محمدرضا زائری در كتاب تازهاش، انقلاب اسلامی را به عنوان یك تجربه بشری نقد و بررسی كرده است
آنسوی تقاطع انقلاب
نام كتاب، سرفصلها و نیز نویسنده كتاب كه یك روحانی است، هیچ منظر روشنی پیش روی مخاطب قرار نمیدهد برای حدس متن و محتوای آن. حالا اگر بدانیم كتاب «تقاطع انقلاب» روز گذشته و همزمان با التهابات بنزینی نقد و بررسی شده، حتما دربارهاش بیشتر كنجكاو خواهیم شد اما گویا این همزمانی عمدی نبوده و برنامهریزی باغموزه قصر برای نقد و بررسی كتاب در نخستین نشست «عصر قصر» و در هفته كتاب از مدتها پیش انجام شده بود.
با همه اینها بعید است مخاطب علاقهمند، درباره این كتاب كنجكاو نباشد بهخصوص از این بابت كه بسیاری از ما حجتالاسلام زائری را با زبان صریح و منتقدش میشناسیم و این بار او در كتابی که عرضه كرده انقلاب اسلامی و دستاوردهایش را مورد ارزیابی قرار داده است.
«تقاطع انقلاب» به قلم حجتالاسلام محمدرضا زائری دیروز با حضور حجتالاسلام سعید فخرزاده كارشناس تاریخ شفاهی، دكتر فروز رجائیفر محقق، پژوهشگر علوم سیاسی و فعال حامی فلسطین و سید عبدالجواد موسوی شاعر و روزنامهنگار در تالار فرخی یزدی باغموزه قصر نقد و بررسی شده و این آغازی بود برای سلسله نقدهای ماهانه كه به نام عصر قصر در باغموزه قصر تهران برگزار خواهد شد.
حجتالاسلام زائری پیش از برگزاری این جلسه درباره كتابش در گفتوگویی با جامجم به محتوا و مضمون آن پرداخته و نكاتی مطرح كرده كه بخشی و نه تمام كنجكاویها درباره این كتاب را برطرف میكند.
انقلاب به مثابه یك تجربه
تقاطع انقلاب رویكرد تازهای به انقلاب اسلامی ایران دارد؛ حجتالاسلام زائری بر این نكته تاكید دارد و توضیح میدهد كه این كتاب مجموعه مقالات و یادداشتهای اوست به علاوه یك مقدمه مفصل كه مبحث مستقلی است درباره تجربه 40 ساله بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و این را اضافه میكند كه تلاش كرده، ابعاد مختلف این تجربه را بررسی و ارزیابی كند، مخصوصا برای نسل امروز كه تجربه ملموسی از انقلاب ندارد.
بر اساس توضیحات زائری رویكرد اصلی كتاب این است كه انقلاب اسلامی را با وجود مبادی و مبانی كاملا دینی و الهی و مقصد معنوی و آسمانیاش به عنوان یك تجربه بشری، مادی و انسانی ارزیابی كند و نقاط ضعف و قوتش را مورد بررسی قرار دهد؛ بهخصوص برای نسلی كه تجربهای در این زمینه ندارد و انقلاب را تجربه نكرده است.
به اعتقاد این نویسنده اگر انقلاب به عنوان یك تجربه انسانی ارزیابی نشود، این دشواریها را به دنبال خواهد كرد:
دستاوردها و ثمرات ارزشمند آن، قیمت پیدا نخواهد كرد ؛چون نمیشود نشان داد چه فداكاریها و زحمتها و تلاشهای انسانی برای وقوع آن صورت گرفته است
ایرادها و اشكالات و كاستیهایش بیشتر دیده خواهد شد و دستاوردهایش چندان قابل دفاع نخواهد بود
و البته به این دو مورد این نكته را هم میتوان اضافه كرد كه ارزیابی انقلاب به عنوان یك تجربه انسانی، امكان نقد آن را فراهم خواهد كرد و زائری معتقد است كه كتابش دقیقا به همین منظور نوشته شده است.
نه عیبجویی، نه چاپلوسی
امیدواری حجتالاسلام زائری این بوده كه خواننده به انصاف منطقی و موضعگیری عاقلانه درباره انقلاب برسد و دستاوردهای آن را از زوایای مختلف ببیند. او نه به رویكرد شعاری، تعارفآمیز و متملقانه اعتبار میدهد و نه اعتقادی به عیبجویی و نقزدن و نادیده گرفتن ارزشها و دستاوردهای انقلاب دارد.
از نگاه زائری زمانی انقلاب اسلامی ایران به عنوان یك تجربه قابل مطالعه خواهد بود كه ضعفها و قوتهایش با هم ارزیابی شود و در همین باره تاكید میكند: پس از بررسی همه موارد به اینجا خواهیم رسید كه آرمانها و شعارهای ابتدای انقلاب، صادق و راستین بودند؛ هم برای رهبران انقلاب و هم برای مردمی كه با پیشتازان انقلاب همراه شدند.
این روحانی روزنامهنگار، منتقد و نویسنده این نكته را هم یادآوری میكند كه هم در بیانات بنیانگذار انقلاب و هم سخنان رهبر انقلاب، مكرر اشاره شده كه انقلاب اسلامی ایران در مسیر رسیدن به قله قرار دارد و آرمانهای آن به طور كامل محقق نشده است.
زائری موضوع آزاداندیشی و نقد درونگفتمانی مقام معظم رهبری را نیز به این بخش از توضیحاتش اضافه میكند كه یك جریان انقلابی وفادار به نظام اگر خلأ نقد را پر نكند، دشمن این شكاف را پر خواهد كرد كه سر سازگاری با هیچ كدام از اصول و آرمانهای ما ندارد.
ضرورت صراحت
زبان تقاطع انقلاب صریح، قاطع و شفاف است و به اقتضای همین رویكرد گاهی لحنش به تلخی میزند. این كتاب كه به تازگی توسط نشر آرما منتشر شده، بخشهای مختلفی دارد از جمله: ضعفها و مشكلات، نقد و پاسخگویی، انتخابات، حرفهایی با دوستان انقلابی، ۲۲بهمن، دروغهای سیاسی و بیاعتمادی مردم، دشمنشناسی و رهبری.
نویسنده كتاب تاكید میكند كه ایجاد تمایز بین رفتار مدعیان انقلابیگری با بنیانهای اساسی انقلاب اسلامی برایش اهمیت زیادی داشته است، چرا كه گاهی افرادی كه ادعای انقلابی بودن دارند با رفتارهای نابخردانه بدبینیهایی ایجاد میكنند كه اصل انقلاب را زیر سوال میبرد؛ مثل عملكرد یك نامزد انتخاباتی برای جلب رای.
زائری به دروغهای سیاسی اشاره میكند كه در رقابتهای انتخاباتی بروز و ارزشهای متعالی و ریشهای انقلاب را مخدوش میكنند و عملكردهای دیگری از این دست.
برای نویسنده كتاب تقاطع انقلاب كه همواره تلاش كرده جوانان و نوجوانان را مخاطب قرار دهد، تشریح واقعیتها اهمیت داشته و دغدغهاش انتقال مفاهیم و ارزشها به مخاطبانی بوده كه قرار است سالها بعد از او و همنسلان انقلابیاش زندگی و آرمانهای انقلاب را به نسلهای بعد و بعدتر منتقل كنند. برای زائری ایجاد فرصت گفتوگو و شكل دادن یك ارتباط طرفینی برای انتقال مفاهیم انقلاب ضرورتی اجتنابناپذیر است مگر اینكه كسی درباره انقلاب هیچ دغدغهای نداشته باشد.