پایداری اجتماعی در پایگاه مردمی هیات را بررسی کردهایم
هیات؛ فراتر از عصر رسانه
هیات، همواره یکی از مهمترین پایگاههای آموزش مذهب و تجمع مذهبی در میان مردم بوده است. اجتماعی که علاوه بر تحکیم بنیان باورهای مذهبی و اعتقادی، نقش مهمی در آموزش و هدایت مخاطبان خود، در حوزههای مختلف در ادوار مختلف، بهعهده داشته است. در کنار نقشآفرینی اعتقادی و آموزشی هیات، نباید از ابعاد تاثیرگذار هیات در حوزههای اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی رسانهای در تاریخ جوامع اسلامی مغفول ماند.
هیاتها در دهه اخیر براساس پیشرفتهای همهجانبه فضای علمی، رسانهای و تکنولوژی در ارائه خدمات خود به مخاطبان و مردم تغییرات قابلتوجهی داشتهاند. همگرایی، همدلی و همراهی مردم در اتفاقات ناگوار دو سال گذشته و تلاش در رفع گرفتاریهای عمومی جامعه نشان از تاثیر مثبت این نهاد مردمی در جامعه دارد.
بینظمی، بدترین تعبیر برای بانظمترین سمن و اجتماع مردمنهاد
هیات و هیاتی در فرهنگ نخبگانی و مدیریت مدرن روزگار ما گاهی بهانهای است برای نشان دادن ضعف عملکرد یا تخریب شخصیت مدیریتی و اگر قرار باشد در هوای نوی هیات نفسهایی تازه شود این مجموعه رفتارها نیاز به واکاوی دارد. هیات منظمترین و قدیمیترین تشکل مردمی در سرزمین ایران اسلامی است از همان زمان که مسجدها حسینیهها تکایا و امامزادهها محل و محفل برگزاری رویداد جمعی مهمی به نام هیات بوده است و همچنان این شاکله و نظم برقرار و استوار است بینظمی بدترین تعبیر برای با نظمترین سمن و اجتماع مردمنهاد است. هیات، تلفیقی از دانش، اندیشه و فطرت است که به دست انسانهایی با فطرت پاک در طول تاریخ ساخته شده است، با گذشت زمان و توسعه جهان، شیوه برگزاری و برپایی بسیاری از رویدادهای جمعی جهانی و محلی نیز دستخوش تغییراتی مهم قرار گرفته است که دارای دلایلی خاص است. تولید و شیوع شیوههای جدیدی از مناسک و آیینهای فرهنگی از جمله تأثیرات رسانهها و ابزارهای فرهنگی در دهههای اخیر بوده است. مراجعه عام و مستمر اقشار مختلف مردم به پایگاههای مذهبی، در 100ساله اخیر تحول چشمگیری داشته است. چه اینکه در الگوی سیاست نبوی، مسجد همیشه بهعنوان نخستین و مهمترین پایگاه سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، مذهبی و حتی اقتصادی در میان مردم مطرح بوده است. وجود مساجد در گذرهای قدیمی و در دل محلهها و سراها و حتی بازار، دلیل بر اهمیت این پایگاه عظیم مردمی بوده است که این الگو در سالهای بعد دستخوش تحولات زیادی شده است. آنچه بهعنوان جریانهای دین جدید؛ در این سالها پدید آمده، نشاندهنده وجود ابزارهای مناسب در تبلیغ و ترویج گرایشهای جدید مذهبی است. هیات بهعنوان یک نهاد اجتماعی، دارای جامعه مخاطبی است که با پذیرفتن مرجعیت هیات، در حوزه القای مفاهیم دینی، رفتارهای خود را حداقل در حدود و حوزه مباحث مرتبط با هیات، هماهنگ با این نهاد به جامعه ارائه میدهند. بهعبارت روشنتر اینکه هیات بهعنوان نهاد مرجع رفتارهای این جامعه، مخاطبش را در حوزه دینی جهتدهی و خوراکدهی میکند و البته مخاطبان نیز داوطلبانه این مرجعیت و هدایت را پذیرفتهاند. نمود بارز و اولیه این نوع رفتارهای اجتماعی، برگزاری مراسم و آیینهای دینی و سنتی در جامعه است. افرادی که تحت لوای نهاد هیات مشغول به فعالیت هستند، در مناسبتهای مختلف، رفتارها و برنامههای معینی دارند که بقیه افراد جامعه آنها در قالب یک کل واحد میبینند. به این ترتیب یکی از مهمترین نمودهای این نوع رفتار، دستههای عزاداری و شادی و همچنین مجالس بزرگداشت ائمه هستند که در مناسبتهای مختلف، توسط هیاتها برگزار میشود.
رسانه، رساترین کارکرد هیات در عصر رسانهها
هیات الگو، هیاتی است که تمام کارویژههای مدنظر دین و اجتماع را بهطورکلی در خود داشته باشد و البته وقتی بهعنوان یک نهاد اجتماعی در میان مردم مطرح شده، باید معیارهای این مفهوم را نیز در خود داشته باشد. یکی از مهمترین معیارهای این مفهوم هم همین راهبری رفتارهای انسانی در سطح اجتماع است. یک نهاد اجتماعی کامل که از قضا بنیان مذهبی دارد و عملکردهای معینی برای آن در طول تاریخ اسلام تعیین شده، باید از راه همین مفهوم نهاد و معیارهای درونیشده آن ــ برای افراد جامعه ــ کارکردهای خود را در سطح حداکثری به انجام برساند. بهاین معنا که در بخش کارکردهای هیات از موردی به نام پاسخگویی به شبهات و سؤالات روز مخاطبان یا رسیدگی به امور روزمره آنها چه در زمینه دینی و چه در زمینههای دیگر نام بردیم. رسانه در عصر رسانهای امروز، بهعنوان ابزاری موثر برای تغییر رفتار و باورهای یک جامعه عمل میکند. رسانههای نوین و نوظهور برای پذیرش این تغییر توسط مخاطبان، تحول را در راستای اصلاح و رشد اندیشهها و ساختارهای جامعه طرح میکنند، درحالیکه غالبا در راستای تامین منافع گردانندگان اصلی خود، در مقاطع کوتاه و بلند قدم برمیدارند. ضرورت توجه به رشد رسانههای جدید برای نسل جدید هیاتها ضرورت دارد. در روزگاری که آنها با انتخاب و بهکاربردن قالبهای متنوع رسانهای، تفکرات خود را در الگوی بازاریابی اجتماعی و فضای مجازی و شبکههای اجتماعی عرضه میکنند هیاتها نیز باید در رشد محصولات رسانهای خود و بالابردن سطح سواد رسانه براساس استانداردهای جهانی رشد کنند. هر هیاتی میتواند یک رسانه موفق باشد به شرط آنکه بتواند با شناخت کامل در فضای امروز رسانه قدم بردارد. هر روز وسایل ارتباطی جدید با قابلیتهای مختلف و نو در امتداد رسانههای دیجیتال و الکترونیک مورد استفاده کاربران قرار میگیرند که قابلیتهای مختلفی را دارند و اکثرا چندرسانهای نیز هستند.
آیینی کردن و آستانگی؛ بستری برای بروز و ابراز فرهنگ عامه
آیینها، علیرغم تفاوت ویژگیها، کارکردهای مشترکی دارند. آیینها هستند که در هر جامعه «زمانمقدس» خلق میکنند و مکانها را بر هم فضیلت میبخشند و با قاببندی آدمها، لحظهها، مناظر، اصوات و متون جامعه را از نظر فضایی و مکانی علامتگذاری میکنند. مراسم آیینی غالبا با زمان و مکان خاص ارتباط و پیوند دارد، مانند محرم، کریسمس، عید پاک و ... که در برگزاری آنها از اشیا و رفتارهای نمادین بهره گرفته میشود. در بررسی نسبت بین آیین و فرهنگ عامه لازم است دو مفهوم اساسی آیینی کردن و آستانگی را توضیح داد. اولی مستلزم بررسی نقشها و تدابیر ایدئولوژیک در تحکیم و ترویج آیینها و گستراندن دامنه مشارکت آنهاست و دومی ناظر بر شرایط و خصلتی است که موجبات تغییرناپذیری اجتماعی و مشروعیت بروز قرائتهای مختلف را فراهم میآورد. اینها همان شرایطی است که بستری مناسب را برای بروز و ابراز فرهنگ عامه خلق میکند. از این باب تحول مداحیها و تشابه خواندنها به اجرای ارکسترال پاپ و راک ... را میتوان بررسی کرده و درعینحال این نوع کنشها را بهعنوان آسیبها و انحرافات اجتماعی مورد مطالعه قرار داد. بهویژه آنکه مشخص نیست میزان تخطی این پدیدهها از هنجارهای رسمی در چه حد و میزانی است. هیات ریشه در فرهنگ ما دارد، لذا ضرورت دارد تا متولیان فرهنگ و سیاستگذاران حوزه فرهنگی نیز با نگاه خاصی به گذشته وضع موجود و آینده هیاتها داشته باشند و ضرورت ایجاب میکند تا فناوریهای نوین در کنار بافت میراثی و تمدنی هیاتهای ایران اسلامی مورد توجه بیشتری قرار گیرد. هیأت نه تنها تکیهگاه تمام عاشقان اهلبیت(ع) بوده بلکه به گواه تاریخ برای تمام انسانهای دارای فطرت پاک نیز از اهمیت خاصی برخوردار بوده و حرمت و حریم آن حفظ و تکریم شدهاست. هیأت هوای فرهنگ را تصفیه می کند، هر هیأت با هراندازهای که دارد، از این ویژگیها برخوردار است. هیأت، مأمن همه مردم میهن ماست. خیمهگاههای عزای اباعبدا...(ع) در تمام نقاط ایران اسلامی برپا میشود و هر منطقه از ایرا ن اسلامی بر اساس فرهنگ، سنن، رسوم و آیینهای محلی خود به عرض ارادت به ذوات مقدس معصومین(ع) میپردازند توجه به خیمهگاهها و آیینهای ایرانی در برپایی مناسبات مذهبی و مهمی چون محرم و صفر به جهات مختلف و دلایل متنوعی برای اصحاب فرهنگ، هنر و رسانه دارای اهمیت است.
پایداری اجتماعی در پایگاه مردمی هیات
پایداری اجتماعی این نهاد نیز در گرو همین ثبات هدف است. نگاهی دقیقتر به تاریخ عزاداری و سوگواری امامحسین(ع) در ایران نشان از آن دارد که با توجه به تغییر شرایط سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در دورههای گوناگون، مردم همواره در این باره ثابت قدم بودهاند؛ چه در دوران حیات ائمهاطهار و چه در دوران غیبت امام. پایداری اجتماعی و برخورداری از پایگاه اجتماعی برای این نهاد به قدری ثابت شدهاست که هرگاه حکومتی درصدد برآمده مانع برگزاری جلسات این نهاد شود یا به صورتی با اجتماع افراد در این نهاد مبارزه کند، مردم با سامان هرچه بیشتر وارد میدان شدهاند و اجازه چنین برخوردی را به حکومتها ندادهاند. این در صورتی است که همین مردم در همین زمان و شرایط، در برابر بسیاری از نابسامانیهای دیگر سکوت کردهاند و با تمام توان وارد میدان مبارزه نشدهاند. این مسأله به خوبی نشاندهنده پایگاه اجتماعی و ثبات چندین ساله این نهاد در میان مردم است.
فناوری و فضای زیستبوم هیاتها
امروز در جمهوری اسلامی امنترین مکان برای تربیت بچهها هیأت است، تا جایی که میتوان گفت حتی در برخی موارد از مدرسه نیز بهتر است. محرم و صفر فرصتی برای پیوند بیشتر عموم مردم با هیات، با استفاده از ظرفیتهای زیست و تکیه بر ظرفیت مردمی و هیات است. بوم نوآوری و فناوری، از طریق انتقال و تبادل فناوری با حمایتهای ملی و استانی است. منظور از فناوری، روشهایی است که در قالب محصول، خدمت یا فرآیند بتواند یک نیاز را رفع یا یک چالش و مساله را حل کند. ایجاد انگیزه برای مشارکت نسل نوجوان و جوان برای ورود به فضای فرهنگی مبتنی بر پیشرفت علوم و رویکردهای نوین استارتآپی میتواند راهکار مناسبی برای ایجاد حکمرانی مردمی و نیازهای نسل حاضر در بستر هیاتها باشد.
هیات و مخاطبان فضای مجازی
هیات، رسانهای رساست که میتواند مخاطبان بیشماری را به خود جذب کند و بدیهی است که فعالان فضای مجازی متولی در هیاتها میتوانند به شیوهای صحیح درخصوص فضای مجازی نقشآفرینی کرده و دوگانه صفرو صدی را پیش روی مخاطب بردارند: دوگانه آزادی مطلق در فضای مجازی و محدودیت حداکثری در این فضا با رویکرد اسلامهراسی و شیعههراسی و از بینبردن علایق مخاطبان نسل «زد» درباره هیاتها و محافل مذهبی. هر چند فضای مجازی یک جهان در کنار جهان واقعی به شمار میرود و قواعد و قوانین و ادبیات و مفاهیم خاص خود را دارد و البته در مقایسه با جهان واقعی آسیبهای بیشتری را متوجه کاربران ناآگاه میکند.
یکسانسازی، روشی برای از بینبردن هویت ملی و دینی
امروزه یکسانسازی فرهنگی و جداسازی ملل شرق و به خصوص ملل اسلامی از هویت ملی و دینی خود، سیاستی است که با قدرت و پیگیری غیر قابل باوری از سوی نهادهای قدرت و ثروت اعمال میشود. بیشک تنها ابزار توانمند برای مقابله با این هجمه همهجانبه تکیه بر داشتههای خودی و بهکارگیری اندیشمندانه ثروتها و میراث فرهنگی و هنری سرزمین ایران اسلامی است. نقش مؤثر اقدامات فرهنگی هیاتهای مذهبی و محافل آیینی در خنثیسازی آثار مخرب هجمه فرهنگی دنیای غرب به فرهنگ و تمدن ملل شرق، امری انکارناپذیر است که توجهی جدی نیاز دارد.
اسلام و ایران مؤلفههای اصلی هویت ملیاند
الگوی رفتاری کار دستهجمعی که در میان عوام به هیاتی کار کردن شهرت یافته ، مثال بارز این امر است. شیوه همکاری جمعی و یاری رساندن در هیئات همواره به گونهای بوده که مردم از کار دستهجمعی، در افواه با این عنوان یاد کرده و می کنند. در سالیان اخیر جریانهای روشنفکری غربگرا و ایرانشهری با نادیده گرفتن بخشهایی از وقایع و حقایق تاریخ معاصر میکوشند با عبور از اسلامگرایی، ایرانگرایی را جایگزین آن کنند و در این راستا به تمجید از چهرههایی میپردازند که ایران را فراتر و برتر از اسلام میدانستهاند. با اینکه در گفتمان انقلاب اسلامی، وطن و وطندوستی جایگاهی رفیع و بیخدشه دارد اما اسلام و ایران مؤلفههای اصلی هویت ملیاند بدون آنکه توجه به منافع ملی ایران مانع یا بهانهای برای تخریب منافع ملل مسلمان در نظر گرفته شود. این یک رویکرد بدیع و دقیق و متوازن در سیاست خارجی کشور بوده که دستاوردهای مثبت فراوانی برای ایران در پی آوردهاست. همین رویکرد در هشت سال دفاع مقدس ایرانیان را برای دفاع از آب و خاک خود در برابر تهاجم بیگانه متحد و بسیج کرد بدون آنکه به شعارهای سطحی و انسجامشکن ناسیونالیستی نیازی داشتهباشد. حالا روشنفکران غربدوست و مدافعان و مروجان اندیشه ایرانشهری میکوشند آن رویکرد را نه در جهت منافع ملی ایران بلکه در راستای منافع «امت» قلمدادکنند و در این چارچوب به تبلیغ و تمجید چهرههایی میپردازند که اسلام را فرعی بر ایرانیت شمردهاند. عجیب آن که اشتباهات فاحش سیاسی آنان هم به عنوان ازخود گذشتگی برای منافع ملی ایران جا زده میشود. مناسبت مهم و تاثیرگذاری چون محرم و صفر در کنار سایر مناسبتهای مذهبی مویدی بر پایبندی ایرانیان با آیینهای اقوام ایرانی در بزرگداشت این مناسبتها و رویدادهای مهم در طول تاریخ ایران اسلامی است فرصت مناسبی که هیاتها میتوانند به نکوداشت آیین های اقوام هر نقطه از سرزمین پهناور ایران اسلامی بهآن توجه کنند.
مهدی توکلیان | کارشناس رسانه و فعال فرهنگبینظمی، بدترین تعبیر برای بانظمترین سمن و اجتماع مردمنهاد
هیات و هیاتی در فرهنگ نخبگانی و مدیریت مدرن روزگار ما گاهی بهانهای است برای نشان دادن ضعف عملکرد یا تخریب شخصیت مدیریتی و اگر قرار باشد در هوای نوی هیات نفسهایی تازه شود این مجموعه رفتارها نیاز به واکاوی دارد. هیات منظمترین و قدیمیترین تشکل مردمی در سرزمین ایران اسلامی است از همان زمان که مسجدها حسینیهها تکایا و امامزادهها محل و محفل برگزاری رویداد جمعی مهمی به نام هیات بوده است و همچنان این شاکله و نظم برقرار و استوار است بینظمی بدترین تعبیر برای با نظمترین سمن و اجتماع مردمنهاد است. هیات، تلفیقی از دانش، اندیشه و فطرت است که به دست انسانهایی با فطرت پاک در طول تاریخ ساخته شده است، با گذشت زمان و توسعه جهان، شیوه برگزاری و برپایی بسیاری از رویدادهای جمعی جهانی و محلی نیز دستخوش تغییراتی مهم قرار گرفته است که دارای دلایلی خاص است. تولید و شیوع شیوههای جدیدی از مناسک و آیینهای فرهنگی از جمله تأثیرات رسانهها و ابزارهای فرهنگی در دهههای اخیر بوده است. مراجعه عام و مستمر اقشار مختلف مردم به پایگاههای مذهبی، در 100ساله اخیر تحول چشمگیری داشته است. چه اینکه در الگوی سیاست نبوی، مسجد همیشه بهعنوان نخستین و مهمترین پایگاه سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، مذهبی و حتی اقتصادی در میان مردم مطرح بوده است. وجود مساجد در گذرهای قدیمی و در دل محلهها و سراها و حتی بازار، دلیل بر اهمیت این پایگاه عظیم مردمی بوده است که این الگو در سالهای بعد دستخوش تحولات زیادی شده است. آنچه بهعنوان جریانهای دین جدید؛ در این سالها پدید آمده، نشاندهنده وجود ابزارهای مناسب در تبلیغ و ترویج گرایشهای جدید مذهبی است. هیات بهعنوان یک نهاد اجتماعی، دارای جامعه مخاطبی است که با پذیرفتن مرجعیت هیات، در حوزه القای مفاهیم دینی، رفتارهای خود را حداقل در حدود و حوزه مباحث مرتبط با هیات، هماهنگ با این نهاد به جامعه ارائه میدهند. بهعبارت روشنتر اینکه هیات بهعنوان نهاد مرجع رفتارهای این جامعه، مخاطبش را در حوزه دینی جهتدهی و خوراکدهی میکند و البته مخاطبان نیز داوطلبانه این مرجعیت و هدایت را پذیرفتهاند. نمود بارز و اولیه این نوع رفتارهای اجتماعی، برگزاری مراسم و آیینهای دینی و سنتی در جامعه است. افرادی که تحت لوای نهاد هیات مشغول به فعالیت هستند، در مناسبتهای مختلف، رفتارها و برنامههای معینی دارند که بقیه افراد جامعه آنها در قالب یک کل واحد میبینند. به این ترتیب یکی از مهمترین نمودهای این نوع رفتار، دستههای عزاداری و شادی و همچنین مجالس بزرگداشت ائمه هستند که در مناسبتهای مختلف، توسط هیاتها برگزار میشود.
رسانه، رساترین کارکرد هیات در عصر رسانهها
هیات الگو، هیاتی است که تمام کارویژههای مدنظر دین و اجتماع را بهطورکلی در خود داشته باشد و البته وقتی بهعنوان یک نهاد اجتماعی در میان مردم مطرح شده، باید معیارهای این مفهوم را نیز در خود داشته باشد. یکی از مهمترین معیارهای این مفهوم هم همین راهبری رفتارهای انسانی در سطح اجتماع است. یک نهاد اجتماعی کامل که از قضا بنیان مذهبی دارد و عملکردهای معینی برای آن در طول تاریخ اسلام تعیین شده، باید از راه همین مفهوم نهاد و معیارهای درونیشده آن ــ برای افراد جامعه ــ کارکردهای خود را در سطح حداکثری به انجام برساند. بهاین معنا که در بخش کارکردهای هیات از موردی به نام پاسخگویی به شبهات و سؤالات روز مخاطبان یا رسیدگی به امور روزمره آنها چه در زمینه دینی و چه در زمینههای دیگر نام بردیم. رسانه در عصر رسانهای امروز، بهعنوان ابزاری موثر برای تغییر رفتار و باورهای یک جامعه عمل میکند. رسانههای نوین و نوظهور برای پذیرش این تغییر توسط مخاطبان، تحول را در راستای اصلاح و رشد اندیشهها و ساختارهای جامعه طرح میکنند، درحالیکه غالبا در راستای تامین منافع گردانندگان اصلی خود، در مقاطع کوتاه و بلند قدم برمیدارند. ضرورت توجه به رشد رسانههای جدید برای نسل جدید هیاتها ضرورت دارد. در روزگاری که آنها با انتخاب و بهکاربردن قالبهای متنوع رسانهای، تفکرات خود را در الگوی بازاریابی اجتماعی و فضای مجازی و شبکههای اجتماعی عرضه میکنند هیاتها نیز باید در رشد محصولات رسانهای خود و بالابردن سطح سواد رسانه براساس استانداردهای جهانی رشد کنند. هر هیاتی میتواند یک رسانه موفق باشد به شرط آنکه بتواند با شناخت کامل در فضای امروز رسانه قدم بردارد. هر روز وسایل ارتباطی جدید با قابلیتهای مختلف و نو در امتداد رسانههای دیجیتال و الکترونیک مورد استفاده کاربران قرار میگیرند که قابلیتهای مختلفی را دارند و اکثرا چندرسانهای نیز هستند.
آیینی کردن و آستانگی؛ بستری برای بروز و ابراز فرهنگ عامه
آیینها، علیرغم تفاوت ویژگیها، کارکردهای مشترکی دارند. آیینها هستند که در هر جامعه «زمانمقدس» خلق میکنند و مکانها را بر هم فضیلت میبخشند و با قاببندی آدمها، لحظهها، مناظر، اصوات و متون جامعه را از نظر فضایی و مکانی علامتگذاری میکنند. مراسم آیینی غالبا با زمان و مکان خاص ارتباط و پیوند دارد، مانند محرم، کریسمس، عید پاک و ... که در برگزاری آنها از اشیا و رفتارهای نمادین بهره گرفته میشود. در بررسی نسبت بین آیین و فرهنگ عامه لازم است دو مفهوم اساسی آیینی کردن و آستانگی را توضیح داد. اولی مستلزم بررسی نقشها و تدابیر ایدئولوژیک در تحکیم و ترویج آیینها و گستراندن دامنه مشارکت آنهاست و دومی ناظر بر شرایط و خصلتی است که موجبات تغییرناپذیری اجتماعی و مشروعیت بروز قرائتهای مختلف را فراهم میآورد. اینها همان شرایطی است که بستری مناسب را برای بروز و ابراز فرهنگ عامه خلق میکند. از این باب تحول مداحیها و تشابه خواندنها به اجرای ارکسترال پاپ و راک ... را میتوان بررسی کرده و درعینحال این نوع کنشها را بهعنوان آسیبها و انحرافات اجتماعی مورد مطالعه قرار داد. بهویژه آنکه مشخص نیست میزان تخطی این پدیدهها از هنجارهای رسمی در چه حد و میزانی است. هیات ریشه در فرهنگ ما دارد، لذا ضرورت دارد تا متولیان فرهنگ و سیاستگذاران حوزه فرهنگی نیز با نگاه خاصی به گذشته وضع موجود و آینده هیاتها داشته باشند و ضرورت ایجاب میکند تا فناوریهای نوین در کنار بافت میراثی و تمدنی هیاتهای ایران اسلامی مورد توجه بیشتری قرار گیرد. هیأت نه تنها تکیهگاه تمام عاشقان اهلبیت(ع) بوده بلکه به گواه تاریخ برای تمام انسانهای دارای فطرت پاک نیز از اهمیت خاصی برخوردار بوده و حرمت و حریم آن حفظ و تکریم شدهاست. هیأت هوای فرهنگ را تصفیه می کند، هر هیأت با هراندازهای که دارد، از این ویژگیها برخوردار است. هیأت، مأمن همه مردم میهن ماست. خیمهگاههای عزای اباعبدا...(ع) در تمام نقاط ایران اسلامی برپا میشود و هر منطقه از ایرا ن اسلامی بر اساس فرهنگ، سنن، رسوم و آیینهای محلی خود به عرض ارادت به ذوات مقدس معصومین(ع) میپردازند توجه به خیمهگاهها و آیینهای ایرانی در برپایی مناسبات مذهبی و مهمی چون محرم و صفر به جهات مختلف و دلایل متنوعی برای اصحاب فرهنگ، هنر و رسانه دارای اهمیت است.
پایداری اجتماعی در پایگاه مردمی هیات
پایداری اجتماعی این نهاد نیز در گرو همین ثبات هدف است. نگاهی دقیقتر به تاریخ عزاداری و سوگواری امامحسین(ع) در ایران نشان از آن دارد که با توجه به تغییر شرایط سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در دورههای گوناگون، مردم همواره در این باره ثابت قدم بودهاند؛ چه در دوران حیات ائمهاطهار و چه در دوران غیبت امام. پایداری اجتماعی و برخورداری از پایگاه اجتماعی برای این نهاد به قدری ثابت شدهاست که هرگاه حکومتی درصدد برآمده مانع برگزاری جلسات این نهاد شود یا به صورتی با اجتماع افراد در این نهاد مبارزه کند، مردم با سامان هرچه بیشتر وارد میدان شدهاند و اجازه چنین برخوردی را به حکومتها ندادهاند. این در صورتی است که همین مردم در همین زمان و شرایط، در برابر بسیاری از نابسامانیهای دیگر سکوت کردهاند و با تمام توان وارد میدان مبارزه نشدهاند. این مسأله به خوبی نشاندهنده پایگاه اجتماعی و ثبات چندین ساله این نهاد در میان مردم است.
فناوری و فضای زیستبوم هیاتها
امروز در جمهوری اسلامی امنترین مکان برای تربیت بچهها هیأت است، تا جایی که میتوان گفت حتی در برخی موارد از مدرسه نیز بهتر است. محرم و صفر فرصتی برای پیوند بیشتر عموم مردم با هیات، با استفاده از ظرفیتهای زیست و تکیه بر ظرفیت مردمی و هیات است. بوم نوآوری و فناوری، از طریق انتقال و تبادل فناوری با حمایتهای ملی و استانی است. منظور از فناوری، روشهایی است که در قالب محصول، خدمت یا فرآیند بتواند یک نیاز را رفع یا یک چالش و مساله را حل کند. ایجاد انگیزه برای مشارکت نسل نوجوان و جوان برای ورود به فضای فرهنگی مبتنی بر پیشرفت علوم و رویکردهای نوین استارتآپی میتواند راهکار مناسبی برای ایجاد حکمرانی مردمی و نیازهای نسل حاضر در بستر هیاتها باشد.
هیات و مخاطبان فضای مجازی
هیات، رسانهای رساست که میتواند مخاطبان بیشماری را به خود جذب کند و بدیهی است که فعالان فضای مجازی متولی در هیاتها میتوانند به شیوهای صحیح درخصوص فضای مجازی نقشآفرینی کرده و دوگانه صفرو صدی را پیش روی مخاطب بردارند: دوگانه آزادی مطلق در فضای مجازی و محدودیت حداکثری در این فضا با رویکرد اسلامهراسی و شیعههراسی و از بینبردن علایق مخاطبان نسل «زد» درباره هیاتها و محافل مذهبی. هر چند فضای مجازی یک جهان در کنار جهان واقعی به شمار میرود و قواعد و قوانین و ادبیات و مفاهیم خاص خود را دارد و البته در مقایسه با جهان واقعی آسیبهای بیشتری را متوجه کاربران ناآگاه میکند.
یکسانسازی، روشی برای از بینبردن هویت ملی و دینی
امروزه یکسانسازی فرهنگی و جداسازی ملل شرق و به خصوص ملل اسلامی از هویت ملی و دینی خود، سیاستی است که با قدرت و پیگیری غیر قابل باوری از سوی نهادهای قدرت و ثروت اعمال میشود. بیشک تنها ابزار توانمند برای مقابله با این هجمه همهجانبه تکیه بر داشتههای خودی و بهکارگیری اندیشمندانه ثروتها و میراث فرهنگی و هنری سرزمین ایران اسلامی است. نقش مؤثر اقدامات فرهنگی هیاتهای مذهبی و محافل آیینی در خنثیسازی آثار مخرب هجمه فرهنگی دنیای غرب به فرهنگ و تمدن ملل شرق، امری انکارناپذیر است که توجهی جدی نیاز دارد.
اسلام و ایران مؤلفههای اصلی هویت ملیاند
الگوی رفتاری کار دستهجمعی که در میان عوام به هیاتی کار کردن شهرت یافته ، مثال بارز این امر است. شیوه همکاری جمعی و یاری رساندن در هیئات همواره به گونهای بوده که مردم از کار دستهجمعی، در افواه با این عنوان یاد کرده و می کنند. در سالیان اخیر جریانهای روشنفکری غربگرا و ایرانشهری با نادیده گرفتن بخشهایی از وقایع و حقایق تاریخ معاصر میکوشند با عبور از اسلامگرایی، ایرانگرایی را جایگزین آن کنند و در این راستا به تمجید از چهرههایی میپردازند که ایران را فراتر و برتر از اسلام میدانستهاند. با اینکه در گفتمان انقلاب اسلامی، وطن و وطندوستی جایگاهی رفیع و بیخدشه دارد اما اسلام و ایران مؤلفههای اصلی هویت ملیاند بدون آنکه توجه به منافع ملی ایران مانع یا بهانهای برای تخریب منافع ملل مسلمان در نظر گرفته شود. این یک رویکرد بدیع و دقیق و متوازن در سیاست خارجی کشور بوده که دستاوردهای مثبت فراوانی برای ایران در پی آوردهاست. همین رویکرد در هشت سال دفاع مقدس ایرانیان را برای دفاع از آب و خاک خود در برابر تهاجم بیگانه متحد و بسیج کرد بدون آنکه به شعارهای سطحی و انسجامشکن ناسیونالیستی نیازی داشتهباشد. حالا روشنفکران غربدوست و مدافعان و مروجان اندیشه ایرانشهری میکوشند آن رویکرد را نه در جهت منافع ملی ایران بلکه در راستای منافع «امت» قلمدادکنند و در این چارچوب به تبلیغ و تمجید چهرههایی میپردازند که اسلام را فرعی بر ایرانیت شمردهاند. عجیب آن که اشتباهات فاحش سیاسی آنان هم به عنوان ازخود گذشتگی برای منافع ملی ایران جا زده میشود. مناسبت مهم و تاثیرگذاری چون محرم و صفر در کنار سایر مناسبتهای مذهبی مویدی بر پایبندی ایرانیان با آیینهای اقوام ایرانی در بزرگداشت این مناسبتها و رویدادهای مهم در طول تاریخ ایران اسلامی است فرصت مناسبی که هیاتها میتوانند به نکوداشت آیین های اقوام هر نقطه از سرزمین پهناور ایران اسلامی بهآن توجه کنند.
ضمیمه کلیک
تیتر خبرها
