلطه کرونا، زمان می‌برد که سینما دوباره بتواند سر پا شود.»


پس از این‌که با یکی از منتقدان برگزاری جشنواره‌ها در روزگار کرونا حرف می‌زنیم، حالا نوبت این است که سری به اردوگاه خود اهالی جشنواره بزنیم و ببینیم به زعم آنها ضرورت برگزاری این رویداد در این شرایط چه بوده‌است؟ حسین شیخ‌الاسلامی، مشاور دبیر این دوره از جشنواره فیلم کودکان و نوجوانان در این باره به جام‌جم می‌گوید: «ما باید به این واقعیت تن بدهیم که وضع ناشی از شیوع ویروس کرونا، وضع گذرایی نیست. احتمالا تا یک یا دو سال دیگر درگیر آن خواهیم‌بود و حتی پس از آن نیز، بازگشت به دوران پیش از این پاندمی ممکن نخواهدبود. ضمن این‌که باید به این همه‌گیری، به عنوان نوعی کاتالیزور نگاه کرد. دنیای دیجیتال و پسادیجیتال فضا و امکانی در اختیار ما گذاشته تا بتوانیم جشنواره‌ها را با ظرفیت‌هایی بیشتر برگزار کنیم. بنابراین پس از گذر از مرحله اول وقوع بحران و پس از این‌که کم وبیش با سبک زندگی روزگار تسلط آشنا شده‌ایم، باید به این سمت می‌رفتیم که خودمان را با شرایط منطبق کنیم. نمی‌شد همه جشنواره‌ها را تا پایان نامعلوم دوران کرونا لغو کنیم. بالاخره یک جشنواره باید پیشقدم می‌شد و این تابو را می‌شکست و بین جشنواره‌ها و پلتفرم‌های دیجیتال آشتی برگزار می‌کرد. شاید بخت جشنواره فیلم کودکان و نوجوانان بود که اولین جشنواره باشد به شکل آنلاین برگزار شود تا شیوه تازه‌ای از برگزاری جشنواره را پیش چشم مردم ترسیم کند.»
 جشنواره در جهان پسادیجیتال
با این اوصاف می‌شود از شیخ‌الاسلامی پرسید چرا همچنان بخشی از جشنواره به صورت حضوری و فیزیکی در حال برگزاری است: «به هر حال با گذاری آرام باید به جشنواره آنلاین می‌رسیدیم. این نخستین قدم است و طبیعی است همه تهیه‌کننده‌ها و صاحبان فیلم‌ها اعتماد حداکثری به برگزاری جشنواره با پلتفرم‌های آنلاین ندارند. از سویی، پلتفرم‌ها نیز ظرفیت برگزاری برخی رویدادها به صورت آنلاین را ندارند. نکته دوم این است که ما متاسفانه همچنان اسیر دوگانه دیجیتال و آنالوگ هستیم و به لحاظ ذهنی هنوز پست‌دیجیتال را نپذیرفته‌ایم؛ ذهنیت‌مان این است که یک شکل فیزیکی وجود دارد و یک شکل آنلاین. این در حالی است که در دنیای پسادیجیتال، این دو به هم آمیخته‌اند و هیچ‌یک بدون دیگری امکان حیات ندارند. اگر می‌خواهید جشنواره‌ای به وسعت جشنواره فیلم کودکان و نوجوانان برگزار کنید، باید پایه‌ای و خانه‌ای اگرچه محدود در دنیای حقیقی داشته‌باشید تا آنجا تولید محتوا کنید، سپس از پلتفرم‌های دیجیتال استفاده کنید برای توزیع حداکثری و جذب حداکثری مخاطب. این روش، الگوی چند جشنواره و رویداد آنلاین خارجی هم بوده‌است.
 کلاس تقویتی نیست!
به شیخ‌الاسلامی به عنوان مشاور دبیر جشنواره فیلم کودکان و نوجوانان می‌گوییم یکی از منتقدان برگزاری این جشنواره گفته، برگزاری چنین جشنواره‌هایی در روزگار کرونا شبیه این است که بچه‌ها را به مدرسه نفرستیم اما آنها را در کلاس تقویتی ثبت‌نام کنیم و نظرش را در این باره می‌پرسیم. معتقد است این قیاس، مع‌الفارق است: «بودجه اختصاص‌یافته برای برگزاری این جشنواره، بودجه‌ای نیست که با آن بشود فیلم ساخت یا از سینما حمایت کرد. بنیاد فارابی و مجموعه وزارت فرهنگ و ارشاد، حمایت‌هایشان را صورت داده‌اند و این، ربطی به برگزاری جشنواره‌ها ندارد. جشنواره را نمی‌شود برای حمایت از سینما تعطیل کرد و برعکس. مشهور است که می‌گویند جشنواره‌ها اولین چراغ‌هایی هستند که در صنعت سینما باید روشن شوند و آخرین چراغ‌هایی باید باشند که خاموش می‌شوند. جشنواره‌ها نشانه حیات سینما هستند و ما در این شرایط سخت، به این نیاز داریم که نشان بدهیم سینما زنده است. نشان بدهیم سینما امیدوارانه از پس این شرایط سخت برخواهد آمد. بنابراین با توجه به بودجه حداقلی و برگزاری به صورت آنلاین، این حرف‌ها که با این بودجه می‌شد از سینما حمایت کرد، به نظرم تا حدودی تنگ‌نظری است. آنچه به عنوان بازخورد دریافت کرده‌ایم نشان می‌دهد مسیر را اشتباه نرفته‌ایم، هر چند حتما دچار کاستی‌هایی هستیم در قدم اول. برقراری عدالت توزیعی در محتوای خوب و متفاوت فرهنگی، ورود پلتفرم‌ها به زمین بازی در سینما و بهره‌مندی از ارتباط مستقیم با مخاطب، فقط با جشنواره آنلاین می‌توانست به وقوع بپیوندد. دستاوردهای ما نسبت به بودجه اندک‌مان دستاوردهای بزرگی بوده است.»