درد دلهای تــابستــانی
طی هفتههای اخیر بارها با افرادی مواجه شده ام كه در سنین مختلف دچار عوارضی شبیه مسمومیت غذایی یعنی اسهال و استفراغ شدهاند، بدون آن كه غذایی بیرون از خانه خورده باشند.
به همین دلیل این ذهنیت بیشتر در من قوت گرفت كه عوارض شایع اینچنینی به ویژه در فصل تابستان لزوما ناشی از مصرف غذای ناسالم نیست. پس بر آن شدیم در گفتوگویی، علت را از دكتر فریبا شیروانی، فوقتخصص بیماریهای عفونی جویا شویم و دریابیم ویروسهایی كه این روزها بسیار شایع شده و باعث اسهال حاد میشوند، ممكن است از طریق ترشحات تنفسی، عطسه و سرفه و قرار گرفتن در نزدیكی فرد بیمار انتقال پیدا كنند.
عفونتهای اسهالی از طریق دستهای كثیف، غذا یا آب آلوده، برخی حیوانات خانگی، تماس مستقیم با مدفوع از طریق سرویس بهداشتی و هر آنچه با میكروبهای عفونی تماس پیدا كرده است، میتواند اتفاق افتد.
اسهال تابستانی
نزدیك به 90 درصد اسهالهای تابستانی ناشی از عوامل باكتریایی است و در بقیه موارد ویروسها و انگل نیز در بروز آن دخیل است كه در فصل تابستان بهدنبال گرم بودن هوا احتمال انتقال و ابتلا به آن افزایش مییابد.
البته مسمومیتهای غذایی نیز بهدنبال قرار گرفتن غذا در خارج از یخچال اتفاق میافتد. همچنین مسافرت در فصل تابستان بیشتر انجام میشود و اسهالهای مسافرتی رخ میدهد. اسهالهای مسافرتی معمولا چهار تا 18 روز بعد از مسافرت بروز میكند.
دردسرهای گوارشی در سفر
تابستان، فصل مسافرت است و سرجهازی برخی از این سفرها بروز مشكلات گوارشی بهویژه اسهال و استفراغ است.
در اغلب موارد باكتری و عوامل میكروبی از عوامل بروز این اسهالها بوده و از طریق غذا و آب آلوده منتقل میشود. همچنین در بیشتر موارد، میكروب رودهای در بروز آن دخیل است. هر چه تعداد میكروب انتقالیافته بیشتر باشد، بیماری به صورت شدیدتری بروز میكند.
علائم اسهالهای مسافرتی ممكن است به صورت خفیف، متوسط یا شدید بروز كند. این نوع اسهال در موارد شدید دلپیچه، تب و استفراغ را به دنبال دارد. نشستن دست بعد از دستشویی،
خوردن غذاهای مشكوك، مصرف میوهجات و سبزیجات آلوده و خوب شستهنشده، قرار دادن غذای پخته شده در خارج از یخچال احتمال ابتلا به آن را افزایش میدهد.
جستوجوی ویروسها
در هوا
ویروسهایی كه باعث اسهال حاد میشوند ممكن است از طریق ترشحات تنفسی، عطسه و سرفه و قرار گرفتن در نزدیكی فرد بیمار انتقال پیدا كنند. جالب آنكه حتی ویروس آنفلوآنزا هم ممكن است علائم گوارشی شدید داشته باشد. ویروسی كه اكنون و در فصل تابستان باعث اسهال میشود،میتواند علائم تنفسی نیز در بیمار ایجاد كند.
تهوع با چاشنی دل پیچه!
اسهالها معمولا بر حسب عامل ایجادكنندهشان علائم متعددی دارند. اسهالهای ویروسی، تب شدید ندارند و با تهوع بیشتری همراهند. ممكن است شدت اسهال ویروسی زیاد باشد، ولی بیماران معمولا بدحال نیستند. در اسهالهای عفونی بیمار تب دارد و ممكن است در مدفوع خون داشته باشد و درد شكم، تهوع و استفراغ در آن دیده میشود. در اسهال آمیبی، درد هنگام دفع شدید و مدفوع با رگههای خونی داریم و در وبا كه علت اسهال شدید در اپیدمیهاست و با مرگ و میر همراه است، دفع شدید مدفوع آبكی دیده میشود. عوارض شدید اسهالها ابتدا كمآبی است، ولی ممكن است در اسهال آمیبی، آبسه كبد نیز داشته باشیم .
اسهال عفونی، مسری است
عفونتهای اسهالی ازطریق دستهای كثیف، غذا یا آب آلوده، برخی حیوانات خانگی، تماس مستقیم با مدفوع از طریق سرویس بهداشتی و هرآنچه با میكروبهای عفونی تماس پیدا كرده است، میتواند اتفاق بیفتد.
عوامل عفونی ممكن است از طریق اسباببازی، سطحی كه پوشك بچه را عوض میكنید، دستشویی و حتی دست كسانی كه غذا آماده میكنند، منتقل شود. بچهها با لمس كردن یك سطح آلوده مانند توالت یا اسباببازی و سپس گذاشتن انگشتان خود در دهان، به این عفونت آلوده میشوند. در اسهالهای ویروسی ترشحات تنفسی هم ممكن است در انتقال بیماری نقش داشته باشد.
خودتان را به دارو نبندید
اسهال و استفراغ در كودكان با عوارضی چون تهوع و عدم تحمل تغذیه همراه است. در این موارد در صورتی كه اسهال عارضهای برای كودك ایجاد نكرده باشد، میتوان از او آر اس سرد استفاده كرد كه آن را بهتدریج به كودك میدهیم. مصرف دوغ و سوپ سرد هم در صورتی كه سن كودك اجازه دهد، موثر است.
ولی مصرف داروهای ضد استفراغ بهدلیل عوارضی كه دارند تا حد امكان پیشنهاد نمیشود، ولی در بسیاری از مراكز استفاده میشود. در صورت كمآبی شدید و بیحالی و كاهش هوشیاری باید كودك را بستری كرد و درمان با مایعات وریدی همراه با كنترل الكترولیتها شروع شود. اسهال خفیف در منزل قابلدرمان است، ولی در صورت شدید شدن یا وجود عوارض مانند خونی شدن، درد شكم شدید، كاهش هوشیاری، عدمبهبود، وجود استفراغ شدید، كمآبی شدید باید به پزشك مراجعه شود .
غذای مبتلایان
به اسهال عفونی
دستور غذایی برای این دسته از بیماران شامل كته، نان سوخاری و پوره سیب زمینی، گوشت كم چربی، پوره موز، دوغهای بدون گاز، پنیرهای ساده كمچرب، آب گوشت ساده كمچرب، گوشت ماهیچه و انواع گوشتهای بدون چربی آبپز یا كبابی میشود. بعد از بهبود نسبی پوره سبزیجات نیز اضافه شود. همچنین مصرف مكملهایی مانند روی پیشنهاد میشود. موادغذایی كه باید محدود شوند شامل شیر بهخصوص در افرادی كه عدم تحمل لاكتوز دارند، سبزیهای خام، آرد و نانهای سبوسدار به دلیل وجود فیبرهای نامحلول، نوشابههای گازدار و مواد شیرین میشود .