«جام‌جم» از اختیارات بانک مرکزی برای ساماندهی وضعیت ارزهای صادراتی گزارش می‌دهد
تجهیز بانک مرکزی در جنگ ارزی
درست یک‌سال پیش زمانی که صحبت از ارز به میان می‌آمد انتقاداتی درباره نوسان‌ها شنیده می‌شد اما هیچ‌وقت نرخ‌هایی که اکنون از آن صحبت می‌کنیم حتی در ذهن‌مان جایی نداشت.
وجود ساختارهای تورمی در کنار تحریم‌های آمریکا و همچنین سخت‌تر شدن نقل و انتقال پول در منطقه برای ایران باعث افزایش نرخ ارز در ایران شد. بانک مرکزی به منظور مقابله با وضعیت نابه‌سامان بازار ارز، مرکز مبادلات ارزی را راه‌اندازی کرد تا مجموع ارزهای حاصل از صادرات به آنجا و همچنین تقاضای صادرات در یک مرکز تجمیع شود. پس از آغاز به کار مرکز مبادلات ارزی، یکباره قیمت ارز در بازار غیررسمی شتاب گرفت و این در حالی بود که نیازهای ارزی با نرخ‌های مرکز مبادله پاسخ داده می‌شد. بانک مرکزی به دنبال افزایش اختیارات خود برای به سامان رساندن بازار ارز بود که در نهایت با تصویب سران قوا همراه شد و پس از چند روز رشد قیمت روند دلار تغییر کرد و یکباره کاهش 5000تومانی را تجربه کرد. در این باره جام‌جم گزارشی تهیه کرده که جزئیات این اختیارات در ادامه آمده است.
چندی پیش احسان خاندوزی، وزیر امور اقتصادی و دارایی از اختیارات جدید بانک مرکزی برای ساماندهی بازار ارز خبر داد. حالا در جلسه شورای عالی هماهنگی اقتصادی، اختیاراتی به بانک‌مرکزی داده شده است که بانک مرکزی بتواند برای مدیریت بازار ارز که هسته اصلی آن زیر کلید گرفتن ارزهای صادراتی است، بسته ارزی را به صورت جامع اجرا کند. سران قوا و اعضای شورا در جلسه شورای‌عالی هماهنگی اقتصادی با تاکید بر لزوم هماهنگی و همکاری مجلس، قوه قضائیه و دستگاه‌های اجرایی برای کنترل و کاهش نرخ ارز و تامین ارز برای واردات کالاهای مورد نیاز، بسته پیشنهادی بانک مرکزی برای دریافت اختیارات لازم با هدف مهار قیمت ارز و حفظ ارزش پول ملی را بررسی و به تصویب رساندند. همچنین سید‌رضا فاطمی‌امین، وزیر صنعت، معدن و تجارت نیز اعلام کرده بود که شرکت‌های معدنی، ارز حاصل از صادرات خود را باید به مرکز مبادله طلا و ارز منتقل کنند و حالا این موضوع تبدیل به قانون شده است. پس از آن نیز وزیر نفت از بازگشت ارزهای حاصل از صادرات پتروشیمی‌ها خبر داد. بر اساس تصمیم جدید، همه صادرکنندگان باید ارزهای حاصل از صادرات خود را طبق ضوابطی که بانک مرکزی اعلام می‌کند، اظهار کنند و در اختیار بانک مرکزی قرار دهند تا بانک آن را برای نیازهای وارداتی کشور تخصیص دهد. به نظر میرسد تجهیز شدن بانک مرکزی آن هم در جنگ ارزی امروز یکی از تصمیمات مهم سران قوا محسوب می‌شود و حالا باید دید نتیجه این اعتماد چه خواهد شد.
نرخ‌سازی ممنوع
یکی از تصمیمات سران قوا، تشدید مجازات نرخ‌ساز‌ها یعنی کسانی است که با دلالی و تبلیغ خرید و فروش ارز خارج از ضوابط بانک مرکزی، بازار ارز را ملتهب می‌کنند. در این بخش هم جریمه نقدی مجرمان نسبت به گذشته چند برابر شده و برای آنها مجازات حبس نیز در نظر گرفته شده است. همچنین اختیار محدود کردن حساب‌های بانکی که به وسیله آنها در مسائل پولی و مالی جرمی در حال انجام است، به بانک مرکزی داده شده تا از گسترش جرم جلوگیری شود و پس از احراز موارد قطعی، به قوه قضائیه ارسال شود. بانک‌ها نیز موظف شده‌اند گزارشِ اطلاعات ارزهای دریافتی خود را به صورت منظم در اختیار بانک مرکزی قرار دهند و در غیر این صورت مطابق قوانین مبارزه با پولشویی با آنها برخورد خواهد شد. در تصمیم‌های شورای عالی هماهنگی، برای گمرک نیز وظایفی در نظر گرفته شده تا جلوی بیش اظهاری واردات و صادرات گرفته شود.
استفاده بهینه از اختیارات بانک مرکزی
مرتضی عزتی، عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس درباره عملکرد مرکز مبادله ارز و طلا توضیح داد: در شرایط فعلی که سیاست‌های کلی کشور و وضعیت کلان به گونه‌ای است که دچار محدودیت منابع ارزی هستیم این بازار راه‌اندازی شده تا بخشی از فشار‌های حاشیه‌ای را کاهش دهد، لذا نه آقای فرزین و نه هیچ فرد آگاه به مسائل اقتصادی ایران این‌گونه نمی‌اندیشد که با راه‌اندازی مرکز مبادلات طلا و ارز حتی با بهترین سیاستی که بانک مرکزی ارائه کند می‌توانیم امیدوار باشیم وضعیت اقتصاد کشور به سرعت ترمیم شود؛ چرا که عوامل مختلفی در بهبود وضعیت اقتصادی کشور تاثیرگذارند که بخش کوچکی از آن در مدیریت و اختیار بانک مرکزی است.
این کارشناس اقتصادی معتقد است: دکتر فرزین با تیم خود تلاش می‌کند تا وظایف محول شده در محدوده اختیارات خود را به خوبی انجام دهند یعنی در حیطه وظایف بانک مرکزی اثرگذاری خود را در بازار ارز به شکل مناسب‌تری اعمال کنند؛ لذا تصمیم راه‌اندازی مرکز مبادله ارز و طلا ناظر بر این خواست و هدف است تا مرکز مبادله ارز و طلا شود و مبادلات مختص به ارز و طلا را تنظیم کند.
عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس گفت: از نظر کلی در شرایط اضطرار مثل اقتصاد ایران که عوامل دیگری مثل عوامل داخل بازار اقتصاد را از جهات مختلفی تحت فشار قرار می‌دهد و زمینه‌ساز به هم ریختن بازار ارز می‌شود هر اقدامی که بتواند وضعیت را کنترل کند و مانعی در برابر التهاباتی شود که بازارسازان یا همان بازارخراب‌کن‌ها ایجاد می‌کنند قطعا منجر به کنترل بهتر وضعیت و قیمت ارز می‌شود. از این جهت راه‌اندازی مرکز مبادله ارز و طلا در جهت بهبود وضعیت بازار ارز می‌تواند مطلوب باشد.
ارز قاچاق چیست؟
چنانچه صادرکننده‌ای ارز خود را اظهار نکند و در اختیار بانک مرکزی قرار ندهد، مصداق قاچاق بوده و مطابق مجازات قاچاق با آن برخورد خواهد شد. مسعود توکلی، مدیر تالار ارز خدماتی مرکز مبادله ارز و طلا در گفت و گو با جام‌جم با بیان این‌که هرچه به روزهای بعد از افتتاح مرکز نزدیک می‌شویم میزان تراکنش‌ها در مجموع تالار حواله و ارز خدماتی رو به رشد است، تصریح کرد: روز سه‌شنبه رکورد یک هفته را در تالار ارز خدماتی زده شد و 14.5میلیون دلار تخصیص ارز برای شرکت‌های هوانوردی، دریانوردی، فدراسیون‌های ورزشی، دانشجویی و… داشتیم.
توکلی با بیان این‌که بخش قابل توجهی از این معاملات و تخصیص ارزها در جهت وظیفه ذاتی بانک مرکزی است، گفت: دو طیف مخاطب ارز داریم، یکی بازرگانان که نیاز ارزی حوزه بازرگانی دارند و دیگری کسانی که نیاز ارز خدماتی مثل بیماری و دانشجویی دارند. تراکنش‌ها نشان می‌دهد هیچ کسی دغدغه ارز نداشته و هر کسی مراجعه کرده ارز مورد نیاز را دریافت کرده است.توکلی در مورد تلاطمات بازار غیررسمی ارز گفت: واقعیت این است که تأمین ارزِ نیازمندان واقعی ارز مانند بازرگانان و افرادی که ارتباطات بین‌المللی دارند در حال انجام است. بخش سوداگری بازار فقط باقی می‌ماند و کسانی که دغدغه سرمایه‌گذاری دارند که همین افراد با التهابات بازار مورد سوء استفاده دلالان قرار می‌گیرند.
چندی پیش احسان خاندوزی، وزیر امور اقتصادی و دارایی از اختیارات جدید بانک مرکزی برای ساماندهی بازار ارز خبر داد. حالا در جلسه شورای عالی هماهنگی اقتصادی، اختیاراتی به بانک‌مرکزی داده شده است که بانک مرکزی بتواند برای مدیریت بازار ارز که هسته اصلی آن زیر کلید گرفتن ارزهای صادراتی است، بسته ارزی را به صورت جامع اجرا کند. سران قوا و اعضای شورا در جلسه شورای‌عالی هماهنگی اقتصادی با تاکید بر لزوم هماهنگی و همکاری مجلس، قوه قضائیه و دستگاه‌های اجرایی برای کنترل و کاهش نرخ ارز و تامین ارز برای واردات کالاهای مورد نیاز، بسته پیشنهادی بانک مرکزی برای دریافت اختیارات لازم با هدف مهار قیمت ارز و حفظ ارزش پول ملی را بررسی و به تصویب رساندند. همچنین سید‌رضا فاطمی‌امین، وزیر صنعت، معدن و تجارت نیز اعلام کرده بود که شرکت‌های معدنی، ارز حاصل از صادرات خود را باید به مرکز مبادله طلا و ارز منتقل کنند و حالا این موضوع تبدیل به قانون شده است. پس از آن نیز وزیر نفت از بازگشت ارزهای حاصل از صادرات پتروشیمی‌ها خبر داد. بر اساس تصمیم جدید، همه صادرکنندگان باید ارزهای حاصل از صادرات خود را طبق ضوابطی که بانک مرکزی اعلام می‌کند، اظهار کنند و در اختیار بانک مرکزی قرار دهند تا بانک آن را برای نیازهای وارداتی کشور تخصیص دهد. به نظر میرسد تجهیز شدن بانک مرکزی آن هم در جنگ ارزی امروز یکی از تصمیمات مهم سران قوا محسوب می‌شود و حالا باید دید نتیجه این اعتماد چه خواهد شد.
نرخ‌سازی ممنوع
یکی از تصمیمات سران قوا، تشدید مجازات نرخ‌ساز‌ها یعنی کسانی است که با دلالی و تبلیغ خرید و فروش ارز خارج از ضوابط بانک مرکزی، بازار ارز را ملتهب می‌کنند. در این بخش هم جریمه نقدی مجرمان نسبت به گذشته چند برابر شده و برای آنها مجازات حبس نیز در نظر گرفته شده است. همچنین اختیار محدود کردن حساب‌های بانکی که به وسیله آنها در مسائل پولی و مالی جرمی در حال انجام است، به بانک مرکزی داده شده تا از گسترش جرم جلوگیری شود و پس از احراز موارد قطعی، به قوه قضائیه ارسال شود. بانک‌ها نیز موظف شده‌اند گزارشِ اطلاعات ارزهای دریافتی خود را به صورت منظم در اختیار بانک مرکزی قرار دهند و در غیر این صورت مطابق قوانین مبارزه با پولشویی با آنها برخورد خواهد شد. در تصمیم‌های شورای عالی هماهنگی، برای گمرک نیز وظایفی در نظر گرفته شده تا جلوی بیش اظهاری واردات و صادرات گرفته شود.
استفاده بهینه از اختیارات بانک مرکزی
مرتضی عزتی، عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس درباره عملکرد مرکز مبادله ارز و طلا توضیح داد: در شرایط فعلی که سیاست‌های کلی کشور و وضعیت کلان به گونه‌ای است که دچار محدودیت منابع ارزی هستیم این بازار راه‌اندازی شده تا بخشی از فشار‌های حاشیه‌ای را کاهش دهد، لذا نه آقای فرزین و نه هیچ فرد آگاه به مسائل اقتصادی ایران این‌گونه نمی‌اندیشد که با راه‌اندازی مرکز مبادلات طلا و ارز حتی با بهترین سیاستی که بانک مرکزی ارائه کند می‌توانیم امیدوار باشیم وضعیت اقتصاد کشور به سرعت ترمیم شود؛ چرا که عوامل مختلفی در بهبود وضعیت اقتصادی کشور تاثیرگذارند که بخش کوچکی از آن در مدیریت و اختیار بانک مرکزی است.
این کارشناس اقتصادی معتقد است: دکتر فرزین با تیم خود تلاش می‌کند تا وظایف محول شده در محدوده اختیارات خود را به خوبی انجام دهند یعنی در حیطه وظایف بانک مرکزی اثرگذاری خود را در بازار ارز به شکل مناسب‌تری اعمال کنند؛ لذا تصمیم راه‌اندازی مرکز مبادله ارز و طلا ناظر بر این خواست و هدف است تا مرکز مبادله ارز و طلا شود و مبادلات مختص به ارز و طلا را تنظیم کند.
عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس گفت: از نظر کلی در شرایط اضطرار مثل اقتصاد ایران که عوامل دیگری مثل عوامل داخل بازار اقتصاد را از جهات مختلفی تحت فشار قرار می‌دهد و زمینه‌ساز به هم ریختن بازار ارز می‌شود هر اقدامی که بتواند وضعیت را کنترل کند و مانعی در برابر التهاباتی شود که بازارسازان یا همان بازارخراب‌کن‌ها ایجاد می‌کنند قطعا منجر به کنترل بهتر وضعیت و قیمت ارز می‌شود. از این جهت راه‌اندازی مرکز مبادله ارز و طلا در جهت بهبود وضعیت بازار ارز می‌تواند مطلوب باشد.
ارز قاچاق چیست؟
چنانچه صادرکننده‌ای ارز خود را اظهار نکند و در اختیار بانک مرکزی قرار ندهد، مصداق قاچاق بوده و مطابق مجازات قاچاق با آن برخورد خواهد شد. مسعود توکلی، مدیر تالار ارز خدماتی مرکز مبادله ارز و طلا در گفت و گو با جام‌جم با بیان این‌که هرچه به روزهای بعد از افتتاح مرکز نزدیک می‌شویم میزان تراکنش‌ها در مجموع تالار حواله و ارز خدماتی رو به رشد است، تصریح کرد: روز سه‌شنبه رکورد یک هفته را در تالار ارز خدماتی زده شد و 14.5میلیون دلار تخصیص ارز برای شرکت‌های هوانوردی، دریانوردی، فدراسیون‌های ورزشی، دانشجویی و… داشتیم.
توکلی با بیان این‌که بخش قابل توجهی از این معاملات و تخصیص ارزها در جهت وظیفه ذاتی بانک مرکزی است، گفت: دو طیف مخاطب ارز داریم، یکی بازرگانان که نیاز ارزی حوزه بازرگانی دارند و دیگری کسانی که نیاز ارز خدماتی مثل بیماری و دانشجویی دارند. تراکنش‌ها نشان می‌دهد هیچ کسی دغدغه ارز نداشته و هر کسی مراجعه کرده ارز مورد نیاز را دریافت کرده است.توکلی در مورد تلاطمات بازار غیررسمی ارز گفت: واقعیت این است که تأمین ارزِ نیازمندان واقعی ارز مانند بازرگانان و افرادی که ارتباطات بین‌المللی دارند در حال انجام است. بخش سوداگری بازار فقط باقی می‌ماند و کسانی که دغدغه سرمایه‌گذاری دارند که همین افراد با التهابات بازار مورد سوء استفاده دلالان قرار می‌گیرند.
محمد‌حسین علی‌اکبری - گروه اقتصاد