کتابخانه‌ای به گستره رسانه‌ملی

برنامه‌های رادیو، تلویزیون و تلوبیون،در حوزه کتاب را بررسی کرده‌ایم

کتابخانه‌ای به گستره رسانه‌ملی

در هفته گرامیداشت یاری دیرین هستیم. یاری پنددان و خوش‌بیان که با پاسداشت مقام آن در اشکال مختلف همچون شعر و... سعی فرهنگ‌دوستان بر این است که از کودکی انسان را با آن مانوس کنند. «کتاب» به مثابه رسانه این روزها با گسترش رسانه‌های متنوع هنوز در قید حیاتی مبارک است و گرچه در قالب دیجیتال هم به بازار عرضه می‌شود یا با رسانه‌های دیگر همچون رادیو و تلویزیون بده‌بستان‌ دارد اما برای بسیاری همچنان نخستین انتخاب در رفاقت است.

همان‌طور که اشاره شد سیما‌و‌صدا هر دو تلاش داشتند در قالب‌هایی همچون سریال‌‌های نمایشی یا برنامه، مددرسان حفظ این مهم در سبد فرهنگی خانواده‌ها باشند و همان‌قدر که خود این رسانه‌ها برای تولید محتوا از محضر کتاب بهره می‌برند، همان اندازه هم به ترویج کتابخوانی بپردازند و مبلغ آن در جامعه باشند. در این مسیر برنامه‌هایی به صورت ویژه در هفته کتاب، زمان برگزاری نمایشگاه کتاب یا به صورت روتین در سال راهی آنتن رادیو و تلویزیون یا در تلوبیون بارگذاری می‌شوند. در نوشتار پیش‌رو نگاهی به برخی از این برنامه‌ها داشتیم و از جایگاه کتاب در در این رسانه‌ها گفتیم. همچنین با برخی از دست‌اندرکاران این حوزه از جمله مجید صحاف مدیر شبکه تلویزیون اینترنتی کتاب، محمدحسین الفت‌پور تهیه‌کننده مجموعه «نقاشی نقاشی» و... گپ زدیم. شاید در این مجال نشود از تمام برنامه‌هایی بگوییم که در رادیو و تلویزیون با محوریت کتاب و کتابخوانی روی آنتن رفتند اما می‌توان به برخی از آنها اشاره کرد و به معرفی تعدادی از برنامه‌های تازه رادیو، تلویزیون و تلوبیون هم پرداخت.
     
زندگی در حوالی کتاب
از برنامه‌های تازه مرتبط با هفته کتاب، «حوالی کتاب» است. ویژه‌برنامه زنده حوالی کتاب همزمان با شروع سی‌ویکمین دوره هفته‌کتاب از 23آبان روی آنتن رفته و به‌مدت یک هفته هرروز ساعت 15‌و‌30‌دقیقه از شبکه تهران پخش می‌شود. این ویژه‌برنامه از استودیوی شبکه کتاب با اجرای مرتضی پرنیان به مدت 30‌دقیقه به رویدادهای مهم فرهنگی هفته‌کتاب می‌پردازد. ویژه‌برنامه حوالی کتاب با شعار «آینده خواندنی است» با بخش‌هایی مانند گفت‌وگو با اهالی کتاب (نویسندگان، ناشران، مروجین کتاب و...) معرفی تازه‌های کتاب، گزارش از فعالیت هفته‌کتاب در کشور و... پخش می‌شود. ترویج فرهنگ کتابخوانی و مطالعه یکی از اهداف این برنامه فرهنگی است که در هشت قسمت به‌طور همزمان از شبکه تهران و شبکه اینترنتی کتاب روی آنتن می‌رود. 
     
ترویج استفاده کودکان از کتابخانه
مجموعه «نقاشی نقاشی» شبکه پویا از آثاری است که مخاطبان را به بهره‌بردن از کتابخانه ترغیب می‌کند. برنامه‌های «ببین و بدون» هم از شبکه نهال ویژه‌برنامه‌ای را برای هفته‌کتاب دارد. محمدحسین الفت‌پور، تهیه‌کننده مجموعه نقاشی نقاشیاست که فصل 25 این کار روی آنتن شبکه پویاست.  وی در گفت‌و‌گو با جام‌جم در‌خصوص اهدافی که از ساخت این برنامه با محوریت استفاده از کتابخانه دنبال می‌کند، می‌گوید: سری جدید این برنامه که در حال حاضر روی آنتن است باحمایت نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور تولید شده‌است.  ما سعی کردیم در این برنامه باتوجه به اهداف نهاد کتابخانه‌ها ترویج استفاده از کتابخانه را داشته‌باشیم. وی در ادامه عنوان‌می‌کند: دراین‌فصل کاملا ماهیت‌برنامه را درقالب برنامه‌سازی تغییردادیم. شخصیت‌های برنامه راهم‌تغییر دادیم. ضمن این‌که قالب رئال‌انیمیشن را برای این‌فصل انتخاب کردیم. این‌فصل در195قسمت تولید و با این محوریت ساخته‌شده‌‌ است. الفت‌پور درباره شخصیت‌های اصلی این مجموعه توضیح می‌دهد: اوس حبیب و گردو شخصیت‌های اصلی این مجموعه هستند که محتواهایی مرتبط با محوریت فصل جدید را به بچه‌ها ارائه داده‌ایم و همچنین در یکی دو میان‌برنامه به ترویج و استفاده کودکان از کتابخانه پرداختیم. موضوعاتی مثل خوب دیدن، خوب شنیدن و توجه به اطراف را در این برنامه مدنظر قرار داده‌ایم.وی درباره بازخورد و تاثیر برنامه روی کودکان بیان می‌کند: ما بازخوردهای جالبی از مخاطبان‌مان داشتیم، البته در نمایشگاه کتاب امسال در اردیبهشت‌ماه اوس حبیب را بردیم و با استقبال خوبی از جانب کودکان روبه‌رو شد و بازخورد خوبی از بچه‌ها گرفتیم.
     
با هم بخوانیم
معرفی کتاب در برنامه‎‌های مختلف رادیویی و تلویزیونی از دیرباز رسم بوده‌است. برخی برنامه‌‎ها که به ظاهر ارتباطی هم با حوزه کتاب نداشتند این رسم را  به‌جا آوردند. علاوه بر این برنامه‌ای با عنوان کتاب خوب روی آنتن شبکه تهران است که در آیتمی کوتاه کتابی را برای مخاطبان معرفی می‌کند. برای مثال به‌تازگی کتاب «خط‌مقدم» درباره شهید حسن طهرانی‌مقدم معرفی و طریقه تهیه آن بیان شد.
     
و اما امروز چه خبر؟ 
مجله صبحگاهی شبکه آموزش سیما با موضوعات فرهنگی، ورزشی، سبک زندگی و مرور مهم‌ترین خبرهای روز روی آنتن می‌رود. در بخشی از این برنامه بسته‌های خبری درباره رویدادهای فرهنگی و هنری به مخاطبان ارائه و پیشنهادهای فرهنگی مثل تماشای تئاتر و... هم مطرح می‌شود. معرفی کتاب هم گاهی در این بخش همراه مخاطبان است. 
     
تورق جلد دوم
برنامه «جلد دوم» در بستر شبکه تلوبیونی کتاب در گفت‌وگو با نویسنده یک کتاب، به حاشیه‌های تولید آن می‌پردازد. در آیتم‌های تولیدی این برنامه یک‌ساعته سری به محل کار و منزل نویسنده زده می‌شود و با او درباره خودش، خانواده و دوستانش در یک فضای صمیمی گفت‌وگو می‌کنند تا مخاطبان با سبک زندگی و شیوه نوشتن وی آشنا شوند. داخل استودیوی برنامه هم مجری درباره یکی از کتاب‌های آن نویسنده حرف می‌زند.
 
نذر کتاب سوادیاران
مجموعه «سوادیاران » به کارگردانی عبدالرضا فیروزان با محوریت سوادآموزی و اهمیت آن ساخته شده است که فصلی از آن روی آنتن شبکه آموزش سیماست. در این سریال که می‌شود گفت به نوعی محتوایی مرتبط با موضوع کتاب دارد، قسمتی به موضوع نذر کتاب اختصاص داشت که در هفته‌کتاب روی آنتن رفت. 

شبکه‌های مختلف رادیویی
در هفته ‌کتاب و کتابخوانی با دست پر به این رویداد فرهنگی می‌پردازند. این شبکه‌ها با هدف ترویج فرهنگ کتابخوانی در بین خانواد‌ه‌ها، با معرفی کتاب‌های حوزه‌های مختلف  و تازه‌های نشر همراه مخاطبان خواهند بود.
   
تدارک رادیو ایران 
رادیو ایران با پویش #من_کتاب_می‌خوانم به استقبال هفته‌کتاب و کتابخوانی می‌رود، این پویش تا‌کنون بیش از ده دوره در رادیو ایران برگزار شده و از قدیمی‌ترین پویش‌های صداوسیما و رادیو ایران است. این پویش با هدف گسترش فرهنگ کتابخوانی و افزایش مطالعه برگزار می‌شود. برنامه «سلام صبح بخیر» با پخش گزارش‌های مختلف به ترویج فرهنگ مطالعه می‌پردازد. 
برنامه «خانه وخانواده» در بخش‌های مختلف به ترویج فرهنگ کتابخوانی در بین خانواده‌ها، نقش و تاثیر خانواده بر مطالعه فرزندان می‌پردازد. برنامه «پلاک هشت» در این راستا با فرهنگ و ترویج مطالعه به معرفی کتاب‌های دفاع‌مقدس می‌پردازد.
اما برنامه «باغ هنر» به صورت ویژه و تخصصی درادامه حرکت #من_کتاب_میخوانم، پویشی را برای معرفی کتاب‌های تازه تا ۲۴آذر، روز پژوهش برپا می‌کند، در این پویش شنوندگان رادیو ایران می‌توانند تازه‌ترین کتاب‌هایی که مطالعه کرده‌اند را در برنامه معرفی کنند. 
برنامه «شب‌بخیر کوچولو» در قصه‌های مختلف برای کودکان از اهمیت کتاب خواندن می‌گوید. برنامه تخصصی «تالار آیینه» که همواره معرفی کتاب انجام می‌دهد، به صورت ویژه به تازه‌ترین کتاب‌های منتشر‌شده می‌پردازد. برنامه «پارسی‌گویان» نیز به معرفی کتاب‌های کهن فارسی و خوانش اشعار آنان می‌پردازد. برنامه «قصه ظهر جمعه» نیز در هفته‌کتاب و کتابخوانی به معرفی کتاب‌های کهن و داستان‌های قدیمی می‌پردازد.
   
رادیو معارف و «یار مهربان»
رادیو معارف در سه برنامه به موضوع کتاب و کتابخوانی می‌پردازد. «مهربان باشیم» که هر روز ساعت ۶ و 50 دقیقه  تا ۸ صبح به طور ویژه به این موضوع می‌پردازد.«یار مهربان» برنامه مسابقه‌ای ویژه کتابخوانی و معرفی کتاب که هر روز ساعت ۱۹تا۲۰ پخش می‌شود. دربرنامه «شاخص» هم ازشنبه تا پنجشنبه ساعت۹ و 45دقیقه به طور ویژه به موضوع کتاب و کتابخوانی پرداخته می‌شود. همچنین برنامه‌های «یار مهربان» و «روایت کتاب» که به‌صورت نمایشی است، هر روز به‌جز جمعه‌ها ساعت ۱۲و 30دقیقه به صورت روتین درباره کتاب و کتابخوانی پخش خواهد شد. «پرسمان انقلاب» که پنجشنبه‌ها ساعت ۱۶ شنیده می‌شود و «پرسمان قرآنی» که شنبه‌ها ساعت۱۶ پخش می‌شود، آیتم معرفی کتاب دارد.
   
همراه با رادیو تهران و رادیو نمایش
برنامه «شهر آفتاب» رادیو تهران وضعیت مطالعه و کتابخوانی در ایران و علت پایین بودن آن نسبت به سایر کشورها را بررسی می‌کند و «خانواده تهرانی» با هدف ترویج کتابخوانی بین اعضای خانواده، روی آنتن می‌رود.برنامه «بازار تهران» رادیو تهران که از ساعت11 پخش می‌شود به ضرورت افزایش سهم کتاب در سبد زندگی مردم می‌پردازد. همچنین برنامه «گفتاورد» و برنامه «تهران من» نیز ویژه هفته‌کتاب و کتابخوانی پخش می‌شوند. در رادیو نمایش هم  ایوب آقاخانی در برنامه «زورق خیال»  به خوانش کتاب می‌پردازد. «راویان خیال» نیز به معرفی نویسندگان و آثارشان اختصاص دارد.
   
کتاب فرهنگ دیدنی شد 
گروه جامعه و کتاب رادیو فرهنگ برنامه «کتاب‌بان» را با محوریت معرفی مروجان کتاب و راه‌های ترویج فرهنگ کتابخوانی در جامعه روانه آنتن می‌کند، «چاپخانه» نیز به معرفی دو‌ کتاب از تازه‌های نشر اختصاص دارد. برنامه «کتاب فرهنگ» با محوریت شعار هفته‌کتاب «آینده خواندنی است» تا۳۰ آبان رادیویی و تصویری از رادیو فرهنگ ‌و‌ پایگاه ایرانصدا پخش می‌شود. منصوره کردی، مدیر گروه تاریخ و اندیشه رادیو فرهنگ بیان کرد: یکی از ماموریت‌های رادیو فرهنگ تولید محتوا، حمایت، ترغیب و ترویج فعالیت‌های رسانه‌ای موفق در زمینه کتاب و هر فعالیت رسانه‌ای است که بتواند به نحوی در خدمت کتاب، کتابخوانی و صنعت نشر کشور باشد، لذا در کتاب فرهنگ، اطلاع‌رسانی از فعالیت‌ها و همراهی با سی‌ و یکمین دوره هفته‌کتاب از اولویت‌های برنامه‌سازی است. هر روز از هفته‌کتاب یکی از خبرنگاران کتاب، اخبار روز را برای شنوندگان رادیو فرهنگ اطلاع‌رسانی می‌کند. همچنین با توجه به برگزاری جشن انتخاب پایتخت کتاب در هفته‌کتاب و برگزاری جشنواره کتاب روستا در این برنامه به طور ویژه به این موضوعات پرداخته می‌شود.
   
بازارگردی با اقتصاد
رادیو اقتصاد در برنامه «گذر بازار» درهفته‌کتاب و کتابخوانی به مقوله کتاب می‌پردازد. برنامه «گذر بازار»یک جنگ عصرگاهی مفرح است که ضمن ایجاد فضایی سرگرم کننده، به طرح موضوع‌های اجتماعی و اقتصادی نیز می‌پردازد.
   
سلامتی با «عشق کتاب» 
برنامه «عشق کتاب» برای دوستداران کتاب و با هدف معرفی کتاب‌های حوزه روان‌شناسی و گپ و گفت با نویسندگان، مترجمان و اهل کتاب و قلم با هدف ترویج کتابخوانی از رادیو سلامت پخش می‌شود. 
   
رادیو جوان در«کافه رادیو» 
در «کافه رادیو» رادیو جوان بخشی به ادبیات جهان اختصاص دارد که هر روز کتاب‌های مختلفی را معرفی و آثار ادبی مشهور را بررسی می‌کند. برنامه «کتاب دوست» رادیو جوان نیز به معرفی کتاب‌هایی که برای نوجوانان نوشته شده، می‌پردازد. همچنین برنامه «جوان ایرانی سلام»، «جوونی مجاز» و «جورواجور» نیز به مناسبت کتاب و کتابخوانی به معرفی کتاب می‌پردازند.
   
کتابخوانی با امیرحسین مدرس 
شبکه رادیویی صبا برنامه ادبی«مشتاق دیدار» را با موضوع کتاب راهی آنتن می‌کند. در این برنامه امیرحسین مدرس به مخاطبان کتاب‌های جالب و خواندنی را معرفی می‌کند.
«صد و یک راه برای کتاب نخواندن» عنوان برنامه دیگری است که به صورت ویژه هفته‌کتاب و کتابخوانی را گرامی می‌دارد.
 
کتاب در رادیو پیام و رادیو روزش 
« پیام روز»در رادیو پیام  به مدت 2 دقیقه، بسته خدمات عمومی در مورد هفته‌کتاب و کتابخوانی است. شبکه رادیویی ورزش هم هر روز از ساعت ۱۲ تا ۱۳ به صورت زنده و مستقیم از مصلی حضرت امام خمینی(ره)، محل برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در قالب برنامه به اضافه ورزش در خدمت دوستداران یار مهربان است.

نوشین مجلسی و زینب علیپور طهرانی - گروه رسانه