گفت و گو با کارگردان و تهیه‌کننده مستند «نقطه زن» که تا جمعه روی آنتن شبکه 3 است
نمایش اقتدار مردم ایران
معمولا مستندهایی که به مناسبت‌های مختلف ملی ساخته می‌شوند، به خاطر محتوای مهمی که دارند، فرم و ساختارشان به گونه‌ای است که صرفا نگاه مخاطبان خاصی را به خود معطوف می‌کند،اما به تازگی مجموعه مستندی از شبکه سه در حال پخش است که فرم متفاوتی دارد. از آنجا که ۱۷ تا ۲۳ آبان ،هفته هوافضا نامگذاری شده به همین دلیل شبکه سه اقدام به تولید و پخش مجموعه مستندی با عنوان «نقطه زن» به تهیه کنندگی و کارگردانی پیام ابراهیم پور کرده که شکل و فرم خاصی نسبت به سایر مستندهایی از این دست دارد. ابراهیم پور پیش از این ساخت برنامه‌هایی چون تا نیایش، جشن رمضان، با کبوتران، شب‌های روشن و مستندهای دلشدگان، جاذبه و مستند سفرهای رهبری را برای شبکه‌های مختلف سیما ساخته‌است. او در مستند نقطه زن، تعدادی جوان را که به نوعی نماینده‌هایی از قشرهای مختلف جامعه هستند به بازدید از نمایشگاه دستاوردهای هوافضای سپاه پاسداران برده و در این بازدید سردار سرتیپ علی بلالی ،همرزم شهید حسن طهرانی مقدم، جوانان را همراهی کرده و به سوالات شان پاسخ می‌دهد. جام‌جم با ابرهیم پور طراح، کارگردان و تهیه کننده این مستند گفت‌وگویی داشته که در ادامه می‌خوانید.
چطور شد به فکر ساخت چنین مستندی با این فرم افتادید؟
همان طور که می‌دانید در هفته هوافضا قرار داریم و چون حاج حسن طهرانی مقدم به پدر موشکی ایران شناخته شده، بنابراین از ما خواسته شد هفت مستند برای پخش در این هفته بسازیم. از آنجا هم که شیوه برنامه سازی و مستندسازی من به گونه‌ای است که دوست ندارم کارهای رسمی شعاری و زمخت بسازم به این نتیجه رسیدم کاری بسازم که به درد مردم بخورد. به هر حال رسانه ملی متعلق به عامه مردم است و از هر سلیقه و سن و سالی با هر جایگاه اجتماعی مخاطب آن هستند. بنابراین معتقدم باید برنامه یا مستند را به گونه‌ای ساخت که برای همه مردم قابل درک و فهم باشد.
این شکل و فرم برای برنامه‌ها یا مستندهایی با چنین محتوای جدی و مهم هم جواب می‌دهد؟
ما هرقدر در بحث انرژی هسته‌ای، تخصصی برخورد کردیم و نشان ندادیم کجای سفره مردم به انرژی هسته‌ای برمی‌گردد، متوجه شدیم تعصب مردم نسبت به این مساله آنچنان که باید نیست،البته همه از اهمیت آن مطلع هستند،اما حساسیت و نگاه جدی را که باید داشته باشند ندارند. گرچه امنیت و اقتدار نکات جدی و مهمی برای مردم هستند و همه آرامش را دوست دارند. بنابراین با این زاویه نگاه من به بحث موشکی می‌توان امنیت و آرامش ایجاد کرد و این شکل و فرم عامه فهم تر است. ضمن این که سفره مردم و وضعیت اقتصادی شان این روزها خیلی مهم شده‌است. پس ما باید کمک کنیم این امنیت برقرار باشد.
پس نکاتی که بیان کردید، باعث شد نقطه زن را با این شکل و فرم بسازید؟
بله سعی کردم چیزی شبیه مردم را در قاب این مستند نشان بدهم. به عنوان مثال، پسری با ما همراه شد که گرافیست و نقاش است چهره شهید طهرانی مقدم را کشید. دختر خانمی در جمع ما حضور داشت که خبرنگار بود یا پسر دیگری که عکاس و مستندساز بود و با دوربینش آمد. یعنی هر کدام از این بچه‌ها می‌توانند نماینده بخشی از جامعه باشند که در بازدید از این نمایشگاه همدیگر را همراهی کردند.
جوان‌هایی را که در این مستند حضور داشتند بر چه اساسی انتخاب کردید؟
از دوستان خواستم افراد موردنظرم را معرفی کنند. اتفاقا یکی از آنها دانشجوی هوافضا بود که همراه همسرش در این مستند حضور پیدا کرد. یعنی خواستم این افراد چیزی شبیه مردم باشند. حتی همه دخترهای ما چادری نبودند و از این نظر خواستم هر کدام نماینده بخشی از جامعه باشند.
نقطه زن، چند قسمت است و پخش آن تا چه روزی ادامه دارد؟
از شنبه ۱۷ آبان روی آنتن شبکه سه رفته و تا ۲۳ آبان ادامه دارد و در هفت قسمت طراحی شده که هر شب پخش می‌شود.
از پروسه‌ای که این مستند از زمان ارائه طرح و بعد تحقیق و پژوهش و تا زمانی که به تولید و پخش رسید بگویید؟
اول این‌که بگویم شاید عده‌ای این انتقاد را به ما داشته‌باشند که کار ساده و سطحی است و چنین موضوعی نیاز به گفت‌وگوهای ویژه و بحث‌های کلان با افراد مهم دارد. اما من به این نظر نقد دارم و پای آن هم ایستاده‌ام که چنین مستندی را ساختم. این‌که باید این مستند از شبکه سه پخش می‌شد که مخاطب نوجوان و جوان آن را ببیند و این‌که خیلی زمینی و خودمانی و از جنس خود مردم باشد. چون در این برنامه جایی برای تخصص نیست. بنابراین تحقیق و پژوهش خاصی نیاز نداشت که زمانبر باشد. البته اصلا کار سطحی نیست. اما من ترجیح دادم با این فرم بسازم.
پس می‌توان گفت ویژگی «نقطه زن» همین است؟
بله ویژگی‌اش همین خودمانی و از جنس مردم بودن است. به عنوان مثال درباره ویژگی ورزشکار بودن شهید حاج حسن طهرانی مقدم صحبت کردیم و این‌که بچه جنوب تهران و از دل همین جامعه و شبیه همین مردم بوده گفتیم. می‌خواهم بگویم نگاه ما به این شهید این‌گونه بود. وگرنه می‌توانستیم بگوییم شهید سازنده موشک بوده و از این منظر درباره‌اش صحبت کنیم. اما با زبان و بیان ساده‌تر خواستیم درباره یک شهید صحبت کنیم که تاثیرگذارتر باشد و به دل مردم بیشتر بنشیند.
یکی از اتفاقات جالبی که من در این مستند دیدیم این بود که اتفاقات پشت دوربین را هم مقابل دوربین آوردید. به عنوان مثال بیننده رژی یا بوم و دوربین و فیلمبردار را می‌بیند. این هم ویژگی دیگر مستند است؟
اول این‌که از سردار بلالی خواستیم تا با لباس نظامی مقابل دوربین نیاید، چون اینجا یک پادگان یا برنامه نظامی نیست. سردار در این مستند کنار مردم قرار می‌گیرد و با آنها همراه می‌شود. اتفاقا از سردار خواستیم از اتاق فرمان برنامه را ببیند و حرف‌های بچه‌ها را از آنجا بشنود و بعد آنها را همراهی کند و به سوالاتشان پاسخ بدهد. به عنوان مثال یکی از آنها پرسید این همه موشک به چه دردی می‌خورد و سردار پس از شنیدن حرف آنها پاسخ داد. نقدی که به خیلی از برنامه‌های تلویزیونی وارد است به همین مساله برمی‌گردد که خیلی وقت‌ها ما منتظر نمی‌مانیم که دیگران نظراتشان را بدهند و حرف‌هایشان را بزنند و بعد تبادل‌نظر کنیم. ما نمی‌خواستیم در این مستند ارتباطمان یکطرفه باشد. من در این مستند اجازه دادم بچه‌ها حرف‌هایشان را بزنند و چه مثبت و چه منفی نظراتشان را بگویند. چون ممکن است سوالات همین بچه‌ها سوالات بسیاری از مردم باشد. البته در روز و قسمت آخر به حرمت شهدا و این‌که موضوع مستند شهدا هستند، سردار هم با لباس نظامی آمد. ما در قسمت آخر از شهدای هوافضا مثل شهید طهرانی‌مقدم و شهید لطفی نیاسر یادی کردیم و محوریت همه قسمت‌ها نیز پاسداشت شهید حاج قاسم سلیمانی است.
بنابراین سوالات از پیش تعیین شده نبود و در زمان اتفاق افتاد؟
بله ما می‌توانستیم همه چیز را با سردار هماهنگ کنیم یا از بچه‌ها بخواهیم چه سوالاتی را بپرسند یا نپرسند. اما نمی‌خواستیم این‌گونه برنامه بسازیم.
با وجود این سردار بلالی نظرشان در این باره و این شکل و فرم از مستندسازی چه بود؟
خوشبختانه نظرشان مساعد بود.
بازخورد مخاطبان را در این چند قسمت چگونه دیدید؟ آیا «نقطه زن» توانست با نسل جوان امروزی ارتباط برقرار کند؟
به دلیل این‌که بچه‌های رسانه فرم و شکل کار را می‌شناسند و تقابل فرم و محتوا را می‌دانند، نظرشان مثبت بوده‌است. چون می‌دانند هر محتوایی را لزوما نباید خشک و بی روح برای مردم بیان کرد. البته در چنین مناسبتی می‌توان حرف‌های جدی در این باره زد. اما زمانی تاثیرگذار خواهدبود که با بیان ساده نکات مهم را به مردم منتقل کرده باشی. امروز با حمایت و درایت سردار حاجی‌زاده این اتفاق افتاد و توانستیم این مستند را بسازیم. چون آدم به شدت مردمی است و از ما حمایت کرد. واقعا نمی‌دانم هر کسی دیگر به جای ایشان بود این اجازه را به من می‌داد با این فرم مستند «نقطه زن» را بسازم.
چرا این عنوان را برای مستند انتخاب کردید؟
به این دلیل که این اواخر با گرفتن پهپادهای جاسوسی ثابت کردند آدم‌های دقیقی هستند و حساب شده عمل می‌کنند و می‌توانند هدف را نقطه‌یابی کنند و بزنند و به اهدافشان برسند. بنابراین تصمیم گرفتیم عنوان مستند را «نقطه زن» بگذاریم.
تصاویر آرشیوی که در خلال مستند پخش می‌شود هم جزو تصاویری است که تاکنون کمتر دیده شده‌است؟
خیلی از این تصاویر تاکنون دیده نشده‌اند و باقی تصاویر هم کمتر دیده شده‌است. ما سعی کردیم از تصاویر جنگ و رزمایش‌ها و پشت‌صحنه این تولیدات و به قول خودشان مهندسی معکوس در این مستند استفاده کنیم. مهندسی معکوس یعنی به عنوان مثال «Rq 170» را که پهپاد جاسوسی آمریکایی است گرفته‌اند و از روی آن «rq 171» را ساخته‌اند که به نوعی مهندسی معکوس به شمار می‌رود. یعنی در کنار شناسایی پهپاد جاسوسی یک پله بالاتر رفته‌اند. بنابراین لازم است چنین دستاوردها و افتخاراتی با بیان ساده به مردم منتقل شود تا بتوانند اهمیت آن را درک کنند. همین جا لازم است از مدیران شبکه سه تشکر کنم که زمان مناسبی را برای پخش این مستند در نظر گرفتند. به این خاطر که عرق خاصی به این مساله داشتند.
یک گفتمان خودمانی
مستند «نقطه زن» به طراحی، تهیه‌کنندگی و کارگردانی پیام ابراهیم پور از 17 آبان تا 23 و همزمان با هفته هوافضا هر شب ساعت 19 و 20 دقیقه روی آنتن شبکه سه می‌رود. در این مستند هفت قسمتی بیننده با بیان ساده و شیوا و روان با دستاوردهای موشکی ایران رو‌به‌رو می‌شود که یک عده جوان از نمایشگاه دستاوردهای هوافضای سپاه‌پاسداران بازدید کرده و سوالاتی را که پیرامون این بازدید به وجود آمده از سردار سرتیپ علی بلالی می‌پرسند و سردار در این دیدار سعی می‌کند به همه سوالات پاسخ بدهد. به گونه‌ای که برای هر بیننده‌ای قابل درک و فهم باشد. این مستند با وجود محتوای مهم و جدی، با فرم متفاوت و عامه‌پسندی ساخته شده‌است و همین باعث شده مورد توجه جوانان قرار بگیرد.
همان طور که می‌دانید در هفته هوافضا قرار داریم و چون حاج حسن طهرانی مقدم به پدر موشکی ایران شناخته شده، بنابراین از ما خواسته شد هفت مستند برای پخش در این هفته بسازیم. از آنجا هم که شیوه برنامه سازی و مستندسازی من به گونه‌ای است که دوست ندارم کارهای رسمی شعاری و زمخت بسازم به این نتیجه رسیدم کاری بسازم که به درد مردم بخورد. به هر حال رسانه ملی متعلق به عامه مردم است و از هر سلیقه و سن و سالی با هر جایگاه اجتماعی مخاطب آن هستند. بنابراین معتقدم باید برنامه یا مستند را به گونه‌ای ساخت که برای همه مردم قابل درک و فهم باشد.
این شکل و فرم برای برنامه‌ها یا مستندهایی با چنین محتوای جدی و مهم هم جواب می‌دهد؟
ما هرقدر در بحث انرژی هسته‌ای، تخصصی برخورد کردیم و نشان ندادیم کجای سفره مردم به انرژی هسته‌ای برمی‌گردد، متوجه شدیم تعصب مردم نسبت به این مساله آنچنان که باید نیست،البته همه از اهمیت آن مطلع هستند،اما حساسیت و نگاه جدی را که باید داشته باشند ندارند. گرچه امنیت و اقتدار نکات جدی و مهمی برای مردم هستند و همه آرامش را دوست دارند. بنابراین با این زاویه نگاه من به بحث موشکی می‌توان امنیت و آرامش ایجاد کرد و این شکل و فرم عامه فهم تر است. ضمن این که سفره مردم و وضعیت اقتصادی شان این روزها خیلی مهم شده‌است. پس ما باید کمک کنیم این امنیت برقرار باشد.
پس نکاتی که بیان کردید، باعث شد نقطه زن را با این شکل و فرم بسازید؟
بله سعی کردم چیزی شبیه مردم را در قاب این مستند نشان بدهم. به عنوان مثال، پسری با ما همراه شد که گرافیست و نقاش است چهره شهید طهرانی مقدم را کشید. دختر خانمی در جمع ما حضور داشت که خبرنگار بود یا پسر دیگری که عکاس و مستندساز بود و با دوربینش آمد. یعنی هر کدام از این بچه‌ها می‌توانند نماینده بخشی از جامعه باشند که در بازدید از این نمایشگاه همدیگر را همراهی کردند.
جوان‌هایی را که در این مستند حضور داشتند بر چه اساسی انتخاب کردید؟
از دوستان خواستم افراد موردنظرم را معرفی کنند. اتفاقا یکی از آنها دانشجوی هوافضا بود که همراه همسرش در این مستند حضور پیدا کرد. یعنی خواستم این افراد چیزی شبیه مردم باشند. حتی همه دخترهای ما چادری نبودند و از این نظر خواستم هر کدام نماینده بخشی از جامعه باشند.
نقطه زن، چند قسمت است و پخش آن تا چه روزی ادامه دارد؟
از شنبه ۱۷ آبان روی آنتن شبکه سه رفته و تا ۲۳ آبان ادامه دارد و در هفت قسمت طراحی شده که هر شب پخش می‌شود.
از پروسه‌ای که این مستند از زمان ارائه طرح و بعد تحقیق و پژوهش و تا زمانی که به تولید و پخش رسید بگویید؟
اول این‌که بگویم شاید عده‌ای این انتقاد را به ما داشته‌باشند که کار ساده و سطحی است و چنین موضوعی نیاز به گفت‌وگوهای ویژه و بحث‌های کلان با افراد مهم دارد. اما من به این نظر نقد دارم و پای آن هم ایستاده‌ام که چنین مستندی را ساختم. این‌که باید این مستند از شبکه سه پخش می‌شد که مخاطب نوجوان و جوان آن را ببیند و این‌که خیلی زمینی و خودمانی و از جنس خود مردم باشد. چون در این برنامه جایی برای تخصص نیست. بنابراین تحقیق و پژوهش خاصی نیاز نداشت که زمانبر باشد. البته اصلا کار سطحی نیست. اما من ترجیح دادم با این فرم بسازم.
پس می‌توان گفت ویژگی «نقطه زن» همین است؟
بله ویژگی‌اش همین خودمانی و از جنس مردم بودن است. به عنوان مثال درباره ویژگی ورزشکار بودن شهید حاج حسن طهرانی مقدم صحبت کردیم و این‌که بچه جنوب تهران و از دل همین جامعه و شبیه همین مردم بوده گفتیم. می‌خواهم بگویم نگاه ما به این شهید این‌گونه بود. وگرنه می‌توانستیم بگوییم شهید سازنده موشک بوده و از این منظر درباره‌اش صحبت کنیم. اما با زبان و بیان ساده‌تر خواستیم درباره یک شهید صحبت کنیم که تاثیرگذارتر باشد و به دل مردم بیشتر بنشیند.
یکی از اتفاقات جالبی که من در این مستند دیدیم این بود که اتفاقات پشت دوربین را هم مقابل دوربین آوردید. به عنوان مثال بیننده رژی یا بوم و دوربین و فیلمبردار را می‌بیند. این هم ویژگی دیگر مستند است؟
اول این‌که از سردار بلالی خواستیم تا با لباس نظامی مقابل دوربین نیاید، چون اینجا یک پادگان یا برنامه نظامی نیست. سردار در این مستند کنار مردم قرار می‌گیرد و با آنها همراه می‌شود. اتفاقا از سردار خواستیم از اتاق فرمان برنامه را ببیند و حرف‌های بچه‌ها را از آنجا بشنود و بعد آنها را همراهی کند و به سوالاتشان پاسخ بدهد. به عنوان مثال یکی از آنها پرسید این همه موشک به چه دردی می‌خورد و سردار پس از شنیدن حرف آنها پاسخ داد. نقدی که به خیلی از برنامه‌های تلویزیونی وارد است به همین مساله برمی‌گردد که خیلی وقت‌ها ما منتظر نمی‌مانیم که دیگران نظراتشان را بدهند و حرف‌هایشان را بزنند و بعد تبادل‌نظر کنیم. ما نمی‌خواستیم در این مستند ارتباطمان یکطرفه باشد. من در این مستند اجازه دادم بچه‌ها حرف‌هایشان را بزنند و چه مثبت و چه منفی نظراتشان را بگویند. چون ممکن است سوالات همین بچه‌ها سوالات بسیاری از مردم باشد. البته در روز و قسمت آخر به حرمت شهدا و این‌که موضوع مستند شهدا هستند، سردار هم با لباس نظامی آمد. ما در قسمت آخر از شهدای هوافضا مثل شهید طهرانی‌مقدم و شهید لطفی نیاسر یادی کردیم و محوریت همه قسمت‌ها نیز پاسداشت شهید حاج قاسم سلیمانی است.
بنابراین سوالات از پیش تعیین شده نبود و در زمان اتفاق افتاد؟
بله ما می‌توانستیم همه چیز را با سردار هماهنگ کنیم یا از بچه‌ها بخواهیم چه سوالاتی را بپرسند یا نپرسند. اما نمی‌خواستیم این‌گونه برنامه بسازیم.
با وجود این سردار بلالی نظرشان در این باره و این شکل و فرم از مستندسازی چه بود؟
خوشبختانه نظرشان مساعد بود.
بازخورد مخاطبان را در این چند قسمت چگونه دیدید؟ آیا «نقطه زن» توانست با نسل جوان امروزی ارتباط برقرار کند؟
به دلیل این‌که بچه‌های رسانه فرم و شکل کار را می‌شناسند و تقابل فرم و محتوا را می‌دانند، نظرشان مثبت بوده‌است. چون می‌دانند هر محتوایی را لزوما نباید خشک و بی روح برای مردم بیان کرد. البته در چنین مناسبتی می‌توان حرف‌های جدی در این باره زد. اما زمانی تاثیرگذار خواهدبود که با بیان ساده نکات مهم را به مردم منتقل کرده باشی. امروز با حمایت و درایت سردار حاجی‌زاده این اتفاق افتاد و توانستیم این مستند را بسازیم. چون آدم به شدت مردمی است و از ما حمایت کرد. واقعا نمی‌دانم هر کسی دیگر به جای ایشان بود این اجازه را به من می‌داد با این فرم مستند «نقطه زن» را بسازم.
چرا این عنوان را برای مستند انتخاب کردید؟
به این دلیل که این اواخر با گرفتن پهپادهای جاسوسی ثابت کردند آدم‌های دقیقی هستند و حساب شده عمل می‌کنند و می‌توانند هدف را نقطه‌یابی کنند و بزنند و به اهدافشان برسند. بنابراین تصمیم گرفتیم عنوان مستند را «نقطه زن» بگذاریم.
تصاویر آرشیوی که در خلال مستند پخش می‌شود هم جزو تصاویری است که تاکنون کمتر دیده شده‌است؟
خیلی از این تصاویر تاکنون دیده نشده‌اند و باقی تصاویر هم کمتر دیده شده‌است. ما سعی کردیم از تصاویر جنگ و رزمایش‌ها و پشت‌صحنه این تولیدات و به قول خودشان مهندسی معکوس در این مستند استفاده کنیم. مهندسی معکوس یعنی به عنوان مثال «Rq 170» را که پهپاد جاسوسی آمریکایی است گرفته‌اند و از روی آن «rq 171» را ساخته‌اند که به نوعی مهندسی معکوس به شمار می‌رود. یعنی در کنار شناسایی پهپاد جاسوسی یک پله بالاتر رفته‌اند. بنابراین لازم است چنین دستاوردها و افتخاراتی با بیان ساده به مردم منتقل شود تا بتوانند اهمیت آن را درک کنند. همین جا لازم است از مدیران شبکه سه تشکر کنم که زمان مناسبی را برای پخش این مستند در نظر گرفتند. به این خاطر که عرق خاصی به این مساله داشتند.
یک گفتمان خودمانی
مستند «نقطه زن» به طراحی، تهیه‌کنندگی و کارگردانی پیام ابراهیم پور از 17 آبان تا 23 و همزمان با هفته هوافضا هر شب ساعت 19 و 20 دقیقه روی آنتن شبکه سه می‌رود. در این مستند هفت قسمتی بیننده با بیان ساده و شیوا و روان با دستاوردهای موشکی ایران رو‌به‌رو می‌شود که یک عده جوان از نمایشگاه دستاوردهای هوافضای سپاه‌پاسداران بازدید کرده و سوالاتی را که پیرامون این بازدید به وجود آمده از سردار سرتیپ علی بلالی می‌پرسند و سردار در این دیدار سعی می‌کند به همه سوالات پاسخ بدهد. به گونه‌ای که برای هر بیننده‌ای قابل درک و فهم باشد. این مستند با وجود محتوای مهم و جدی، با فرم متفاوت و عامه‌پسندی ساخته شده‌است و همین باعث شده مورد توجه جوانان قرار بگیرد.
ضمیمه نوجوانه
تیتر خبرها
