گل شهری
ما از یک گل زینتی چه می‌خواهیم؟ توقعات با توجه به سلیقه هر شخص متفاوت است اما این‌که گیاه همیشه یا به مدت طولانی گل بدهد، فصل مشترک نظرات خیلی‌هاست. اطلسی را می‌توان جزو آن دسته گل‌هایی به حساب آورد که نیمی از سال را گل می‌دهند به‌خصوص در فصل گرم تابستان. از طرفی دارای طیف وسیعی از رنگ‌های سفید، صورتی، بنفش، یاسی، آبی و قرمز است که تازگی‌ها رنگ زرد و حتی سیاه هم به آنها اضافه شده که یکی از اولویت‌های اول باغبانان جدید در طراحی فضای سبز شهری و خانگی هستند. اطلسی گل‌معطری است. شما می‌توانید با کاشت و نگهداری آن با یک تیر دو نشان بزنید. هم گیاه گلدار و هم گیاه معطر در بالکن‌تان داشته باشید. عطر آن در شب حس خوبی به خانه می‌دهد.
اسم انگلیسی اطلسی،«پتونیا» و اهل خانواده سیب زمینی است. یعنی اطلسی با بادمجان، سیب‌زمینی، گوجه‌فرنگی و فلفل دلمه‌ای فامیل است و اصالتش برمی‌گردد به آمریکای جنوبی.انواع یک‌ساله و دائمی دارد که در گلکاری حتی رقم‌های دائمی آن هم به صورت یک‌ساله کشت می‌شوند. گل‌هایش شیپوری‌اند که ارقام کم‌پر، پُرپر، چین‌دار و گل درشت دارد. کاشت نوع کم‌پر آن بیشتر مرسوم بوده اما روز به روز تعداد رقم‌های پرپر یا گل درشت آن بیشتر می‌شود. بعضی از گل‌ها دارای نوارهای سفید در حاشیه یا به شکل شعاعی هستند. یک گل‌هوای آزاد است که از اواخر بهار تا اواخر پاییز گل می‌دهد. در چندسال اخیر بیشتر آن را به صورت گلدانی روی تراس یا در سبدهای آویز پشت پنجره‌ها دیده‌اید اما می‌تواند در باغچه‌های خانگی یا به‌عنوان گل حاشیه‌ای در فضای سبز شهری هم کشت شود که رنگ‌های بنفش و ارغوانی آن بسیار خاص و پرطرفدار هستند. در این حالت نیاز به مراقبت بیشتری دارد.
نکته:گل اطلسی در مناطق با آب و هوای گرم ممکن است در تابستان گل ندهد.
چقدر نور می‌خواهد؟
اطلسی گیاهی آفتاب دوست است اما اگر در شرایط نیم سایه هم قرار بگیرد ،می‌تواند به رشدش ادامه دهد ولی هر چه گلدان در جای نورگیرتری باشد گلدهی آن هم بیشتر است. در نور کم برگ‌ها کم جان هستند و گلدهی کاهش می‌یابد. در روزهایی که هوا به‌شدت گرم است و در ساعات تابش شدید آفتاب، گلدان را در یک جای سایه دار قرار دهید.
نکته: از نشانه‌های کمبود نور رشد علفی گیاه، زیاد‌شدن فاصله برگ‌ها از هم و توقف گلدهی است.
به چه دمایی نیاز دارد؟
هم نور در گلدهی اطلسی مؤثر است و هم دما در آن نقش دارد. علاوه بر این دما روی شاخه دهی آن هم اثر دارد. هر چه شاخه دهی بیشتر باشد تعداد گل‌ها هم بیشتر است.
اطلسی دمای خنک را دوست دارد اما به گرما و سرمای زیاد هم حساس است به طوری که در روزهای بسیار گرم گلدهی‌اش متوقف می‌شود.
همچنین حواستان باشد اگر در منطقه‌ای هستید که آخر زمستان یا اویل بهار ممکن است سرمای دیررس داشته باشید، برای کاشت اطلسی دست نگه دارید. وقتی خطر بروز سرما رفع شد، اقدام به کشت کنید.
آبیاری‌اش چطور باشد؟
اگر سطح گلدان خشک شد، گل را آبیاری کنید اما به مشاهده چشمی نباید اکتفا کنید.به‌وسیله یک تکه چوب این کار انجام دهید. اجازه ندهید لایه‌های زیرین خاک هم خشک شوند. قبل از رسیدن گیاه به این مرحله آن را آبیاری کنید. آبیاری نامنظم یا کم باعث کاهش رشد، کاهش گلدهی و بدشکلی گل‌ها و ماندگاری کم آنها می‌شود.
نکته: در روزهای بسیار گرم اگر دما به بالاتر از 30درجه رسید، آبیاری را بیشتر کنید تا گیاه خشک نشود.
خاک مناسب و زمان کوددهی
دقت کنید خاک آن زهکشی خوبی داشته باشد. چون شرایط ماندابی باعث می‌شود شاخ و برگ گیاه دراز و بی‌قواره شود و گل‌های کمتری بدهد. مخلوط خاک باغچه، ورمی کمپوست، پرلیت، پیت ماس و مقداری ماسه مناسب ترکیب مناسبی برای آن است.
به‌طور کلی اگر دیدید برگ‌های گیاه رنگ پریده به نظر می‌آیند این هشداری است برای کمبود نور یا مواد غذایی. برای تغذیه اطلسی‌های باغچه می‌توانید از کود دامی پوسیده استفاده کنید. در کاشت گلدانی هم در فصل رشد، آن را با کودهای مایع تغذیه کنید تا گیاه همیشه گل بدهد. انواع کود مخصوص گیاهان زینتی
(مثلا 10 ــ 10 ــ 10 یا 20 ــ 20 ــ 20) برای آن مناسب است که می‌توانید طبق دستور‌العمل روی بسته کودی آن را مصرف کنید.
نکته: کوددهی باعث تقویت گیاه شده و از حمله آفات و بیماری‌ها به آن پیشگیری می‌کند.
زمان گلدهی و هرس
اطلسی از اواخر بهار تا اواخر پاییز گل می‌دهد. یکی از نکات قابل توجه در اطلسی کندن گل‌های پژمرده آن است که این کار باعث تسریع در گلدهی و طولانی شدن این دوره می‌شود. برای پر پشت شدن بوته گل می‌توانید به دو روش اقدام کنید:
1ــ زمانی که بوته‌های آن به قدر کافی رشد کردند جوانه انتهایی گل را بچینید تا از پایین شروع به گلدهی کند و بوته پرپشت‌تر شود.
2ــ همچنین اگر می‌خواهید ساقه‌هایش بلندتر شوند 10 سانتی‌متر انتهایی ساقه را ببرید. با این کار گیاه تحریک می‌شود تا ساقه‌های فرعی و کناری تولید کند. در نتیجه به شکل بوته‌ای رشد می‌کند.
روش تکثیر
پرورش اطلسی از طریق بذر روش زمانبری است و تکثیر به این روش مرسوم نیست. معمولا گلخانه‌دارها یا تولیدکنندگان عمده گل و گیاه از این روش استفاده می‌کنند. کاشت بذر تا گلدهی سه ماه طول می‌کشد.
اما به وسیله قلمه می‌توان آن را تکثیر کرد. روش کار هم به این صورت است که در اواخر تابستان از گیاه قلمه می‌گیرند. قلمه‌ها را در خاکی که مخلوط ماسه و خاک برگ است می‌کارند. اواخر زمستان و اوایل بهار بعد از رفع خطر سرما، هر کدام از قلمه‌های ریشه‌دار شده را در یک گلدان می‌کارند.
نکته: در رقم‌های پر پر، اندام‌های جنسی گل به گلبرگ تبدیل شده‌اند و اصلا بذر تولید نمی‌کنند به همین دلیل با قلمه تکثیر می‌شوند.
تعویض گلدان
اگر دیدید گلدان برای فضای رشد گیاه کوچک است حتما آن را عوض کنید. بهتر است در فصل گرم این کار را بکنید تا گیاه با تنش کمتری مواجه شود. گلدان جدید یک سایز بزرگ‌تر از گلدان قبلی باشد و نه بیشتر چون در غیر این‌صورت ریشه باید تلاش زیادی برای رشد کند و رشد گیاه دچار اختلال می‌شود. موقع تعویض، خاک گلدان خیس نباشد.
اول چند ضربه به ته و دیواره گلدان بزنید بعد آن را رو‌به پایین بگیرید و گیاه را به آرامی خارج کنید تا ریشه‌ها آسیب نبینند.
نکته: اطلسی یک گیاه چندساله است که معمولا به صورت گیاهی یک‌ساله با آن رفتار می‌شود اما خوب است بدانید با کنترل دما و نور می‌توان آن را چند سال هم نگهداری کرد.
اطلسی و آفات و بیماری‌ها
گل زیبای اطلسی دارای ترکیبات شیمیایی خاصی در شهد خود است که عامل دفع‌کننده قوی برای آفات مزاحم است. اما بعضی آفات از این سد دفاعی عبور می‌کنند و به گیاه آسیب می‌زنند. یکی از این آفات شته‌ها هستند. این آفت معمولا بر قسمت‌های جوان‌تر گیاه، زیر برگ‌ها و در محل اتصال برگ به ساقه لانه می‌کند و از شیره گل تغذیه می‌کند. علائم خسارت شته به صورت بدشکلی و پیچ خوردن شاخ و برگ گیاه و بدشکلی گل‌ها قابل مشاهده است. همچنین این حشره در حین تغذیه از گیاه عسلک تولید می‌کند. عسلک عاملی برای چسبیدن قارچ سیاه رنگی به نام دوده روی شاخ و برگ گیاه است. از طرفی مورچه‌ها هم عاشق عسلک هستند و بعد از شته‌ها آنها به گیاه حمله می‌کنند.
یادتان باشد در طول فصل رشد هر هفته گیاه را بررسی کنید تا از نبود شته مطمئن شوید. در صورت لزوم با آن مبارزه کنید. بهتر است به جای آفت کش‌های شیمیایی از حشره‌کش‌های ارگانیک استفاده کنید. معروف‌ترین حشره‌کش گیاهی پالیزین یا بیوژل است که در ترکیبات سازنده آن مخلوطی از صابون‌های غلیظ، روغن‌های گیاهی، عصاره اکالیپتوس، نعنا و صمغ‌های گیاهی است و بوی بسیار خوبی دارد. این صابون قابل استفاده برای مبارزه با انواع آفات است. حتما باید در آب گرم حل شود چون در آب سرد به کندی حل می‌شود. همچنین ژل به گونه‌ای روی آفت پاشیده‌شود که تمام سطح بدنش را آغشته کند وگرنه تأثیر کافی را نخواهدداشت. دقت کنید مقدار مصرف طبق دستورالمعل درج شده روی بسته یا بروشور باشد. فکر نکنید هر چه بیشتر آفت‌کش بزنید اثری بهتر دارد. رعایت اندازه استاندارد و تکرار با فاصله کوتاه (مثلا سه روز یک بار) رمز غلبه بر آفات است. یک روش آسان دیگر استفاده از کمی مایع ظرفشویی و حل کردن آن در آب است. محلول حشره‌کش باید رقیق باشد تا گیاه را نسوزاند. این محلول را هفته‌ای دو بار روی برگ‌ها و زیر آنها و لابه‌لای شاخ و برگ گیاه اسپری کنید. اگر بعد از چند بار استفاده حشرات از بین نرفتند، فاصله بین دو نوبت محلول‌پاشی را کمتر کنید تا زمانی که دیگر شته‌ای وجود نداشته‌باشد. محلول‌پاشی را در ساعات خنک صبح و عصر انجام دهید تا گل‌ها و شاخ و برگ گیاه نسوزند.
نکته:گل اطلسی در مناطق با آب و هوای گرم ممکن است در تابستان گل ندهد.
چقدر نور می‌خواهد؟
اطلسی گیاهی آفتاب دوست است اما اگر در شرایط نیم سایه هم قرار بگیرد ،می‌تواند به رشدش ادامه دهد ولی هر چه گلدان در جای نورگیرتری باشد گلدهی آن هم بیشتر است. در نور کم برگ‌ها کم جان هستند و گلدهی کاهش می‌یابد. در روزهایی که هوا به‌شدت گرم است و در ساعات تابش شدید آفتاب، گلدان را در یک جای سایه دار قرار دهید.
نکته: از نشانه‌های کمبود نور رشد علفی گیاه، زیاد‌شدن فاصله برگ‌ها از هم و توقف گلدهی است.
به چه دمایی نیاز دارد؟
هم نور در گلدهی اطلسی مؤثر است و هم دما در آن نقش دارد. علاوه بر این دما روی شاخه دهی آن هم اثر دارد. هر چه شاخه دهی بیشتر باشد تعداد گل‌ها هم بیشتر است.
اطلسی دمای خنک را دوست دارد اما به گرما و سرمای زیاد هم حساس است به طوری که در روزهای بسیار گرم گلدهی‌اش متوقف می‌شود.
همچنین حواستان باشد اگر در منطقه‌ای هستید که آخر زمستان یا اویل بهار ممکن است سرمای دیررس داشته باشید، برای کاشت اطلسی دست نگه دارید. وقتی خطر بروز سرما رفع شد، اقدام به کشت کنید.
آبیاری‌اش چطور باشد؟
اگر سطح گلدان خشک شد، گل را آبیاری کنید اما به مشاهده چشمی نباید اکتفا کنید.به‌وسیله یک تکه چوب این کار انجام دهید. اجازه ندهید لایه‌های زیرین خاک هم خشک شوند. قبل از رسیدن گیاه به این مرحله آن را آبیاری کنید. آبیاری نامنظم یا کم باعث کاهش رشد، کاهش گلدهی و بدشکلی گل‌ها و ماندگاری کم آنها می‌شود.
نکته: در روزهای بسیار گرم اگر دما به بالاتر از 30درجه رسید، آبیاری را بیشتر کنید تا گیاه خشک نشود.
خاک مناسب و زمان کوددهی
دقت کنید خاک آن زهکشی خوبی داشته باشد. چون شرایط ماندابی باعث می‌شود شاخ و برگ گیاه دراز و بی‌قواره شود و گل‌های کمتری بدهد. مخلوط خاک باغچه، ورمی کمپوست، پرلیت، پیت ماس و مقداری ماسه مناسب ترکیب مناسبی برای آن است.
به‌طور کلی اگر دیدید برگ‌های گیاه رنگ پریده به نظر می‌آیند این هشداری است برای کمبود نور یا مواد غذایی. برای تغذیه اطلسی‌های باغچه می‌توانید از کود دامی پوسیده استفاده کنید. در کاشت گلدانی هم در فصل رشد، آن را با کودهای مایع تغذیه کنید تا گیاه همیشه گل بدهد. انواع کود مخصوص گیاهان زینتی
(مثلا 10 ــ 10 ــ 10 یا 20 ــ 20 ــ 20) برای آن مناسب است که می‌توانید طبق دستور‌العمل روی بسته کودی آن را مصرف کنید.
نکته: کوددهی باعث تقویت گیاه شده و از حمله آفات و بیماری‌ها به آن پیشگیری می‌کند.
زمان گلدهی و هرس
اطلسی از اواخر بهار تا اواخر پاییز گل می‌دهد. یکی از نکات قابل توجه در اطلسی کندن گل‌های پژمرده آن است که این کار باعث تسریع در گلدهی و طولانی شدن این دوره می‌شود. برای پر پشت شدن بوته گل می‌توانید به دو روش اقدام کنید:
1ــ زمانی که بوته‌های آن به قدر کافی رشد کردند جوانه انتهایی گل را بچینید تا از پایین شروع به گلدهی کند و بوته پرپشت‌تر شود.
2ــ همچنین اگر می‌خواهید ساقه‌هایش بلندتر شوند 10 سانتی‌متر انتهایی ساقه را ببرید. با این کار گیاه تحریک می‌شود تا ساقه‌های فرعی و کناری تولید کند. در نتیجه به شکل بوته‌ای رشد می‌کند.
روش تکثیر
پرورش اطلسی از طریق بذر روش زمانبری است و تکثیر به این روش مرسوم نیست. معمولا گلخانه‌دارها یا تولیدکنندگان عمده گل و گیاه از این روش استفاده می‌کنند. کاشت بذر تا گلدهی سه ماه طول می‌کشد.
اما به وسیله قلمه می‌توان آن را تکثیر کرد. روش کار هم به این صورت است که در اواخر تابستان از گیاه قلمه می‌گیرند. قلمه‌ها را در خاکی که مخلوط ماسه و خاک برگ است می‌کارند. اواخر زمستان و اوایل بهار بعد از رفع خطر سرما، هر کدام از قلمه‌های ریشه‌دار شده را در یک گلدان می‌کارند.
نکته: در رقم‌های پر پر، اندام‌های جنسی گل به گلبرگ تبدیل شده‌اند و اصلا بذر تولید نمی‌کنند به همین دلیل با قلمه تکثیر می‌شوند.
تعویض گلدان
اگر دیدید گلدان برای فضای رشد گیاه کوچک است حتما آن را عوض کنید. بهتر است در فصل گرم این کار را بکنید تا گیاه با تنش کمتری مواجه شود. گلدان جدید یک سایز بزرگ‌تر از گلدان قبلی باشد و نه بیشتر چون در غیر این‌صورت ریشه باید تلاش زیادی برای رشد کند و رشد گیاه دچار اختلال می‌شود. موقع تعویض، خاک گلدان خیس نباشد.
اول چند ضربه به ته و دیواره گلدان بزنید بعد آن را رو‌به پایین بگیرید و گیاه را به آرامی خارج کنید تا ریشه‌ها آسیب نبینند.
نکته: اطلسی یک گیاه چندساله است که معمولا به صورت گیاهی یک‌ساله با آن رفتار می‌شود اما خوب است بدانید با کنترل دما و نور می‌توان آن را چند سال هم نگهداری کرد.
اطلسی و آفات و بیماری‌ها
گل زیبای اطلسی دارای ترکیبات شیمیایی خاصی در شهد خود است که عامل دفع‌کننده قوی برای آفات مزاحم است. اما بعضی آفات از این سد دفاعی عبور می‌کنند و به گیاه آسیب می‌زنند. یکی از این آفات شته‌ها هستند. این آفت معمولا بر قسمت‌های جوان‌تر گیاه، زیر برگ‌ها و در محل اتصال برگ به ساقه لانه می‌کند و از شیره گل تغذیه می‌کند. علائم خسارت شته به صورت بدشکلی و پیچ خوردن شاخ و برگ گیاه و بدشکلی گل‌ها قابل مشاهده است. همچنین این حشره در حین تغذیه از گیاه عسلک تولید می‌کند. عسلک عاملی برای چسبیدن قارچ سیاه رنگی به نام دوده روی شاخ و برگ گیاه است. از طرفی مورچه‌ها هم عاشق عسلک هستند و بعد از شته‌ها آنها به گیاه حمله می‌کنند.
یادتان باشد در طول فصل رشد هر هفته گیاه را بررسی کنید تا از نبود شته مطمئن شوید. در صورت لزوم با آن مبارزه کنید. بهتر است به جای آفت کش‌های شیمیایی از حشره‌کش‌های ارگانیک استفاده کنید. معروف‌ترین حشره‌کش گیاهی پالیزین یا بیوژل است که در ترکیبات سازنده آن مخلوطی از صابون‌های غلیظ، روغن‌های گیاهی، عصاره اکالیپتوس، نعنا و صمغ‌های گیاهی است و بوی بسیار خوبی دارد. این صابون قابل استفاده برای مبارزه با انواع آفات است. حتما باید در آب گرم حل شود چون در آب سرد به کندی حل می‌شود. همچنین ژل به گونه‌ای روی آفت پاشیده‌شود که تمام سطح بدنش را آغشته کند وگرنه تأثیر کافی را نخواهدداشت. دقت کنید مقدار مصرف طبق دستورالمعل درج شده روی بسته یا بروشور باشد. فکر نکنید هر چه بیشتر آفت‌کش بزنید اثری بهتر دارد. رعایت اندازه استاندارد و تکرار با فاصله کوتاه (مثلا سه روز یک بار) رمز غلبه بر آفات است. یک روش آسان دیگر استفاده از کمی مایع ظرفشویی و حل کردن آن در آب است. محلول حشره‌کش باید رقیق باشد تا گیاه را نسوزاند. این محلول را هفته‌ای دو بار روی برگ‌ها و زیر آنها و لابه‌لای شاخ و برگ گیاه اسپری کنید. اگر بعد از چند بار استفاده حشرات از بین نرفتند، فاصله بین دو نوبت محلول‌پاشی را کمتر کنید تا زمانی که دیگر شته‌ای وجود نداشته‌باشد. محلول‌پاشی را در ساعات خنک صبح و عصر انجام دهید تا گل‌ها و شاخ و برگ گیاه نسوزند.
