طرحی برای هزینه‌مند کردن رفتار دشمن
نمایندگان مجلس شورای اسلامی روز گذشته با ۲۵۱ رای موافق از ۲۶۰ نماینده حاضر در جلسه علنی با کلیات طرح دوفوریتی اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از ملت ایران موافقت کردند و بلافاصله به بررسی جزئیات آن پرداختند.
برخلاف آنچه برخی حامیان برجام و مخالفان طرح مجلس در روزهای گذشته در حال القای آن هستند این طرح صرفا دو هدف را دنبال می‌کند: اول، توسعه برنامه هسته‌ای کشور و سرعت‌بخشیدن به این روند توسعه‌ای و دوم، هزینه‌مند کردن ادامه شرایط فعلی برای طرف مقابل چراکه رفتار چندساله غرب نشان داده تا زمانی که از اهرم فشار علیه آنها استفاده نشود حاضر به اجرایی کردن تعهدات خود نیستند.
ابوالفضل عمویی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس دیروز در دفاع از کلیات این طرح گفت: تغییر محاسبات دشمن، یکی از اهداف این طرح است و آنها باید بدانند تحریم علیه ملت ایران رفتاری بی‌هزینه نخواهد بود.
مهدی محمدی، مشاور رئیس مجلس هم در مطلبی در فضای مجازی نوشت: تجربه تاریخی ما می‌گوید دشمن هرگز به اختیار خود تحریم‌ها را تعدیل نکرده و از فشارهای تروریستی نمی‌کاهد. تنها عامل موثر که در گذشته بارها تجربه شده، هزینه‌مند کردن رفتار دشمن و منتفی کردن همان نتیجه‌ای است که دشمن در پی آن است، یعنی نشاندن ایران پای میز مذاکره از موضع ضعف. این رویا تعبیر نخواهد شد.
بر همین اساس نمایندگان، جزئیات طرح لغو تحریم‌ها را دیروز به تصویب رساندند و دولت را مکلف به توسعه برنامه هسته‌ای و کاهش نظارت‌های آژانس در صورت ادامه روند فعلی کردند.
نکته قابل‌تامل این‌که این طرح همچنان راه را برای بازگشت به اجرای تعهدات باز گذاشته اما مشروط بر آن است که طرف مقابل بدون فوت وقت به تعهدات برجامی خود عمل کند و این همان چیزی است که برجام به خاطر آن امضا شد. البته طبق مصوبه مجلس، هریک از اقدامات در یک بازه زمانی اجرا خواهد شد و غربی‌ها با عمل فوری به تعهدات‌شان می‌توانند مانع از اجرای این طرح شوند.
 مخالفت دولت
با این حال دولتی‌ها دیروز ضمن مخالفت با این طرح اعلام کردند که آن را مفید نمی‌دانند. موضع دولت از ابتدای اجرای برجام بر این اساس بود که تا جای ممکن نباید بهانه‌ای به دست طرف مقابل داد که باعث اجماع علیه ایران شود و در همین راستا حتی زمانی که ترامپ در اردیبهشت 97 از برجام خارج شد دولت اعلام کرد به شرط اجرای تعهدات طرف اروپایی، حاضر است به برجام ادامه دهد. اما با وجود این‌که هیچ اقدامی از سوی اروپا انجام نشد، برجام یک‌سال به همین شکل به‌صورت یکطرفه از سوی ایران اجرا شد و نهایتا پس از یک‌سال ایران در پنج گام تصمیم گرفت برخی تعهدات خود را کاهش دهد. اما این موضوع هم باعث نشد تغییری در رفتار طرف غربی برجام ایجاد شود و همین مسائل باعث شده که مردم ایران در شرایط شیوع بیماری کرونا، با بی‌سابقه‌ترین تحریم‌ها روبه‌رو باشند و حتی به گفته مقامات دولتی از جمله محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه، حتی امکان جابه‌جایی پول برای خرید دارو نیز وجود ندارد.
با وجود تمام این مسائل، دولتی‌ها بر ادامه شرایط فعلی اصرار دارند و معتقدند تصویب طرح مجلس، منافع مردم ایران را تامین نمی‌کند.
علی ربیعی، سخنگوی دولت دیروز در سخنانی با بیان این‌که طرح مجلس کمکی به لغو تحریم‌ها نمی‌کند، گفت: انباشت اورانیوم با غنای ۲۰ درصد و همین‌طور عدم اجرای پروتکل الحاقی به دائمی شدن تحریم‌ها منجر می‌شود و در این‌صورت به مذاکرات هسته‌ای و برجام نیازی نمی‌بود.
سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه هم دیروز در نشست خبری از این‌که نظرات وزارت خارجه در طرح مجلس منعکس نشده اظهار تاسف کرد.
بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی هم که دیروز در صحن علنی صحبت می‌کرد، اظهار کرد: اجرای پروتکل الحاقی هیچ مشکلی را در روند غنی‌سازی ایجاد نمی‌کند، اما عدم اجرای آن باعث تردید و ابهام نسبت به برنامه هسته‌ای ایران خواهد شد.
 منطق طرح مجلس
اما سؤال اینجاست که چرا مجلسی‌ها سراغ مواردی در این طرح رفته‌اند که ممکن است باعث تحریک طرف مقابل شود و به قول دولت برای طرف مقابل ایجاد ابهام کند.
راز این مساله را مهدی محمدی، مشاور رئیس مجلس در مطلبی که در فضای مجازی منتشر کرده، تبیین کرده است. محمدی با بیان این‌که بیش از 4 ماه برای تدوین و به‌سرانجام رساندن این طرح، تلاش و رایزنی شده است نوشت: پیش فرض بنیادین این طرح این است که تنها راه موثر برای کاستن از فشار تحریم و تهدید دشمن، هزینه‌مند کردن اقدامات آن در حوزه‌هایی است که دشمن از آن نگرانی جدی دارد. درصد و ظرفیت غنی‌سازی، رآکتور اراک، تولید اورانیوم فلزی و لغو پروتکل، دقیقا ناظر به نقاط محاسبه‌نشده توسط دشمن است.
حسین نوش‌آبادی، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس هم در گفت‌وگویی با جام‌جم در واکنش به موضع دولت مبنی بر احتمال بدبین شدن طرف مقابل به فعالیت‌های هسته‌ای ایران می‌گوید: این‌گونه مواضع از سوی مقامات دولتی پذیرفته نیست، چرا که طرف مقابل همیشه نسبت به ما بدبینی داشته و معمولا اتهامات فراوانی در زمینه‌های مختلف از هسته‌ای و نظامی گرفته تا حقوق بشر و... به ایران وارد می‌کنند. ضمن این‌که در مدت پنج سالی که از برجام می‌گذرد و ما به همه تعهدات‌مان عمل کردیم چه حاصلی بردیم که اکنون نگران بدبین شدن طرف مقابل باشیم.  این عضو کمیسیون امنیت ملی می‌افزاید: در شرایطی که سودی از برجام نصیب ایران نشده دیگر دلیلی نیز برای ادامه همکاری ایران و انجام تعهداتش وجود ندارد.  وی با اشاره به مواضع مقامات دولتی مبنی بر این‌که صنعت هسته‌ای در حال حاضر بدون محدودیت در حال فعالیت است، می‌گوید: هدف ما نیز کمک به همین روند است و صرفا از دولت می‌خواهیم فعالیت خود را با جدیت و سرعت بیشتری انجام دهد.
 آیا طرح مجلس توسط شورای نگهبان تایید می‌شود
مقامات دولتی در موضع دیگری در مخالفت با طرح مجلس معتقدند اصولا مجلس، صلاحیت ورود به بحث هسته‌ای را ندارد. علی ربیعی، سخنگوی دولت در همین زمینه گفت: به نظر دولت، موضوع از اختیارات شورای عالی امنیت ملی است و مسؤولیت هرگونه تصمیم درباره برجام و برنامه‌های هسته‌ای براساس اصل ۱۷۶ قانون اساسی فراقوه‌ای بوده است و هیچ نهاد و قوه‌ای به تنهایی نمی‌تواند خارج از این چارچوب اقدام کند. سخنگوی دولت تصریح کرد: به نظر می‌رسد مجلس هم نمی‌تواند در این موضوعات وارد شود و قطعا شورای نگهبان در مورد این طرح به این موارد توجه خواهد کرد.
سخنگوی وزارت خارجه هم دیروز گفت: ما مصوبه‌ای در شورای عالی امنیت ملی درخصوص اقدامات متقابل داریم که باید در همان چارچوب عمل کنیم.
با این حال نمایندگان مجلس نظری متفاوت از دولت دارند. علیرضا سلیمی، عضو هیات رئیسه مجلس در همین زمینه گفت: مخالفت‌های دولت با طرح مجلس مغایر با اصل۵۸ است و دولت نباید در امور تقنین و قانونگذاری مجلس دخالت کند.
ابراهیم عزیزی، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس هم در همین زمینه به جام‌جم گفت:‌ قانون اساسی تکلیف همه را مشخص کرده و وظیفه مجلس قانونگذاری و اجرای آن به عهده قوه مجریه است. وی با بیان این‌که مجلس می‌تواند درباره موضوعات کلان نظام جمهوری اسلامی ورود کند، افزود: هر مصوبه‌ای که از مجرای مجلس عبور و شورای نگهبان هم آن را تایید کند، لازم الاجراست. از این رو دولت نمی‌تواند از اجرای آن استنکاف و سرپیچی کند.
اکنون باید منتظر ماند و دید نگاه شورای نگهبان به این طرح چیست و آیا با تصویب این طرح، مسیر یکطرفه برجام اصلاح خواهد شد.


ماده 1: سازمان انرژی اتمی ایران موظف است بلافاصله پس از تصویب این قانون، نسبت به تولید اورانیوم با غنای ۲۰ درصد اقدام و سالانه به میزان حداقل ۱۲۰ کیلوگرم آن‌را در داخل کشور ذخیره کند.
ماده 2: سازمان انرژی اتمی موظف است بلافاصله پس از تصویب این قانون، ظرفیت غنی‌سازی و تولید اورانیوم غنی‌شده با سطح غنای متناسب هر یک از مصارف صلح‌آمیز کشور را به میزان ماهانه حداقل ۵۰۰ کیلوگرم افزایش دهد و نسبت به نگهداری و انباشت مواد غنی‌شده در کشور اقدام کند.
ماده 3: سازمان انرژی اتمی مکلف است حداکثر ظرف مدت سه ماه پس از تصویب این قانون عملیات نصب، تزریق گاز، غنی‌سازی و ذخیره‌سازی مواد را تا درجه غنای موردنیاز با حداقل هزار دستگاه ماشین‌های نسل دوم پیشرفته آی.آر.2. ام آغاز کند و همچنین در همین بازه زمانی، عملیات غنی‌سازی و تحقیق و توسعه با ماشین‌های نسل ششم آی.آر.6 را با حداقل ۱۶۴ ماشین از این نوع آغاز نموده و آن را ظرف مدت یک‌سال پس از تصویب این قانون به هزار دستگاه ماشین توسعه بدهد.
ماده 4: سازمان انرژی اتمی مکلف است نسبت به بهره‌برداری از کارخانه تولید اورانیوم فلزی در اصفهان طی پنج ماه پس از تصویب این قانون اقدام کند.
ماده 5: سازمان انرژی اتمی موظف است همزمان با عملیات بهینه‌سازی و راه‌اندازی رآکتور ۴۰ مگاواتی آب‌سنگین اراک، نسبت به طراحی یک رآکتور آب‌سنگین ۴۰ مگاواتی جدید اقدام کند و جدول زمان‌بندی این موضوع را ظرف یک ماه پس از تصویب این قانون به اطلاع مجلس برساند.
ماده 6: دولت موظف است در صورت عدم اجرای کامل تعهدات کشورهای آلمان، فرانسه، انگلیس، چین و روسیه و عادی نشدن روابط کامل بانکی و عدم رفع کامل موانع صادرات و فروش کامل نفت و فرآورده‌های نفتی ایران و برگشت کامل و سریع ارز منابع حاصل از فروش، یک ماه پس از تصویب این قانون در مجلس، نظارت‌های فراتر از پادمان از جمله اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را متوقف کند.
ماده 7: چنانچه کشورهای آلمان، انگلیس، فرانسه، چین و روسیه، نسبت به اجرای تعهدات خود و رفع کامل تحریم‌ها اقدام کنند، دولت موظف است گزارش دقیق اقدامات انجام‌شده را به مجلس ارائه دهد. کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی و نیز کمیسیون انرژی مجلس ارزیابی خود را نسبت به این گزارش به استناد فصل 7 ماده 45 آیین‌نامه داخلی مجلس، به مجلس شورای اسلامی ارائه می‌کنند.
ماده 8: مسؤول اجرای صحیح و کامل این قانون رئیس‌جمهور ،مقامات و مدیران مربوط و دستگاه‌های اجرایی ذی‌ربط هستند.
ماده 9: مستنکفین از اجرای این قانون به‌تناسب امتناع یا ممانعت از اجرا به طبقات 2 تا 5 طبقات مجازات تعزیری قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ محکوم می‌شوند.


طرح مجلس در حالی به تصویب نمایندگان رسید که پس از پیروزی بایدن در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا، حامیان مذاکره دوباره امیدوار شده‌اند با مستقر شدن دولت آینده آمریکا و بازگشت احتمالی آمریکا به برجام، این توافق جان بگیرد. شورای روابط خارجی اروپایی هم در بیانیه‌ای که روز یکشنبه صادر کرد نشان داد اروپایی‌ها نیز به این مساله امیدوارند و بر همین اساس تلاش دارند شرایط را برای بازگشت آمریکا به برجام فراهم کنند. البته نگاهی به بندهای این بیانیه نشان می‌دهد در این مسیر همچنان امید اصلی اروپایی‌ها به کوتاه آمدن ایران از مواضع خود است و این چیزی است که نمایندگان مجلس معتقدند نمی‌تواند منافع ایران را تامین کند و برای هر گونه مذاکره احتمالی باید در موضع قدرت باشیم.
علیرضا سلیمی، عضو هیات رئیسه مجلس با بیان این‌که ما با طرح لغو تحریم‌ها به دنبال افزایش مولفه‌های قدرت ایران و بالا بردن قدرت چانه‌زنی در عرصه‌های مختلف هستیم، می‌گوید: این طرح به دنبال احیای برخی مولفه‌های قدرتی است که به‌واسطه انجام تعهداتی از دست ما خارج شد. قرار بود طبق برجام و در ازای انجام تعهداتی از سوی ایران، تحریم‌ها برداشته شود، اما به‌رغم این اقدام ایران، طرف مقابل به تعهدات خود عمل نکرد و روزبه‌روز به توقعات خود افزود. نماینده محلات در مجلس می‌افزاید: دشمن باید از این تصور که ما از موضع انفعال در مقابل رفتارهای او برخورد می‌کنیم، خارج شود.
سید نظام موسوی، نماینده تهران در مجلس نیز در مطلبی که در توییتر منتشر کرد با اظهار تعجب از مخالفت دولت و وزارت خارجه با مصوبه مجلس درباره توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی نوشت: آقایان! حتی اگر به زعم خودتان دنبال تعامل هستید، کارت بازی شما در تعاملات چیست؟ اجازه دهید حداقل پروتکل الحاقی را برای چانه‌زنی داشته باشید.
البته نمایندگان مجلس نیز همچون بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران سیاسی معتقدند امیدواری به حل مشکلات از طریق مذاکره در دوره بایدن، سرابی بیش نیست و تجربه گذشته نشان داده است تفاوتی میان دموکرات‌ها و جمهوریخواهان وجود ندارد.
 فریدون عباسی، رئیس پیشین سازمان انرژی اتمی در گفت‌وگویی با جام‌جم در همین زمینه گفت:‌ اگر قرار بود مذاکره کنیم، ترامپ بهتر بود؛ زیرا اهل معامله بود. ما ماهیت آمریکا را یکسان می‌بینیم، با تغییر رئیس‌جمهوری این کشور ماهیتش تغییری نمی‌کند، همان‌طور که همه می‌دانیم در دوره دموکرات‌ها ضربه بیشتری از تحریم خوردیم.