گزارشی از برنامه پرنیان صدا که پنجشنبه‌شب‌ها از شبکه 5 پخش می‌شود
مهجور و بی‌ادعا مثل رادیو‌یی‌ها
فعالان رادیویی در زمانی که یک اینفلوئنسر اینستاگرامی صدها بیننده دارد و خود را مشهور و معروف می‌داند، هنوز هم بی‌حاشیه و بدون این‌که بخواهند خودنمایی کنند، برنامه می‌سازند و مخاطبان خود را با برنامه‌هایشان همراه می‌کنند. حالا پس از گذشت ۸۰سال از تولد رادیو در ایران، یک برنامه تلویزیونی برای قدردانی از هنرمندان عرصه رادیو هر هفته پنجشنبه روی آنتن شبکه پنج می‌رود. برنامه «پرنیان صدا» که با اجرای یکی از هنرمندان از جنس رادیو تهیه شده‌است، سعی دارد با فضایی نوستالژی مخاطب را با خود همراه کند. سعید توکل، تهیه‌کننده این برنامه گفت‌وگویی با روزنامه جام‌جم داشته و درباره چگونگی تولید و محتوای این برنامه صحبت کرده‌است.
آغاز شکل‌گیری پرنیان صدا
سال گذشته که مقارن می‌شد با 80سالگی رادیو بعد از چند سال جدایی من از رادیو، دوستانی پیشنهاد دادند که به رادیو بازگردم. به‌دلیل قضایای مختلفی که پیش‌آمده بود فکر کردم که اگر بخواهم همکاری کنم، بهترین بهانه همین مناسبت هشتادمین سال رادیوست که بتوانم هم 40سال دوران کاری خودم و هم 40سال قبل از من که بزرگان و عزیزانی در رادیو بودند، به صورت یک موزه دیداری شنیداری در بیاورم تا برای کسانی که خاطره دارند، تجدید خاطره شود و برای کسانی که نشنیدند، شوقی ایجاد کنیم تا با کسانی که اساس و بنیاد رادیو را گذاشتند، آشنا شوند.
سال گذشته این تجربه در رادیو پیام اجرایی شد و ما جمعه‌شب‌ها به مدت چهار ساعت برنامه زنده‌ای داشتیم که به‌دلیل این‌که همان زمان هم از شبکه ایرانصدا بخش می‌شد یک بخش‌هایی از آن تصویری بود. آن برنامه به‌دلایل مختلف ازجمله کسالت و عمل جراحی که برای من پیش آمد، برنامه متوقف شد.
زمانی که مدیریت رادیو تغییر کرد و آقای بخشی‌زاده آمدند، دوباره از من دعوت کردند و خواستند که این کار را ادامه دهم. من عرض کردم که اگر بتوانند هماهنگ کنند تا برای تکریم رادیو ما یک برنامه تصویری کامل داشته باشیم، اتفاق قابل‌توجهی رقم خواهد خورد. ایشان هماهنگی‌های لازم را با شبکه پنج سیما انجام دادند و ما طرح‌مان را نزد آقای اشناب، مدیر شبکه پنج بردیم. این طرح شامل مرور خاطرات و چهره‌ها و برنامه‌ها بود، به مثابه دیدار از یک موزه دیداری شنیداری و سعی کردیم مروری بر تمام هنرمندانی که می‌توانیم از آنها نام ببریم و صدا و تصویرشان را پخش کنیم، اتفاق بیفتد. به نظر خود من این یک کار تاریخی بود که در طول تاریخچه صداوسیما تا به‌حال چنین اتفاقی نیفتاده‌بود که بتوان چهره‌های رادیویی را مصور کنیم و برنامه‌ای مختص رادیو در تلویزیون ساخته و پخش شود.
این برنامه، رادیویی نیست
این برنامه اصلا رادیویی نیست، صدای تمام افراد از مرحوم صبحی تا جدیدترین آدم‌ها به‌وسیله سیستم‌های هوشمند به‌صورت فیلم درآمده‌اند. تصویر تمامی افراد مثلا اجرای یک قطعه ضربی توسط منوچهر نوذری و صحبت‌های مرحوم صبحی درباره قصه‌ها تا خانم‌ها دیهیم و مهرزاد، آقایان قنبری، تابش و خواننده‌هایی مثل کورس سرهنگ‌زاده، مازیار و... به صورت هوشمند بازسازی شده و اتفاقا برای همه مخاطبان در هر سن و سال و نگاه و تفکری جذابیت دارد.
این کار جز در سینمای هالیوود که مثلا صدای جوانی آرنولد را روی تصویر کنونی او قرار می‌دهند، برای هنرمندان رادیوی هیچ کشوری در جهان رخ نداده‌است. این لطف خدا بود چنین ایده‌ای به ذهن من رسید و بچه‌هایی که در حوزه آی‌تی فعالیت می‌کنند در زمینه تصویرسازی هوشمند، این لطف را به من کردند.
برای همه کسانی که این برنامه را دیدند، از بالاترین مقامات سازمان تا بالاترین مقامات کشوری و کسانی که در خارج از سازمان هستند، یک اعجاب خاصی به‌وجود آمد که ما چطور این کار را انجام داده‌ایم.
گذشته از این، بخش مهم زنده‌شدن صداهایی بود که متعلق به خیلی سال پیش است. مثلا خانم بهروان در یک قسمت از برنامه صبح‌جمعه با شما، یک شعری را خوانده‌بودند و وقتی بازسازی تصویری این شعر را برای ایشان فرستادم، حیرت و خوشحالی زیادی برای او داشت.
برای کسانی که این افراد قدیمی را می‌شناسند، یک اعجاب خاصی به وجود می‌آورد و کسانی هم که با امر صدا و رادیو بیگانه هستند، زنده‌شدن تصویری این هنرمندان موجب جلب توجه آنها به رادیو می‌شود. حتی یک نمایشنامه‌نویس با من تماس گرفت و گفت من از اکبر مشکین فقط یک نام شنیده‌بودم شما صدا و فیلمی را که او بازی کرده از کجا یافتید؟! این جزو میراث معنوی و ناملموسی است که شاید دوستانی که به وزارت میراث‌فرنگی رفته‌اند یا کسانی که در زمینه ثبت کارهای فرهنگی فعال هستند، بتوانند دریابند.
تعداد قسمت‌ها و چگونگی ضبط برنامه
این برنامه برای 26قسمت طراحی شده و بخش‌های مجری و مهمان‌های آن هفته به هفته ضبط می‌شود. از چند ماه و حتی یک‌سال قبل کارهای پژوهش و جستار عکس و تصویریابی و کارهای آرشیوی انجام شده‌است و خودم هم تحقیقاتم را درباره تاریخچه رادیو و کسانی که در آن مؤثر بودند، از همان زمانی که برنامه کلید خورد، آغاز کردم. وقتی قرار شد به تلویزیون بیاییم چهارپنج ماه فرصت داشتیم تا در این فرصت قطعات مختلفی که انتخاب می‌کنیم، چه نمایشی، چه معرفی برنامه‌ها، چهره‌ها و صداها را آماده کنیم که این آماده‌سازی از همان زمان آغاز شد و تاکنون همچنان هم ادامه دارد اما ضبط‌مان هر هفته انجام می‌شود تا هم به‌روز باشیم و هم بتوانیم بازخوردها را دریافت کنیم تا در برنامه‌های بعدی انعکاسی از استقبال، درخواست‌ها، میزان مشارکت مردم و تعامل‌شان وجود داشته باشد.
استقبال مخاطبان
استقبال مخاطبان خیلی خوب بوده و همین مسابقه‌ای که با عنوان «صدای ماندگار» در این برنامه اجرا کردیم- که هم معرفی یک‌سری از صداهای آشنای قدیمی است و هم یک سنجش میزان حضور مخاطبان برنامه است- با استقبال قابل‌توجهی روبه‌رو شده‌است.
از سراسر ایران مخاطب و شرکت‌کننده داریم و در یک قسمت از برنامه که از روی شماره‌های پیامک‌هایی که آمده بود، بررسی کردیم تقریبا هیچ شهری نبود که شرکت‌کننده نداشته باشیم. به لطف خدا و وجود هنرمندان قدیمی و جدید رادیو اتفاقی که باید را شاهد بودیم، البته باید اتفاق بهتری را شاهد می‌بودیم اما امکانات اطلاع‌رسانی‌مان خیلی کم بود. تبلیغات در فضای مجازی هم هزینه زیادی می‌طلبد که در وسع ما نبود و برای پخش آنونس‌های برنامه در شبکه‌های دیگر هم یاری چندانی اتفاق نیفتاد؛ به همین دلیل بنا را گذاشتم بر روش‌های قدیمی خودمان در رادیو که تبلیغات و اطلاع‌رسانی به صورت سینه به سینه صورت گیرد. البته در فضای مجازی مربوط به سازمان آیتم‌ها را منعکس می‌کنیم اما برای تبلیغات مثل سایر برنامه‌ها نیستیم که بودجه قابل توجهی در اختیار دارند و می‌توانند آیتم به آیتم هر هفته تبلیغات داشته‌باشند.
ماندن صداها در ذهن
این اتفاق جزو موارد نادر است. به فکر کسی نرسیده بیاید رادیوی 80 ساله کشور را به این صورت جلوی چشم همه زنده کند تا این هنرمندان ارزشمندی که تکرارنشدنی هستند، در خاطره‌ها بمانند. بعدها هم اگر کسی بخواهد در این حوزه تحقیق و پژوهشی داشته باشد، به راحتی می‌تواند از این منابع تصاویری که واقعا میلی‌متر به میلی‌متر روی آنها کار شده، بهره ببرد.
من این کار را لطف خدا و به واسطه برکت وجود همان هنرمندان ارزشمند می‌دانم. چندی پیش به مناسبت میلاد پیامبر نمایشنامه‌ای از زنده‌یاد مهین دیهیم و خانم توران مهرزاد را که الان بسیار بیمار و فرتوت هستند، یافتم و دیدم چقدر هم مناسبت دارد و هم این صداها در ذهن‌ها می‌ماند. یک تکه چهار پنج دقیقه‌ای از این نمایش با اجرای بی‌بدیل و بی‌نظیر این دو هنرمند بازسازی و زنده شد و برای سال‌های سال باقی می‌ماند.
ادامه‌دار شدن برنامه
پرنیان صدا برای 26قسمت تدارک دیده‌شده و ادامه‌دار شدن برنامه به سازمان صدا و سیما بستگی دارد. زمانی طرح این برنامه را به سازمان ارائه کردم که به دلیل محدودیت منابع مالی مسؤولان ذی‌ربط نمی‌دانستند حاصل کار چگونه خواهدشد. از طرفی من هم که می‌خواستم این کار حتما انجام شود، از خیلی از موارد که موجب جلوه و جبروت بیشتر برنامه می‌شد، صرف‌نظر کردم اما چنانچه پرنیان صدا محبوبیتی پیدا کند و سازمان خواهان ادامه آن باشد و من هم توان جسمی لازم را برای ادامه کار داشته باشم، ان‌شاءا... در توافق جدید گسترده‌تر کار خواهیم‌کرد.
سال گذشته که مقارن می‌شد با 80سالگی رادیو بعد از چند سال جدایی من از رادیو، دوستانی پیشنهاد دادند که به رادیو بازگردم. به‌دلیل قضایای مختلفی که پیش‌آمده بود فکر کردم که اگر بخواهم همکاری کنم، بهترین بهانه همین مناسبت هشتادمین سال رادیوست که بتوانم هم 40سال دوران کاری خودم و هم 40سال قبل از من که بزرگان و عزیزانی در رادیو بودند، به صورت یک موزه دیداری شنیداری در بیاورم تا برای کسانی که خاطره دارند، تجدید خاطره شود و برای کسانی که نشنیدند، شوقی ایجاد کنیم تا با کسانی که اساس و بنیاد رادیو را گذاشتند، آشنا شوند.
سال گذشته این تجربه در رادیو پیام اجرایی شد و ما جمعه‌شب‌ها به مدت چهار ساعت برنامه زنده‌ای داشتیم که به‌دلیل این‌که همان زمان هم از شبکه ایرانصدا بخش می‌شد یک بخش‌هایی از آن تصویری بود. آن برنامه به‌دلایل مختلف ازجمله کسالت و عمل جراحی که برای من پیش آمد، برنامه متوقف شد.
زمانی که مدیریت رادیو تغییر کرد و آقای بخشی‌زاده آمدند، دوباره از من دعوت کردند و خواستند که این کار را ادامه دهم. من عرض کردم که اگر بتوانند هماهنگ کنند تا برای تکریم رادیو ما یک برنامه تصویری کامل داشته باشیم، اتفاق قابل‌توجهی رقم خواهد خورد. ایشان هماهنگی‌های لازم را با شبکه پنج سیما انجام دادند و ما طرح‌مان را نزد آقای اشناب، مدیر شبکه پنج بردیم. این طرح شامل مرور خاطرات و چهره‌ها و برنامه‌ها بود، به مثابه دیدار از یک موزه دیداری شنیداری و سعی کردیم مروری بر تمام هنرمندانی که می‌توانیم از آنها نام ببریم و صدا و تصویرشان را پخش کنیم، اتفاق بیفتد. به نظر خود من این یک کار تاریخی بود که در طول تاریخچه صداوسیما تا به‌حال چنین اتفاقی نیفتاده‌بود که بتوان چهره‌های رادیویی را مصور کنیم و برنامه‌ای مختص رادیو در تلویزیون ساخته و پخش شود.
این برنامه، رادیویی نیست
این برنامه اصلا رادیویی نیست، صدای تمام افراد از مرحوم صبحی تا جدیدترین آدم‌ها به‌وسیله سیستم‌های هوشمند به‌صورت فیلم درآمده‌اند. تصویر تمامی افراد مثلا اجرای یک قطعه ضربی توسط منوچهر نوذری و صحبت‌های مرحوم صبحی درباره قصه‌ها تا خانم‌ها دیهیم و مهرزاد، آقایان قنبری، تابش و خواننده‌هایی مثل کورس سرهنگ‌زاده، مازیار و... به صورت هوشمند بازسازی شده و اتفاقا برای همه مخاطبان در هر سن و سال و نگاه و تفکری جذابیت دارد.
این کار جز در سینمای هالیوود که مثلا صدای جوانی آرنولد را روی تصویر کنونی او قرار می‌دهند، برای هنرمندان رادیوی هیچ کشوری در جهان رخ نداده‌است. این لطف خدا بود چنین ایده‌ای به ذهن من رسید و بچه‌هایی که در حوزه آی‌تی فعالیت می‌کنند در زمینه تصویرسازی هوشمند، این لطف را به من کردند.
برای همه کسانی که این برنامه را دیدند، از بالاترین مقامات سازمان تا بالاترین مقامات کشوری و کسانی که در خارج از سازمان هستند، یک اعجاب خاصی به‌وجود آمد که ما چطور این کار را انجام داده‌ایم.
گذشته از این، بخش مهم زنده‌شدن صداهایی بود که متعلق به خیلی سال پیش است. مثلا خانم بهروان در یک قسمت از برنامه صبح‌جمعه با شما، یک شعری را خوانده‌بودند و وقتی بازسازی تصویری این شعر را برای ایشان فرستادم، حیرت و خوشحالی زیادی برای او داشت.
برای کسانی که این افراد قدیمی را می‌شناسند، یک اعجاب خاصی به وجود می‌آورد و کسانی هم که با امر صدا و رادیو بیگانه هستند، زنده‌شدن تصویری این هنرمندان موجب جلب توجه آنها به رادیو می‌شود. حتی یک نمایشنامه‌نویس با من تماس گرفت و گفت من از اکبر مشکین فقط یک نام شنیده‌بودم شما صدا و فیلمی را که او بازی کرده از کجا یافتید؟! این جزو میراث معنوی و ناملموسی است که شاید دوستانی که به وزارت میراث‌فرنگی رفته‌اند یا کسانی که در زمینه ثبت کارهای فرهنگی فعال هستند، بتوانند دریابند.
تعداد قسمت‌ها و چگونگی ضبط برنامه
این برنامه برای 26قسمت طراحی شده و بخش‌های مجری و مهمان‌های آن هفته به هفته ضبط می‌شود. از چند ماه و حتی یک‌سال قبل کارهای پژوهش و جستار عکس و تصویریابی و کارهای آرشیوی انجام شده‌است و خودم هم تحقیقاتم را درباره تاریخچه رادیو و کسانی که در آن مؤثر بودند، از همان زمانی که برنامه کلید خورد، آغاز کردم. وقتی قرار شد به تلویزیون بیاییم چهارپنج ماه فرصت داشتیم تا در این فرصت قطعات مختلفی که انتخاب می‌کنیم، چه نمایشی، چه معرفی برنامه‌ها، چهره‌ها و صداها را آماده کنیم که این آماده‌سازی از همان زمان آغاز شد و تاکنون همچنان هم ادامه دارد اما ضبط‌مان هر هفته انجام می‌شود تا هم به‌روز باشیم و هم بتوانیم بازخوردها را دریافت کنیم تا در برنامه‌های بعدی انعکاسی از استقبال، درخواست‌ها، میزان مشارکت مردم و تعامل‌شان وجود داشته باشد.
استقبال مخاطبان
استقبال مخاطبان خیلی خوب بوده و همین مسابقه‌ای که با عنوان «صدای ماندگار» در این برنامه اجرا کردیم- که هم معرفی یک‌سری از صداهای آشنای قدیمی است و هم یک سنجش میزان حضور مخاطبان برنامه است- با استقبال قابل‌توجهی روبه‌رو شده‌است.
از سراسر ایران مخاطب و شرکت‌کننده داریم و در یک قسمت از برنامه که از روی شماره‌های پیامک‌هایی که آمده بود، بررسی کردیم تقریبا هیچ شهری نبود که شرکت‌کننده نداشته باشیم. به لطف خدا و وجود هنرمندان قدیمی و جدید رادیو اتفاقی که باید را شاهد بودیم، البته باید اتفاق بهتری را شاهد می‌بودیم اما امکانات اطلاع‌رسانی‌مان خیلی کم بود. تبلیغات در فضای مجازی هم هزینه زیادی می‌طلبد که در وسع ما نبود و برای پخش آنونس‌های برنامه در شبکه‌های دیگر هم یاری چندانی اتفاق نیفتاد؛ به همین دلیل بنا را گذاشتم بر روش‌های قدیمی خودمان در رادیو که تبلیغات و اطلاع‌رسانی به صورت سینه به سینه صورت گیرد. البته در فضای مجازی مربوط به سازمان آیتم‌ها را منعکس می‌کنیم اما برای تبلیغات مثل سایر برنامه‌ها نیستیم که بودجه قابل توجهی در اختیار دارند و می‌توانند آیتم به آیتم هر هفته تبلیغات داشته‌باشند.
ماندن صداها در ذهن
این اتفاق جزو موارد نادر است. به فکر کسی نرسیده بیاید رادیوی 80 ساله کشور را به این صورت جلوی چشم همه زنده کند تا این هنرمندان ارزشمندی که تکرارنشدنی هستند، در خاطره‌ها بمانند. بعدها هم اگر کسی بخواهد در این حوزه تحقیق و پژوهشی داشته باشد، به راحتی می‌تواند از این منابع تصاویری که واقعا میلی‌متر به میلی‌متر روی آنها کار شده، بهره ببرد.
من این کار را لطف خدا و به واسطه برکت وجود همان هنرمندان ارزشمند می‌دانم. چندی پیش به مناسبت میلاد پیامبر نمایشنامه‌ای از زنده‌یاد مهین دیهیم و خانم توران مهرزاد را که الان بسیار بیمار و فرتوت هستند، یافتم و دیدم چقدر هم مناسبت دارد و هم این صداها در ذهن‌ها می‌ماند. یک تکه چهار پنج دقیقه‌ای از این نمایش با اجرای بی‌بدیل و بی‌نظیر این دو هنرمند بازسازی و زنده شد و برای سال‌های سال باقی می‌ماند.
ادامه‌دار شدن برنامه
پرنیان صدا برای 26قسمت تدارک دیده‌شده و ادامه‌دار شدن برنامه به سازمان صدا و سیما بستگی دارد. زمانی طرح این برنامه را به سازمان ارائه کردم که به دلیل محدودیت منابع مالی مسؤولان ذی‌ربط نمی‌دانستند حاصل کار چگونه خواهدشد. از طرفی من هم که می‌خواستم این کار حتما انجام شود، از خیلی از موارد که موجب جلوه و جبروت بیشتر برنامه می‌شد، صرف‌نظر کردم اما چنانچه پرنیان صدا محبوبیتی پیدا کند و سازمان خواهان ادامه آن باشد و من هم توان جسمی لازم را برای ادامه کار داشته باشم، ان‌شاءا... در توافق جدید گسترده‌تر کار خواهیم‌کرد.
