از امروز با افتتاح نمایشگاه رصتا در نمایشگاه بینالمللی تهران رقم میخورد
چهار روز پرنشاط برای کودکان ایران
امروز نخستین نمایشگاه رسانههای صوت و تصویر فراگیر مجازی ایران با نام رصتا آغاز به کار کرد و فرصتی را برای دیده شدن سکوهای مجازی، فعالان فنون مرتبط با رسانه و همچنین خانوادهها فراهم آورده است تا با حضور در این رویداد از بخشهای جانبی و اصلی آن دیدن کنند و از آموزشها و فضای سرگرمکنندهاش بهرهمند شوند.
میشود گفت بازار سکوهای مجازی داغ است و تنوع بسیار؛ یعنی برخلاف تصور عموم وقتی نام پلتفرمهای مجازی به میان میآید دیگر فقط اسم چند پلتفرم پخش فیلم و سریال به اذهان متبادر نمیشود. در واقع این روزها رنگآمیزی قابل قبولی در دنیای سکوهای مجازی به چشم میخورد. از پلتفرمهای مذهبی بگیر تا رسانههای صوت و تصویر مجازی با محوریت سبک زندگی، پخش کارتون، معرفی اقوام، کشاورزی و... .
برخی از پلتفرمها در حوزههای آموزش و سرگرمی کودکان و نوجوانان فعالیت میکنند و این مضاف بر پلتفرمهایی است که در دستهبندی محتوایی خود بخشی را هم به این گروه سنی اختصاص دادند. با توجه به حساسیت این بازه سنی و لزوم توجه افزون بر محتوای منتشر شده در آنها، نقش ناظر بیشتر از همیشه احساس میشود و البته برخلاف رسانههای بزرگسالان حتی اختلافنظر کمتری هم در این خصوص وجود دارد و تقریبا همه با هر رویکرد و نگرشی بر این مهم تاکید دارند. با برگزاری نمایشگاه رصتا تعدادی از این پلتفرمهای فعال در حوزههای متنوع برای مخاطبان کودک و نوجوان حضور دارند که همین حضور، فضایی تماشایی را برای خانوادههای بازدیدکننده فراهم میآورد تا با کودکانشان از این رویداد دیدن کنند. در این خصوص با معاون امور کاربران و تنظیمگری اجتماعی ساترا، کارشناس رسانه، روانشناس کودک و چند نفر از مدیران اینگونه پلتفرمها گفتوگو کردیم و از سازوکار نظارت بر محتوای ویژه این گروه سنی و برنامههای اختصاص داده شده نمایشگاه برای آنان پرسیدیم.
از آنجا که بچههای امروز بیشتر وقت خود را در فضای مجازی میگذرانند و حتی بازیهایشان را نیز در همین فضا دنبال میکنند و زندگیشان را تحت تاثیر قرار دادهاست، کمبود محتوای بومی برای کودک و نوجوان در فضای مجازی بسیار محسوس است که در این میان صداوسیما بهعنوان مهمترین و تاثیرگذارترین رسانه با کمک پلتفرمهای دارای مجوز ساترا میتواند به تقویت محتوای کودک در فضای مجازی کمک کند که این اتفاق در نخستین نمایشگاه رصتا افتاده و میتوان انتظار خروجیهای خوبی را از این نمایشگاه داشت.به همین خاطر از خانوادهها و عموم مخاطبان دعوت شده است که در این رویداد شرکت کنند و با پلتفرمهایی که در حوزههای مختلف همچون بازی، پخش کارتون و... به صورت روزانه با آنها سروکار دارند از نزدیک آشنا شوند یا پلتفرمهای جدید را بشناسند.
لزوم نظارت بر محتوای ویژه کودکان
امیدعلی مسعودی، کارشناس رسانه که نگاه ویژهای به حوزه سواد رسانهای دارد حضور پلتفرمهای کودک و نوجوان را در چنین نمایشگاهی که برای اولینبار اتفاق میافتد، مثبت دانسته و میگوید: قانونگذاری و نظارت روی پلتفرمهای کودکان و نوجوانان در همه جای دنیا حساسیت و دقت بسیاری دارد و در این زمینه نظارتهای جدی وجود دارد؛ چون این گروه سنی از اهمیت بسیاری برخوردار است. از اینرو طبیعی است که در کشور ما نیز قانونگذاری و نظارت درستی باید روی محتوای کارهای کودک و نوجوان وجود داشتهباشد. وی در ادامه با ذکر مثالی توضیح میدهد: مثلا در کشور فرانسه هر نشریهای که بخواهد برای این گروه سنی منتشر شده یا هر پلتفرم و وبسایت ایجاد شود، قانون مانعی برایش ندارد اما یکسری قوانین و محدودیتها را برایش متصور میشود و باید هم این قوانین رعایت شود و نگاه بسیار جدی در این زمینه وجود دارد، آن هم بهدلیل روحیه حساسی است که بچهها داشته و همچنین اهمیتی که این گروه سنی و تاثیرگذاری که آنها دارند، چون هر محتوایی بهراحتی میتواند روی بچهها تاثیر بگذارد و از آن الگو بگیرند، بهخصوص اینکه بچههای امروز بیشتر زمان خود را در فضای مجازی میگذرانند و کنترل این فضا کار راحتی نیست.
مسعودی همچنین میافزاید: در هر کشوری و با هر قوانینی باید آموزههایی که میتواند شخصیت بچهها را شکل بدهد مورد نظارت نهادهای مربوط قرار بگیرد.
وی در پاسخ به این سؤال که چنین پلتفرمهایی باید چه محتوایی ارائه کنند که برای بچهها و والدینشان تاثیرگذار باشند و الگوی مناسبی برای سبک زندگی آنها داشتهباشند هم میگوید: قطعا محتوای چنین پلتفرمهایی باید آموزشی و تربیتی باشد. البته میتواند تفریحی هم باشد و نیاز به چنین مسألهای هم هست. با وجود این باید تمرکز بیشتری روی محتوای آموزشی و تربیتی داشتهباشیم، ضمن اینکه در تولیدات و فعالیتهای این پلتفرمها نیز باید نظارت دقیقی وجود داشتهباشد. این کارشناس رسانه و استاد دانشگاه در پایان برگزاری نمایشگاه رصتا را مثبت ارزیابی کرده و عنوان میکند: این نخستین نمایشگاهی است که ساترا برگزار میکند و اقدام بسیار خوب و ارزشمندی است. چون میتواند فضای خوبی برای تعامل و گفتوگو بین تولیدکنندگان محتوا باشد. از طرفی مردم و بهخصوص کاربران فضای مجازی میتوانند با برخی پلتفرمهایی که کمتر آشنا هستند، در این نمایشگاه آشنا شده و تعامل خوبی در زمینههای مختلف داشتهباشند. بنابراین چنین نمایشگاهی میتواند دستاوردهای خوب، مثبت و تاثیرگذاری داشتهباشد.
اول جذابیت، بعد آموزش
همانطور که اشاره شد امروزه اینترنت نقش مهمی در هریک از جنبههای زندگی ما ایفا میکند. کودکانونوجوانان نیز این فضا را بستری جالب و هیجانانگیز برای سرگرمی و یادگیری میدانند اما خطرات فراوانی نیز بر این پلتفرم حاکم است که نیاز به نظارت و قانونگذاری در این حوزه است. بههمینعلت، فقط در صورت مراقبت و حفظ ایمنی کودکانونوجوانان در فضایمجازی میتوان آن را بهعنوان منبع اطلاعات و سرگرمی موثری برای آنها در نظر گرفت. از این رو در نمایشگاه رصتا نیز پلتفرمهایی حضور دارند که فعالیتهایشان در حوزه کودکونوجوان است. به بهانه بررسی این پلتفرمها با پریسا قیاسی، روانشناس کودک گفتوگو کردیم.
پریسا قیاسی، روانشناس کودک درباره نحوه نظارت بر پلتفرمهایی که برای این گروه سنی تولیدمحتوا میکنند، به جامجم میگوید: من فکر میکنم باید گروهی متشکل از کارشناسان و روانشناسان کودک که با حوزه رسانه هم آشنایی دارند، بر محتوای پلتفرمهایی که در زمینه کودکونوجوان فعالیت میکنند، نظارت داشتهباشند که این کار را ساترا انجام میدهد و از زمان تاسیس آن تا به امروز روی این پلتفرمها نظارت داشتهاست. به این خاطر که هر محتوایی که برای کودکونوجوان تولید میشود، باید تحت نظارت کارشناسان باشد تا تاثیرات منفی روی بچهها نگذارد.
لزوم نظارت بر محتوابرای کودک
وی ادامه میدهد: متنها، گفتوگوها و نوع فعالیتهایی که برای بچهها در فضایمجازی انجام میشود، باید کنترل و نظارت شود. در دنیا هم پروتکلهای مشخصی برای تولیدمحتوای این گروه سنی مشخص شدهاست که در کشور ما هم این اتفاق افتاده و این کار برعهده ساتراست که در این زمینه هم نگاه جدی دارد.
به گزارش جامجم، محتوایی که برای این گروه سنی تولید میشود، نیازمند معیارها و فاکتورهایی است و باید طبق قوانینی باشد که نهادهای نظارتی وضع میکنند. قیاسی دراینباره هم توضیح میدهد: من فکر میکنم اولین چیزی که در این زمینه مهم است این است که در ابتدا محتوا باید جذاب باشد. بنابراین اولویت با محتوای جذاب است. به این دلیل که تا جذابیتی ایجاد نشود و برای بچهها علاقهای ایجاد نشود، هیچ نکته مهمی را نمیتوان به آنها منتقل کرد. یعنی تا بچهها جذب نشوند، باقی کارها هیچ اهمیتی ندارد. در فضایمجازی محتواهای بسیاری تولید میشود و پلتفرمهای بسیاری هم تولیدمحتوا میکنند اما باید دید کدامیک توانستهاند برای بچهها جذاب باشند.
وی ادامه میدهد: بعد از ایجاد جذابیت، آموزش مهم است و نکته مهم در این میان آن است که نکات مهم را بهصورت مستقیم به بچهها نگوییم. چون مستقیمگویی برای بچهها نتیجه معکوس میدهد. بنابراین قرار آموزشی ما باید در قالب یک فعالیت یا بهصورت غیرمستقیم باشد تا تاثیر خودش را روی بچهها بگذارد.
قیاسی درباره تاثیر برگزاری این نمایشگاه و برنامههایی که شرکتکنندهها برای تعامل بیشتر با کاربرانشان دارند هم عنوان میکند: برگزاری چنین نمایشگاهی را میتوان خوب و مثبت ارزیابی کرد. بهخصوص اینکه خانوادهها با شناخت بیشتری از این پلتفرمها میتوانند در معرفی آنها به بچهها آگاهانهتر قدم بردارند. بچهها هم میتوانند آشنایی بیشتری برقرار کنند و با توجه به برنامههای جنبی که هرکدام از پلتفرمها برای بازدیدکنندهها دارند، جذابیت را برای بچهها بیشتر کنند.
یک رویداد فرصتساز، یک حمایت سازنده
بیان شد که نام برخی رسانههای صوتوتصویری که بهصورت تخصصی برای گروه سنی کودکانونوجوانان روی خط میروند در میان اسامی رسانههایی است که از ساترا مجوز دارند و در این نمایشگاه شرکت کردند. احتمالا بازدید از آنها برای خانوادههایی که کودک دارند و تماشاگر آثار پخششده در این پلتفرمها جذابیت دارد. یکی از این رسانهها «نینیکارتون» است که در زمینه پرورش کودکان دوزبانه از طریق تماشای آثار با زبان اصلی فعالیت میکند. مجتبی آزاد، موسس نینیکارتون در گفتوگو با جامجم ابعاد حضور این رسانه در نمایشگاه رصتا را تشریح کرد و از مزایای شرکت در این رویداد گفت. از مجتبی آزاد درباره چشمانداز شرکت در چنین رویداد رسانهای و ابعاد مختلف آن میپرسیم که پاسخ میدهد: معمولا هر نمایشگاه سه جنبه دارد. یک بخش کاربران هستند که در دنیای بیزینس بهاصطلاح مشتریان نامیده میشوند. در چنین فرصتهایی امکان جذب کابران جدید فراهم و همچنین زمینهای برای آشنایی کاربران قدیمی با رسانه ما ایجاد میشود. وی میافزاید: جنبه دیگر به لحاظ فنی است. در این نمایشگاه شرکتهایی هستند که در زمینه زیرساخت ویدئو و رسانه کار میکنند. مثلا ممکن است ما نقصی در مجموعهمان داشتهباشیم که از طریق آشناشدن با آنها بتوانیم به لحاط فنی به همدیگر کمک کنیم. آزاد درباره بخش سوم اینچنین توضیح میدهد: مورد سوم که به نظرم مهمتر از دو مورد دیگر است این است که معمولا در چنین نمایشگاههایی فرصتی برای جذب سرمایه فراهم شود. درواقع شرکت یا مجموعهای دنبال زمینه سرمایهگذاری بگردد و بهواسطه حضورمان در نمایشگاه با آنها آشنا شویم و این کار صورت پذیرد. آزاد درباره جذب بازدیدکنندگان و تمهیداتی که در این خصوص اندیشیدند بیان میکند: در صفحات مجازیمان در شبکههای اجتماعی و از طریق کانالهای دیگری که داریم در این خصوص اطلاعرسانی کردیم. به کاربران قدیمیمان که از آنها شماره تماس داشتیم از طریق پیامک اطلاع دادیم. همچنین یکسری لیدر از کسانی داریم که جزو کاربران بالقوه ما هستند و میتوانند به کاربران بالفعال بدل شوند، به این دسته از افراد هم اطلاع دادیم.
آزاد درباره همافزایی با دیگر شرکتکنندگان و وجود فضای رقابت و تعامل توامان در نمایشگاه میگوید: این احتمال هم وجود دارد. این را براساس تجربه کاری که سابق بر این داشتیم، میگویم. در نمایشگاههای مربوط به آن کار هم با رقبایمان آشنا میشدیم. همین که با رویکرد رقیبمان آشنا میشویم فرصت خوبی است، ممکن است در ظاهر رقیب باشیم، ولی وقتی بیشتر از همدیگر و اهداف یکدیگر بدانیم آن وقت متوجه میشویم که رقیب نیستیم. درست است که هر دو در حوزه کودک فعالیت میکنیم، ولی بازار هدفی که داریم متفاوت است. آن موقع دیگر رقیب محسوب نمیشویم اما میتوانیم از توانایی همدیگر استفاده کنیم.
این مؤسس رویکردش در مورد اقدام ساترا برای حمایت از پلتفرمها، اختصاص غرفه رایگان و بهطور کلی راهاندازی نمایشگاه را همچنین شرح میدهد: کار بسیار پسندیدهای است، چون در این شرایط اگر بخواهیم یک غرفه نمایشگاهی بگیریم باید هزینههای بالایی بپردازیم. درواقع مظنه دستمان است و میدانیم این کار چقدر ارزش دارد. منهای کمک مالی، همین که کسب و کارهای همصنف دور همدیگر جمع میشوند فرصتساز است. همانطور که گفتم نمایشگاههای اینچنینی در زمینه سرمایهگذاری، همکاری فنی، جذب مشتری، بازتاب رسانهای و... فرصتساز هستند.
استمرار یک نگاه حمایتی
دیجیتون از شرکتکنندگان حاضر در نمایشگاه است. این سکوی مجازی رسانهای ویژه کودکان با محتوای سرگرمی و آموزشی آنان است. کارتون و انیمیشن بخش اصلی محتوا را تشکیل میدهند. محتوای آموزشی تحصیلی و آموزش زبان خارجی در جایگاه بعدی است و درنهایت سایر محتوای سرگرمی شامل بازی، داستان و... در دسترس کاربر قرار دارند. مصطفی ریپور، مدیرعامل آن در گفتوگو با جامجم درباره حضور در این رویداد و آوردههای آن میگوید.
همانطور که اشاره شد دیجیتون، رسانهای ویژه کودکان با محتوای سرگرمی و آموزشی آنان است که این محتوا در قالبهای مختلف ارائه میشود. ریپور، مدیرعمل دیجیتون در گفتوگو با ما در پاسخ به این پرسش که نمایشگاه رصتا چه فرصتها و چشماندازهایی را برای این رسانه ایجاد کردهاست. بیان میکند: این رخداد فرصت ملاقات و آشنایی با سایر فعالان حوزه رسانه و همچنین تعامل با نهادهای حاکمیتی را فراهم میکند. معرفی اقدامات جدید و اطلاعرسانی وضعیت رسانه و همچنین در دسترس قراردادن رسانه برای سایر فعالان که تاکنون موفق به بررسی تجربه کاربری دیجیتون نشدهاند، هم از جمله دیگر آوردهها و همچنین اقداماتی است که این غرفه در طول نمایشگاه دنبال میکند.
وی میافزاید: فارغ از مزایای صرف برگزاری چنین رویدادهایی، لازم به ذکر است کلید موفقیت مشترک، برای رسانهها و همچنین حاکمیت در حوزه رسانه «محتوا» است. بنابراین در صورتی که نگاههای حمایتی به صورت مؤثر چه در رویداد چه پس از آن به این مهم هدایت شوند، ثمره بزرگی خواهد داشت.
فرصت برای همگان
نمایشگاه رصتا فرصتی برای شرکتهای حاضر در نمایشگاه است تا ایدههای نو خود را با مخاطب در میان بگذارند. یکی از پلتفرمهای حاضر در نمایشگاه رصتا برند دوبینو است. این مجموعه به تکنیکی دسترسی دارد که در آن با یک عینک میتوان به صورت مجازی به کنسرت، تئاتر یا سینما وصل شد. از طرفی بحث آموزش هم در این تکنیک مدنظر قرار گرفته و این تکنولوژی میتواند برای بچهها اتفاق جالبی باشد. به بهانه بررسی تاثیر حضور شرکتهای مختلف در نمایشگاه رصتا با مهدی حاجمحمود عطار، مدیر شرکت فناوری نیکاندیشان راشا گفتوگو کردیم.
مهدی حاجمحمود عطار، مدیر شرکت فناوری نیکاندیشان راشا درخصوص فرصتی که ساترا در اختیار پلتفرمها قرار داده تا در نمایشگاه رصتا حاضر شوند، به جامجم میگوید: دیدگاه من این است که ساترا به عنوان نهاد تنظیمگر توانسته با برگزاری این نمایشگاه به مردم به نوعی اطلاعرسانی کند تا بدانند پلتفرمی در کشور وجود دارد که پلتفرم انحصاری پخش آنلاین VR (واقعیت مجازی) است. وی درخصوص فعالیتهای این پلتفرم هم توضیح میدهد: ما پلتفرم کاملا ایرانی و دانشبنیانی داریم که علاقهمندان میتوانند در هر جای دنیا با عینک واقعیت مجازی به کنسرت، استادیوم، تئاتر، سینما و زیارتگاه وصل شوند. ساترا با برگزاری این نمایشگاه باعث شد از من در این زمینه حمایت شود و مردم بیشتر با کاربرد این پلتفرم آشنا شوند. نکته دیگر این که با صحبتهایی که با ساترا برای این نمایشگاه داشتیم، توانستیم نمایشگاه رصتا را برای اولینبار در تاریخ نمایشگاههای کشور روی پلتفرم خودمان برای کسانی که امکان حضور در آن را ندارند، به صورت آنلاین و مجازی پخش کنیم. تکنولوژی که در اختیار ماست فقط در چهار کشور خاورمیانه وجود دارد. شرکت ما بهعنوان یک شرکت ایرانی پنجمین شرکتی است که به این تکنولوژی دسترسی دارد.
عطار همچنین درباره فعالیت پلتفرم نمایشی دوبینو برای کودک و نوجوان نیز بیان کرد: من 25 سال سابقه تولید انیمیشن در ایران را دارم که مختص گروه سنی کودک و نوجوان است. البته با پخشVR (واقعیت مجازی) میتوانم فضایی را برای بچهها ایجاد کنم که شاید در واقعیت، این امکان و تجربه وجود نداشتهباشد. ما میتوانیم بچهها را با یک عینک در خانهشان به یک هنرمند مجسمهساز یا نقاش تبدیل کنیم. یعنی بدون اینکه مواد اولیه در اختیارشان باشد، خودشان گالری داشتهباشند و نقاشی یا مجسمهسازی کنند. دوبینو پلتفرمی است که شما میتوانید عینک بزنید و به صورت آنلاین یا آفلاین واقعیت مجازی را ببینید که محتواهای مختلفی دارد.
مسأله مهم این که مردم با این فناوری آشنا نیستند و این نمایشگاه باعث شد با آن آشنا شوند. تصور اشتباهی که تا پیش از این نمایشگاه داشتند، این بود که این عینکها صرفا برای بازی است در حالی که میتوان استفاده آموزشی هم از آن کرد.
وی در پاسخ به این پرسش که چه نظارتهایی باید روی تولید محتواها به خصوص برای گروه سنی کودک و نوجوان هم باشد، میگوید: من جزو افرادی هستم که به شدت موافق نظارت بر حوزه کودک و نوجوان هستم. بحث این است کودک همه جای دنیا، کودک است و در همه جای دنیا شدیدترین نظارتها روی محتوای کودک انجام میشود. عدهای از مردم فکر میکنند خارج از ایران چنین نظارت و ممیزی وجود ندارد. در صورتی که اصلا این طور نیست و نظارت شدیدی روی محتوای کودک صورت میگیرد.
پیمودن مسیر همافزایی در حوزه کودک و نوجوان
محمدصادق افراسیابی، معاون امور کاربران و تنظیمگری اجتماعی ساترا هم درباره حضور پلتفرمهای کودک در نمایشگاه و همچنین در پاسخ به این که ساترا چه دستاوردهایی برای ایجاد فضای مجازی سالمها برای بچهها داشته به جامجم میگوید: تعدادی از سکوهایی که حضور دارند در حوزه کودک و نوجوان تخصصی کار میکنند مثل دیجیتون، آفرینک و پلیپاد (که به شکل کلودگیم کار میکند). فناوری پلیپاد با آپارات گیم متفاوت است و در پلیپاد بازی به شکل کلود اجرا میشود. وقتی کلود اجرا میشود، یعنی بازی یک بار بارگذاری شده و فردی که میخواهد بازی را انجام دهد فقط بازیهایی را که بارگذاری شده میتواند اجرا کند. پس یک عامل از سه عامل بازی، رفتار بازیکن و رفتار ببیندهها دارد کنترل میشود. پلیپاد یک شرکت دانش بنیان است که این کار را انجام میدهد و نوع کسب و کار آن هم متفاوت است، یعنی به جای این که روی محل ترافیک درآمدزایی کند، میگوید من یک اکوسیستم فضای بازیهای سالم را دارم و افرادی که میخواهند بازی را انجام دهند از پلیپاد اکانت میخرند. وی ادامه میدهد: برخی کسانی که در نمایشگاه حضور خواهند داشت، پلتفرم عمومی هستند اما بخش ویژه کودک و نوجوان دارند، مثل اپیزود یا پلتفرمهای بزرگ دیگر. افراسیابی میافزاید: مجمعی به نام مجمع ناشران دیجیتال کودک و نوجوان وجود دارد و این فضا فراهم میشود تا کسانی که در حوزه کودک و نوجوان فعالیت دارند با این مجمع همکاری و همافزایی کنند. همچنین یک یادداشت تفاهم همکاری با مجمع ناشران دیجیتال حوزه کودک و نوجوان امضا کردیم تا حوزه کودک و نوجوان در رسانه صوت و تصویر فراگیر تقویت شود. علاوه بر این، شورای فرهنگ عمومی کاری بهعنوان بازارسازی صنایع خلاق که بخشی از این صنایع خلاق در حوزه کودک و نوجوان است، انجام میدهد. در این نمایشگاه دبیرخانه شورای فرهنگ عمومی کشور و فعالان حوزه کودک و نوجوان که از ما مجوز ندارند و از وزارت ارشاد مجوز دارند و تولید محتوا میکنند یا از کانون پرورش فکری کودکان مجوز دارند و بازی و اسباب بازی تولید میکنند را همراه پلتفرمهایی که راجع به حوزه کودک و نوجوان فعالیت دارند یا میخواهند این بخش را داشته باشند، گرد هم میآورد. این دو در کنار هم قرار میگیرند و چرخه تولید کاراکتر و تبدیل آن به بازی و اسباببازی فراهم میشود. یعنی تکههای پازل که الان به هم وصل نیست و هر بخش کار خود را دنبال میکند به هم متصل میشود. تشکیل این چرخه منجر به همافزایی میشود. به عنوان مثال، اگر کاراکتری در سینما خلق شود، این کاراکتر به یک بازی، اسباب بازی یا بازی رایانهای تبدیل و در حوزه سکوهای صوت و تصویر فراگیر نیز این کاراکترها استفاده میشود یا برعکس کاراکتر در شبکه نمایش خانگی خلق میشود و در سایر ابزارها نظیر بازی و اسباب بازی، انیمیشن و فیلم سینمایی و ... از آن کاراکتر استفاده میشود. افراسیابی میگوید: همچنین در نمایشگاه رصتا برخی شرکتهای فعال در حوزه کودک و نوجوان به خانوادهها مشاور میدهند و یکسری کارگاه سواد رسانهای هم برای پدران و مادران در این نمایشگاه برنامهریزی شده است که به ارتقای مهارتهای والدگری در عصر رسانه کمک خواهد کرد.
نوشین مجلسی و زینب علیپورطهرانی - گروه رسانه
برخی از پلتفرمها در حوزههای آموزش و سرگرمی کودکان و نوجوانان فعالیت میکنند و این مضاف بر پلتفرمهایی است که در دستهبندی محتوایی خود بخشی را هم به این گروه سنی اختصاص دادند. با توجه به حساسیت این بازه سنی و لزوم توجه افزون بر محتوای منتشر شده در آنها، نقش ناظر بیشتر از همیشه احساس میشود و البته برخلاف رسانههای بزرگسالان حتی اختلافنظر کمتری هم در این خصوص وجود دارد و تقریبا همه با هر رویکرد و نگرشی بر این مهم تاکید دارند. با برگزاری نمایشگاه رصتا تعدادی از این پلتفرمهای فعال در حوزههای متنوع برای مخاطبان کودک و نوجوان حضور دارند که همین حضور، فضایی تماشایی را برای خانوادههای بازدیدکننده فراهم میآورد تا با کودکانشان از این رویداد دیدن کنند. در این خصوص با معاون امور کاربران و تنظیمگری اجتماعی ساترا، کارشناس رسانه، روانشناس کودک و چند نفر از مدیران اینگونه پلتفرمها گفتوگو کردیم و از سازوکار نظارت بر محتوای ویژه این گروه سنی و برنامههای اختصاص داده شده نمایشگاه برای آنان پرسیدیم.
از آنجا که بچههای امروز بیشتر وقت خود را در فضای مجازی میگذرانند و حتی بازیهایشان را نیز در همین فضا دنبال میکنند و زندگیشان را تحت تاثیر قرار دادهاست، کمبود محتوای بومی برای کودک و نوجوان در فضای مجازی بسیار محسوس است که در این میان صداوسیما بهعنوان مهمترین و تاثیرگذارترین رسانه با کمک پلتفرمهای دارای مجوز ساترا میتواند به تقویت محتوای کودک در فضای مجازی کمک کند که این اتفاق در نخستین نمایشگاه رصتا افتاده و میتوان انتظار خروجیهای خوبی را از این نمایشگاه داشت.به همین خاطر از خانوادهها و عموم مخاطبان دعوت شده است که در این رویداد شرکت کنند و با پلتفرمهایی که در حوزههای مختلف همچون بازی، پخش کارتون و... به صورت روزانه با آنها سروکار دارند از نزدیک آشنا شوند یا پلتفرمهای جدید را بشناسند.
لزوم نظارت بر محتوای ویژه کودکان
امیدعلی مسعودی، کارشناس رسانه که نگاه ویژهای به حوزه سواد رسانهای دارد حضور پلتفرمهای کودک و نوجوان را در چنین نمایشگاهی که برای اولینبار اتفاق میافتد، مثبت دانسته و میگوید: قانونگذاری و نظارت روی پلتفرمهای کودکان و نوجوانان در همه جای دنیا حساسیت و دقت بسیاری دارد و در این زمینه نظارتهای جدی وجود دارد؛ چون این گروه سنی از اهمیت بسیاری برخوردار است. از اینرو طبیعی است که در کشور ما نیز قانونگذاری و نظارت درستی باید روی محتوای کارهای کودک و نوجوان وجود داشتهباشد. وی در ادامه با ذکر مثالی توضیح میدهد: مثلا در کشور فرانسه هر نشریهای که بخواهد برای این گروه سنی منتشر شده یا هر پلتفرم و وبسایت ایجاد شود، قانون مانعی برایش ندارد اما یکسری قوانین و محدودیتها را برایش متصور میشود و باید هم این قوانین رعایت شود و نگاه بسیار جدی در این زمینه وجود دارد، آن هم بهدلیل روحیه حساسی است که بچهها داشته و همچنین اهمیتی که این گروه سنی و تاثیرگذاری که آنها دارند، چون هر محتوایی بهراحتی میتواند روی بچهها تاثیر بگذارد و از آن الگو بگیرند، بهخصوص اینکه بچههای امروز بیشتر زمان خود را در فضای مجازی میگذرانند و کنترل این فضا کار راحتی نیست.
مسعودی همچنین میافزاید: در هر کشوری و با هر قوانینی باید آموزههایی که میتواند شخصیت بچهها را شکل بدهد مورد نظارت نهادهای مربوط قرار بگیرد.
وی در پاسخ به این سؤال که چنین پلتفرمهایی باید چه محتوایی ارائه کنند که برای بچهها و والدینشان تاثیرگذار باشند و الگوی مناسبی برای سبک زندگی آنها داشتهباشند هم میگوید: قطعا محتوای چنین پلتفرمهایی باید آموزشی و تربیتی باشد. البته میتواند تفریحی هم باشد و نیاز به چنین مسألهای هم هست. با وجود این باید تمرکز بیشتری روی محتوای آموزشی و تربیتی داشتهباشیم، ضمن اینکه در تولیدات و فعالیتهای این پلتفرمها نیز باید نظارت دقیقی وجود داشتهباشد. این کارشناس رسانه و استاد دانشگاه در پایان برگزاری نمایشگاه رصتا را مثبت ارزیابی کرده و عنوان میکند: این نخستین نمایشگاهی است که ساترا برگزار میکند و اقدام بسیار خوب و ارزشمندی است. چون میتواند فضای خوبی برای تعامل و گفتوگو بین تولیدکنندگان محتوا باشد. از طرفی مردم و بهخصوص کاربران فضای مجازی میتوانند با برخی پلتفرمهایی که کمتر آشنا هستند، در این نمایشگاه آشنا شده و تعامل خوبی در زمینههای مختلف داشتهباشند. بنابراین چنین نمایشگاهی میتواند دستاوردهای خوب، مثبت و تاثیرگذاری داشتهباشد.
اول جذابیت، بعد آموزش
همانطور که اشاره شد امروزه اینترنت نقش مهمی در هریک از جنبههای زندگی ما ایفا میکند. کودکانونوجوانان نیز این فضا را بستری جالب و هیجانانگیز برای سرگرمی و یادگیری میدانند اما خطرات فراوانی نیز بر این پلتفرم حاکم است که نیاز به نظارت و قانونگذاری در این حوزه است. بههمینعلت، فقط در صورت مراقبت و حفظ ایمنی کودکانونوجوانان در فضایمجازی میتوان آن را بهعنوان منبع اطلاعات و سرگرمی موثری برای آنها در نظر گرفت. از این رو در نمایشگاه رصتا نیز پلتفرمهایی حضور دارند که فعالیتهایشان در حوزه کودکونوجوان است. به بهانه بررسی این پلتفرمها با پریسا قیاسی، روانشناس کودک گفتوگو کردیم.
پریسا قیاسی، روانشناس کودک درباره نحوه نظارت بر پلتفرمهایی که برای این گروه سنی تولیدمحتوا میکنند، به جامجم میگوید: من فکر میکنم باید گروهی متشکل از کارشناسان و روانشناسان کودک که با حوزه رسانه هم آشنایی دارند، بر محتوای پلتفرمهایی که در زمینه کودکونوجوان فعالیت میکنند، نظارت داشتهباشند که این کار را ساترا انجام میدهد و از زمان تاسیس آن تا به امروز روی این پلتفرمها نظارت داشتهاست. به این خاطر که هر محتوایی که برای کودکونوجوان تولید میشود، باید تحت نظارت کارشناسان باشد تا تاثیرات منفی روی بچهها نگذارد.
لزوم نظارت بر محتوابرای کودک
وی ادامه میدهد: متنها، گفتوگوها و نوع فعالیتهایی که برای بچهها در فضایمجازی انجام میشود، باید کنترل و نظارت شود. در دنیا هم پروتکلهای مشخصی برای تولیدمحتوای این گروه سنی مشخص شدهاست که در کشور ما هم این اتفاق افتاده و این کار برعهده ساتراست که در این زمینه هم نگاه جدی دارد.
به گزارش جامجم، محتوایی که برای این گروه سنی تولید میشود، نیازمند معیارها و فاکتورهایی است و باید طبق قوانینی باشد که نهادهای نظارتی وضع میکنند. قیاسی دراینباره هم توضیح میدهد: من فکر میکنم اولین چیزی که در این زمینه مهم است این است که در ابتدا محتوا باید جذاب باشد. بنابراین اولویت با محتوای جذاب است. به این دلیل که تا جذابیتی ایجاد نشود و برای بچهها علاقهای ایجاد نشود، هیچ نکته مهمی را نمیتوان به آنها منتقل کرد. یعنی تا بچهها جذب نشوند، باقی کارها هیچ اهمیتی ندارد. در فضایمجازی محتواهای بسیاری تولید میشود و پلتفرمهای بسیاری هم تولیدمحتوا میکنند اما باید دید کدامیک توانستهاند برای بچهها جذاب باشند.
وی ادامه میدهد: بعد از ایجاد جذابیت، آموزش مهم است و نکته مهم در این میان آن است که نکات مهم را بهصورت مستقیم به بچهها نگوییم. چون مستقیمگویی برای بچهها نتیجه معکوس میدهد. بنابراین قرار آموزشی ما باید در قالب یک فعالیت یا بهصورت غیرمستقیم باشد تا تاثیر خودش را روی بچهها بگذارد.
قیاسی درباره تاثیر برگزاری این نمایشگاه و برنامههایی که شرکتکنندهها برای تعامل بیشتر با کاربرانشان دارند هم عنوان میکند: برگزاری چنین نمایشگاهی را میتوان خوب و مثبت ارزیابی کرد. بهخصوص اینکه خانوادهها با شناخت بیشتری از این پلتفرمها میتوانند در معرفی آنها به بچهها آگاهانهتر قدم بردارند. بچهها هم میتوانند آشنایی بیشتری برقرار کنند و با توجه به برنامههای جنبی که هرکدام از پلتفرمها برای بازدیدکنندهها دارند، جذابیت را برای بچهها بیشتر کنند.
یک رویداد فرصتساز، یک حمایت سازنده
بیان شد که نام برخی رسانههای صوتوتصویری که بهصورت تخصصی برای گروه سنی کودکانونوجوانان روی خط میروند در میان اسامی رسانههایی است که از ساترا مجوز دارند و در این نمایشگاه شرکت کردند. احتمالا بازدید از آنها برای خانوادههایی که کودک دارند و تماشاگر آثار پخششده در این پلتفرمها جذابیت دارد. یکی از این رسانهها «نینیکارتون» است که در زمینه پرورش کودکان دوزبانه از طریق تماشای آثار با زبان اصلی فعالیت میکند. مجتبی آزاد، موسس نینیکارتون در گفتوگو با جامجم ابعاد حضور این رسانه در نمایشگاه رصتا را تشریح کرد و از مزایای شرکت در این رویداد گفت. از مجتبی آزاد درباره چشمانداز شرکت در چنین رویداد رسانهای و ابعاد مختلف آن میپرسیم که پاسخ میدهد: معمولا هر نمایشگاه سه جنبه دارد. یک بخش کاربران هستند که در دنیای بیزینس بهاصطلاح مشتریان نامیده میشوند. در چنین فرصتهایی امکان جذب کابران جدید فراهم و همچنین زمینهای برای آشنایی کاربران قدیمی با رسانه ما ایجاد میشود. وی میافزاید: جنبه دیگر به لحاظ فنی است. در این نمایشگاه شرکتهایی هستند که در زمینه زیرساخت ویدئو و رسانه کار میکنند. مثلا ممکن است ما نقصی در مجموعهمان داشتهباشیم که از طریق آشناشدن با آنها بتوانیم به لحاط فنی به همدیگر کمک کنیم. آزاد درباره بخش سوم اینچنین توضیح میدهد: مورد سوم که به نظرم مهمتر از دو مورد دیگر است این است که معمولا در چنین نمایشگاههایی فرصتی برای جذب سرمایه فراهم شود. درواقع شرکت یا مجموعهای دنبال زمینه سرمایهگذاری بگردد و بهواسطه حضورمان در نمایشگاه با آنها آشنا شویم و این کار صورت پذیرد. آزاد درباره جذب بازدیدکنندگان و تمهیداتی که در این خصوص اندیشیدند بیان میکند: در صفحات مجازیمان در شبکههای اجتماعی و از طریق کانالهای دیگری که داریم در این خصوص اطلاعرسانی کردیم. به کاربران قدیمیمان که از آنها شماره تماس داشتیم از طریق پیامک اطلاع دادیم. همچنین یکسری لیدر از کسانی داریم که جزو کاربران بالقوه ما هستند و میتوانند به کاربران بالفعال بدل شوند، به این دسته از افراد هم اطلاع دادیم.
آزاد درباره همافزایی با دیگر شرکتکنندگان و وجود فضای رقابت و تعامل توامان در نمایشگاه میگوید: این احتمال هم وجود دارد. این را براساس تجربه کاری که سابق بر این داشتیم، میگویم. در نمایشگاههای مربوط به آن کار هم با رقبایمان آشنا میشدیم. همین که با رویکرد رقیبمان آشنا میشویم فرصت خوبی است، ممکن است در ظاهر رقیب باشیم، ولی وقتی بیشتر از همدیگر و اهداف یکدیگر بدانیم آن وقت متوجه میشویم که رقیب نیستیم. درست است که هر دو در حوزه کودک فعالیت میکنیم، ولی بازار هدفی که داریم متفاوت است. آن موقع دیگر رقیب محسوب نمیشویم اما میتوانیم از توانایی همدیگر استفاده کنیم.
این مؤسس رویکردش در مورد اقدام ساترا برای حمایت از پلتفرمها، اختصاص غرفه رایگان و بهطور کلی راهاندازی نمایشگاه را همچنین شرح میدهد: کار بسیار پسندیدهای است، چون در این شرایط اگر بخواهیم یک غرفه نمایشگاهی بگیریم باید هزینههای بالایی بپردازیم. درواقع مظنه دستمان است و میدانیم این کار چقدر ارزش دارد. منهای کمک مالی، همین که کسب و کارهای همصنف دور همدیگر جمع میشوند فرصتساز است. همانطور که گفتم نمایشگاههای اینچنینی در زمینه سرمایهگذاری، همکاری فنی، جذب مشتری، بازتاب رسانهای و... فرصتساز هستند.
استمرار یک نگاه حمایتی
دیجیتون از شرکتکنندگان حاضر در نمایشگاه است. این سکوی مجازی رسانهای ویژه کودکان با محتوای سرگرمی و آموزشی آنان است. کارتون و انیمیشن بخش اصلی محتوا را تشکیل میدهند. محتوای آموزشی تحصیلی و آموزش زبان خارجی در جایگاه بعدی است و درنهایت سایر محتوای سرگرمی شامل بازی، داستان و... در دسترس کاربر قرار دارند. مصطفی ریپور، مدیرعامل آن در گفتوگو با جامجم درباره حضور در این رویداد و آوردههای آن میگوید.
همانطور که اشاره شد دیجیتون، رسانهای ویژه کودکان با محتوای سرگرمی و آموزشی آنان است که این محتوا در قالبهای مختلف ارائه میشود. ریپور، مدیرعمل دیجیتون در گفتوگو با ما در پاسخ به این پرسش که نمایشگاه رصتا چه فرصتها و چشماندازهایی را برای این رسانه ایجاد کردهاست. بیان میکند: این رخداد فرصت ملاقات و آشنایی با سایر فعالان حوزه رسانه و همچنین تعامل با نهادهای حاکمیتی را فراهم میکند. معرفی اقدامات جدید و اطلاعرسانی وضعیت رسانه و همچنین در دسترس قراردادن رسانه برای سایر فعالان که تاکنون موفق به بررسی تجربه کاربری دیجیتون نشدهاند، هم از جمله دیگر آوردهها و همچنین اقداماتی است که این غرفه در طول نمایشگاه دنبال میکند.
وی میافزاید: فارغ از مزایای صرف برگزاری چنین رویدادهایی، لازم به ذکر است کلید موفقیت مشترک، برای رسانهها و همچنین حاکمیت در حوزه رسانه «محتوا» است. بنابراین در صورتی که نگاههای حمایتی به صورت مؤثر چه در رویداد چه پس از آن به این مهم هدایت شوند، ثمره بزرگی خواهد داشت.
فرصت برای همگان
نمایشگاه رصتا فرصتی برای شرکتهای حاضر در نمایشگاه است تا ایدههای نو خود را با مخاطب در میان بگذارند. یکی از پلتفرمهای حاضر در نمایشگاه رصتا برند دوبینو است. این مجموعه به تکنیکی دسترسی دارد که در آن با یک عینک میتوان به صورت مجازی به کنسرت، تئاتر یا سینما وصل شد. از طرفی بحث آموزش هم در این تکنیک مدنظر قرار گرفته و این تکنولوژی میتواند برای بچهها اتفاق جالبی باشد. به بهانه بررسی تاثیر حضور شرکتهای مختلف در نمایشگاه رصتا با مهدی حاجمحمود عطار، مدیر شرکت فناوری نیکاندیشان راشا گفتوگو کردیم.
مهدی حاجمحمود عطار، مدیر شرکت فناوری نیکاندیشان راشا درخصوص فرصتی که ساترا در اختیار پلتفرمها قرار داده تا در نمایشگاه رصتا حاضر شوند، به جامجم میگوید: دیدگاه من این است که ساترا به عنوان نهاد تنظیمگر توانسته با برگزاری این نمایشگاه به مردم به نوعی اطلاعرسانی کند تا بدانند پلتفرمی در کشور وجود دارد که پلتفرم انحصاری پخش آنلاین VR (واقعیت مجازی) است. وی درخصوص فعالیتهای این پلتفرم هم توضیح میدهد: ما پلتفرم کاملا ایرانی و دانشبنیانی داریم که علاقهمندان میتوانند در هر جای دنیا با عینک واقعیت مجازی به کنسرت، استادیوم، تئاتر، سینما و زیارتگاه وصل شوند. ساترا با برگزاری این نمایشگاه باعث شد از من در این زمینه حمایت شود و مردم بیشتر با کاربرد این پلتفرم آشنا شوند. نکته دیگر این که با صحبتهایی که با ساترا برای این نمایشگاه داشتیم، توانستیم نمایشگاه رصتا را برای اولینبار در تاریخ نمایشگاههای کشور روی پلتفرم خودمان برای کسانی که امکان حضور در آن را ندارند، به صورت آنلاین و مجازی پخش کنیم. تکنولوژی که در اختیار ماست فقط در چهار کشور خاورمیانه وجود دارد. شرکت ما بهعنوان یک شرکت ایرانی پنجمین شرکتی است که به این تکنولوژی دسترسی دارد.
عطار همچنین درباره فعالیت پلتفرم نمایشی دوبینو برای کودک و نوجوان نیز بیان کرد: من 25 سال سابقه تولید انیمیشن در ایران را دارم که مختص گروه سنی کودک و نوجوان است. البته با پخشVR (واقعیت مجازی) میتوانم فضایی را برای بچهها ایجاد کنم که شاید در واقعیت، این امکان و تجربه وجود نداشتهباشد. ما میتوانیم بچهها را با یک عینک در خانهشان به یک هنرمند مجسمهساز یا نقاش تبدیل کنیم. یعنی بدون اینکه مواد اولیه در اختیارشان باشد، خودشان گالری داشتهباشند و نقاشی یا مجسمهسازی کنند. دوبینو پلتفرمی است که شما میتوانید عینک بزنید و به صورت آنلاین یا آفلاین واقعیت مجازی را ببینید که محتواهای مختلفی دارد.
مسأله مهم این که مردم با این فناوری آشنا نیستند و این نمایشگاه باعث شد با آن آشنا شوند. تصور اشتباهی که تا پیش از این نمایشگاه داشتند، این بود که این عینکها صرفا برای بازی است در حالی که میتوان استفاده آموزشی هم از آن کرد.
وی در پاسخ به این پرسش که چه نظارتهایی باید روی تولید محتواها به خصوص برای گروه سنی کودک و نوجوان هم باشد، میگوید: من جزو افرادی هستم که به شدت موافق نظارت بر حوزه کودک و نوجوان هستم. بحث این است کودک همه جای دنیا، کودک است و در همه جای دنیا شدیدترین نظارتها روی محتوای کودک انجام میشود. عدهای از مردم فکر میکنند خارج از ایران چنین نظارت و ممیزی وجود ندارد. در صورتی که اصلا این طور نیست و نظارت شدیدی روی محتوای کودک صورت میگیرد.
پیمودن مسیر همافزایی در حوزه کودک و نوجوان
محمدصادق افراسیابی، معاون امور کاربران و تنظیمگری اجتماعی ساترا هم درباره حضور پلتفرمهای کودک در نمایشگاه و همچنین در پاسخ به این که ساترا چه دستاوردهایی برای ایجاد فضای مجازی سالمها برای بچهها داشته به جامجم میگوید: تعدادی از سکوهایی که حضور دارند در حوزه کودک و نوجوان تخصصی کار میکنند مثل دیجیتون، آفرینک و پلیپاد (که به شکل کلودگیم کار میکند). فناوری پلیپاد با آپارات گیم متفاوت است و در پلیپاد بازی به شکل کلود اجرا میشود. وقتی کلود اجرا میشود، یعنی بازی یک بار بارگذاری شده و فردی که میخواهد بازی را انجام دهد فقط بازیهایی را که بارگذاری شده میتواند اجرا کند. پس یک عامل از سه عامل بازی، رفتار بازیکن و رفتار ببیندهها دارد کنترل میشود. پلیپاد یک شرکت دانش بنیان است که این کار را انجام میدهد و نوع کسب و کار آن هم متفاوت است، یعنی به جای این که روی محل ترافیک درآمدزایی کند، میگوید من یک اکوسیستم فضای بازیهای سالم را دارم و افرادی که میخواهند بازی را انجام دهند از پلیپاد اکانت میخرند. وی ادامه میدهد: برخی کسانی که در نمایشگاه حضور خواهند داشت، پلتفرم عمومی هستند اما بخش ویژه کودک و نوجوان دارند، مثل اپیزود یا پلتفرمهای بزرگ دیگر. افراسیابی میافزاید: مجمعی به نام مجمع ناشران دیجیتال کودک و نوجوان وجود دارد و این فضا فراهم میشود تا کسانی که در حوزه کودک و نوجوان فعالیت دارند با این مجمع همکاری و همافزایی کنند. همچنین یک یادداشت تفاهم همکاری با مجمع ناشران دیجیتال حوزه کودک و نوجوان امضا کردیم تا حوزه کودک و نوجوان در رسانه صوت و تصویر فراگیر تقویت شود. علاوه بر این، شورای فرهنگ عمومی کاری بهعنوان بازارسازی صنایع خلاق که بخشی از این صنایع خلاق در حوزه کودک و نوجوان است، انجام میدهد. در این نمایشگاه دبیرخانه شورای فرهنگ عمومی کشور و فعالان حوزه کودک و نوجوان که از ما مجوز ندارند و از وزارت ارشاد مجوز دارند و تولید محتوا میکنند یا از کانون پرورش فکری کودکان مجوز دارند و بازی و اسباب بازی تولید میکنند را همراه پلتفرمهایی که راجع به حوزه کودک و نوجوان فعالیت دارند یا میخواهند این بخش را داشته باشند، گرد هم میآورد. این دو در کنار هم قرار میگیرند و چرخه تولید کاراکتر و تبدیل آن به بازی و اسباببازی فراهم میشود. یعنی تکههای پازل که الان به هم وصل نیست و هر بخش کار خود را دنبال میکند به هم متصل میشود. تشکیل این چرخه منجر به همافزایی میشود. به عنوان مثال، اگر کاراکتری در سینما خلق شود، این کاراکتر به یک بازی، اسباب بازی یا بازی رایانهای تبدیل و در حوزه سکوهای صوت و تصویر فراگیر نیز این کاراکترها استفاده میشود یا برعکس کاراکتر در شبکه نمایش خانگی خلق میشود و در سایر ابزارها نظیر بازی و اسباب بازی، انیمیشن و فیلم سینمایی و ... از آن کاراکتر استفاده میشود. افراسیابی میگوید: همچنین در نمایشگاه رصتا برخی شرکتهای فعال در حوزه کودک و نوجوان به خانوادهها مشاور میدهند و یکسری کارگاه سواد رسانهای هم برای پدران و مادران در این نمایشگاه برنامهریزی شده است که به ارتقای مهارتهای والدگری در عصر رسانه کمک خواهد کرد.
نوشین مجلسی و زینب علیپورطهرانی - گروه رسانه
تیتر خبرها
-
آغوش باز رسانهملی برای عشایر و روستاییان
-
گیلدخت، ستاره خانهها
-
سناریوهای یک سریال سمی
-
موج سواری روی اطلاعات مسموم!
-
قیمتهایی که دنده عقب ندارد!
-
چهار روز پرنشاط برای کودکان ایران
-
ناصرخسرو آنلاین
-
آغوش باز رسانهملی برای روستاییان
-
«محتوامحوری» سرلوحه ماموریت سفیران «جامجم»
-
گروسی در تهران به دنبال چیست؟