چرا بعد از غذا خوردن ، سر معده‌مان می‌سوزد؟ طب سنتی برای این پرسش پاسخ‌هایی دارد
دردسرهای ترش كردن
سوزش سردل یا ترش كردن علامت اصلی رفلاكس معده به مری است. البته گاهی این بیماری، خاموش و بدون علامت یا در اثر تظاهر تعدادی از نشانه‌ها به غیر از سوزش سر دل بروز می‌كند و فرد با یك سری علائم مواجه می‌شود كه علت آن را نمی‌داند. با توجه به این‌كه در طب رایج، درمان این بیماری با داروهای شیمیایی مختلف انجام می‌شود، اهمیت موضوع موجب شد تا درخصوص اقدامات و درمان‌هایی كه در طب سنتی برای مداوای این بیماری درنظر گرفته‌شده و همچنین ارتباط و مشابهت یك سری از علائم رفلاكس با بیماری كووید-19 نظیر سرفه‌های مكرر و اختلالات گوارشی، اطلاعاتی كسب كنیم. از این رو با دكتر الهام پارسا، پزشك متخصص طب سنتی گفت‌وگو كرده‌ایم كه پاسخ ایشان به پرسش‌ها و ابهامات مطروحه را در ادامه می‌خوانید.
تحقیقات نشان داده است بیماری كووید-19 علاوه‌بر اختلالات تنفسی می‌تواند مشكلات متعدد دیگری از جمله اختلالات گوارشی نیز ایجاد كند. تقریبا این ویروس علائم بسیاری از بیماری‌ها را تقلید می‌كند. اما در مورد این كه اختصاصا این ویروس با علائم رفلاكس معده خود را نشان دهد، بعید است در این خصوص بررسی و تحقیقاتی انجام شده باشد و در حال حاضر نمی‌توان بدون شواهد یا پژوهشی جامع در این مورد اظهارنظر كرد.
رفلاكس با سوزش یا بدون سوزش
بیماری رفلاكس معده، ناشی از بازگشت غیرطبیعی محتویات معده به مری است. این بیماری كه علامت اصلی آن سوزش سر دل است، به‌واسطه عوامل آناتومیك و عملكردی نارسایی دریچه تحتانی مری رخ می‌دهد. سوزش سر دل كه بیشتر در بالای شكم و زیر سینه حس می‌شود، گهگاه سبب تیر كشیدن پشت جناغ هم می‌شود. سوزش سر دل، از علائم رفلاكس است اما فرد می‌تواند اصلا سوزشی نداشته اما رفلاكس داشته باشد.
علت رفلاكس یا حركت معده
در طب سنتی ایران، سوزش سردل بیشتر با عنوان «حركت معده» ذكر شده و سه علت در ایجاد آن موثر دانسته شده است. عامل اول مصرف غذاهای غلیظ و دیرهضم است كه با اصلاح سبك زندگی و با رعایت و اصلاح نوع تغذیه این مورد اصلاح می‌شود. دسته دوم به علت وجود رطوبت خام در قسمت‌های ابتدایی معده ایجاد می‌شود. منظور، رطوبت زیاد در معده است كه می‌توان آن را به صورت «مواد اضافی و زائد جمع‌شده در معده» بیان كرد كه داروهایی برای این بیماران موثر است. دسته سوم نیز حالتی است كه خلط سوداوی بیش از حد لازم به قسمت‌های بالایی معده ریزش می‌كند كه نیاز به درمان دارد.
علائمی كه از رفلاكس خبر می‌دهد
علائم شایع بیماری رفلاكس معده شامل سوزش سر دل یا مجرای مری، گرفتگی صدا در اول صبح، بوی بد دهان، مزه تلخ و گاهی تند دهان، سرفه‌های مكرر، صاف‌كردن مدام گلو و افزایش بزاق است. با توجه به این‌كه در رفلاكس گاهی موادغذایی آغشته به اسید معده تا دهان هم می‌‌رسد می‌تواند آسیب جدی به دندان‌ها برساند و مینای دندان‌ها را از بین ببرد. این آسیب سبب حساس شدن دندان‌ها می‌شود. پس درخصوص علت حساس شدن دندان‌ها هم باید به رفلاكس توجه كرد. نفخ هم می‌تواند از علل رفلاكس باشد و با ایجاد فشار روی دریچه فوقانی معده آن را شل كرده و سبب بروز رفلاكس شود.
علت سرفه‌های مكرر
سرفه‌های مكرر از علائم رفلاكس است و بسیاری از مواردی كه برای سرفه‌ها علت خاصی پیدا نمی‌شود با درمان رفلاكس التیام می‌یابد. در واقع با بالا زدن اسید و محتویات معده، ناحیه سرفه تحریك و سبب ایجاد این سرفه‌ها می‌شود و همچون سایر موارد رفلاكس حتما باید درمان شود. در زمان خالی بودن معده هم فرد می‌تواند دچار رفلاكس معده و علائمی مانند سوزش ناحیه فوقانی معده، احساس ترشی در دهان، زیاد شدن آب دهان و... شود.
رفلاكس خاموش چیست؟
وقتی رفلاكس علامت خاصی ندارد و به صورت اتفاقی در آندوسكوپی یا عكسبرداری از حنجره و... ضایعات به‌جا مانده از اسید معده دیده شود، آن را رفلاكس خاموش یا بدون‌علامت می‌گویند كه نشانه‌های خاصی نداشته و علت بروز و درمان آن با رفلاكس علامت‌دار تفاوتی ندارد.
درمان سنتی رفلاكس
مهم‌ترین درمان رفلاكس رعایت بهداشت و اصلاح الگوی تغذیه است و چنانچه در طولانی‌مدت داروی شیمیایی یا گیاهی و سنتی استفاده شود ولی بهداشت غذایی رعایت نشود رفلاكس قابل برگشت است. داروهای طب سنتی همراه با رعایت بهداشت تغذیه در درمان رفلاكس نقش به‌سزایی دارد. بهداشت تغذیه یعنی تا یك ساعت قبل و بعد از غذا از مصرف مایعات و چای و نوشابه پرهیز كنید. بعد از غذا خوردن فورا دراز نكشید و در هنگام خوابیدن كمی شیب‌دار و سر را كمی بالاتر از تنه قرار دهید تا از برگشت اسید معده به مری ممانعت شود. همراه غذا سالاد و ماست نخورید و غذا را خوب بجوید و در هنگام گرسنگی واقعی غذا‌بخورید.
خوردنی‌های مفید و مضر
مربای به و سیب و بالنگ برای التیام این عارضه مفیدند اما باید مصرف نعنا و كنجد و روغن آن را محدود كنید. بهترین نوشیدنی برای بیماران رفلاكس، دمنوش به، آب سیب و آب انارشیرین است چون این میوه‌ها از نظر طب سنتی قابض هستند و دریچه فوقانی معده را تقویت كرده و محكم‌تر می‌كنند. فقط باید دقت شود این مواد بعد از خوردن موادغذایی باشد و نه قبل از آن. ضمن این‌كه مصرف انجیر و مویز توصیه می‌شود، از مصرف مركبات، گوجه‌فرنگی، فلفل، قهوه، چای پررنگ و نسكافه بپرهیزید.
از رفلاكس باید بترسیم؟
رفلاكس شاید از نظر خیلی‌ها بیماری پیچیده و نگران‌‌كننده‌ای نباشد. ولی شامل علائمی است كه در صورت وجود آنها حتما باید بررسی‌های لازم برای تشخیص بیشتر انجام شود. اگر سابقه سرطان‌معده در اعضای درجه یك خانواده را دارید، اگر در هنگام قورت دادن غذا احساس سختی و درد می‌كنید، اگر در سه ماه اخیر بیشتر از ۱۰درصد كاهش وزن بدون علت داشتید، اگر بی‌اشتها هستید، اگر كم‌خونی فقر آهن دارید، اگر مكرر استفراغ می‌كنید، اگر بیشتر از پنج تا ده سال درگیر این بیماری هستید، اگر خونریزی گوارشی داشتید و بالای 45 سال سن دارید، حتما به متخصص رجوع كنید. خیلی وقت‌ها فرد، بیماری قلبی دارد ولی فكر می‌كند رفلاكس دارد، پس حواستان به قلب‌تان هم باشد.
رفلاكس با سوزش یا بدون سوزش
بیماری رفلاكس معده، ناشی از بازگشت غیرطبیعی محتویات معده به مری است. این بیماری كه علامت اصلی آن سوزش سر دل است، به‌واسطه عوامل آناتومیك و عملكردی نارسایی دریچه تحتانی مری رخ می‌دهد. سوزش سر دل كه بیشتر در بالای شكم و زیر سینه حس می‌شود، گهگاه سبب تیر كشیدن پشت جناغ هم می‌شود. سوزش سر دل، از علائم رفلاكس است اما فرد می‌تواند اصلا سوزشی نداشته اما رفلاكس داشته باشد.
علت رفلاكس یا حركت معده
در طب سنتی ایران، سوزش سردل بیشتر با عنوان «حركت معده» ذكر شده و سه علت در ایجاد آن موثر دانسته شده است. عامل اول مصرف غذاهای غلیظ و دیرهضم است كه با اصلاح سبك زندگی و با رعایت و اصلاح نوع تغذیه این مورد اصلاح می‌شود. دسته دوم به علت وجود رطوبت خام در قسمت‌های ابتدایی معده ایجاد می‌شود. منظور، رطوبت زیاد در معده است كه می‌توان آن را به صورت «مواد اضافی و زائد جمع‌شده در معده» بیان كرد كه داروهایی برای این بیماران موثر است. دسته سوم نیز حالتی است كه خلط سوداوی بیش از حد لازم به قسمت‌های بالایی معده ریزش می‌كند كه نیاز به درمان دارد.
علائمی كه از رفلاكس خبر می‌دهد
علائم شایع بیماری رفلاكس معده شامل سوزش سر دل یا مجرای مری، گرفتگی صدا در اول صبح، بوی بد دهان، مزه تلخ و گاهی تند دهان، سرفه‌های مكرر، صاف‌كردن مدام گلو و افزایش بزاق است. با توجه به این‌كه در رفلاكس گاهی موادغذایی آغشته به اسید معده تا دهان هم می‌‌رسد می‌تواند آسیب جدی به دندان‌ها برساند و مینای دندان‌ها را از بین ببرد. این آسیب سبب حساس شدن دندان‌ها می‌شود. پس درخصوص علت حساس شدن دندان‌ها هم باید به رفلاكس توجه كرد. نفخ هم می‌تواند از علل رفلاكس باشد و با ایجاد فشار روی دریچه فوقانی معده آن را شل كرده و سبب بروز رفلاكس شود.
علت سرفه‌های مكرر
سرفه‌های مكرر از علائم رفلاكس است و بسیاری از مواردی كه برای سرفه‌ها علت خاصی پیدا نمی‌شود با درمان رفلاكس التیام می‌یابد. در واقع با بالا زدن اسید و محتویات معده، ناحیه سرفه تحریك و سبب ایجاد این سرفه‌ها می‌شود و همچون سایر موارد رفلاكس حتما باید درمان شود. در زمان خالی بودن معده هم فرد می‌تواند دچار رفلاكس معده و علائمی مانند سوزش ناحیه فوقانی معده، احساس ترشی در دهان، زیاد شدن آب دهان و... شود.
رفلاكس خاموش چیست؟
وقتی رفلاكس علامت خاصی ندارد و به صورت اتفاقی در آندوسكوپی یا عكسبرداری از حنجره و... ضایعات به‌جا مانده از اسید معده دیده شود، آن را رفلاكس خاموش یا بدون‌علامت می‌گویند كه نشانه‌های خاصی نداشته و علت بروز و درمان آن با رفلاكس علامت‌دار تفاوتی ندارد.
درمان سنتی رفلاكس
مهم‌ترین درمان رفلاكس رعایت بهداشت و اصلاح الگوی تغذیه است و چنانچه در طولانی‌مدت داروی شیمیایی یا گیاهی و سنتی استفاده شود ولی بهداشت غذایی رعایت نشود رفلاكس قابل برگشت است. داروهای طب سنتی همراه با رعایت بهداشت تغذیه در درمان رفلاكس نقش به‌سزایی دارد. بهداشت تغذیه یعنی تا یك ساعت قبل و بعد از غذا از مصرف مایعات و چای و نوشابه پرهیز كنید. بعد از غذا خوردن فورا دراز نكشید و در هنگام خوابیدن كمی شیب‌دار و سر را كمی بالاتر از تنه قرار دهید تا از برگشت اسید معده به مری ممانعت شود. همراه غذا سالاد و ماست نخورید و غذا را خوب بجوید و در هنگام گرسنگی واقعی غذا‌بخورید.
خوردنی‌های مفید و مضر
مربای به و سیب و بالنگ برای التیام این عارضه مفیدند اما باید مصرف نعنا و كنجد و روغن آن را محدود كنید. بهترین نوشیدنی برای بیماران رفلاكس، دمنوش به، آب سیب و آب انارشیرین است چون این میوه‌ها از نظر طب سنتی قابض هستند و دریچه فوقانی معده را تقویت كرده و محكم‌تر می‌كنند. فقط باید دقت شود این مواد بعد از خوردن موادغذایی باشد و نه قبل از آن. ضمن این‌كه مصرف انجیر و مویز توصیه می‌شود، از مصرف مركبات، گوجه‌فرنگی، فلفل، قهوه، چای پررنگ و نسكافه بپرهیزید.
از رفلاكس باید بترسیم؟
رفلاكس شاید از نظر خیلی‌ها بیماری پیچیده و نگران‌‌كننده‌ای نباشد. ولی شامل علائمی است كه در صورت وجود آنها حتما باید بررسی‌های لازم برای تشخیص بیشتر انجام شود. اگر سابقه سرطان‌معده در اعضای درجه یك خانواده را دارید، اگر در هنگام قورت دادن غذا احساس سختی و درد می‌كنید، اگر در سه ماه اخیر بیشتر از ۱۰درصد كاهش وزن بدون علت داشتید، اگر بی‌اشتها هستید، اگر كم‌خونی فقر آهن دارید، اگر مكرر استفراغ می‌كنید، اگر بیشتر از پنج تا ده سال درگیر این بیماری هستید، اگر خونریزی گوارشی داشتید و بالای 45 سال سن دارید، حتما به متخصص رجوع كنید. خیلی وقت‌ها فرد، بیماری قلبی دارد ولی فكر می‌كند رفلاكس دارد، پس حواستان به قلب‌تان هم باشد.
