گزارشی از آغاز مرحله اول مطالعات انسانی واکسن کووپارس رازی به همراه گفتوگو با 2 داوطلب تزریق این واکسن
دیروز خبرها در حوزه مقابله با کرونا امیدوارکننده بود. چند ساعت بعد از ورود محموله 250هزار دوزی واکسن چینی به فرودگاه امامخمینی(ره) اتفاق خوشایند دیگری رقم خورد؛ در بیمارستان حضرترسول(ص) واکسن ایرانی کووپارس موسسه سرمسازی رازی با تزریق به دو داوطلب وارد فاز اول انسانی شد. واکسن کووپارس، دومین واکسن ایرانی است که مجوز انجام آزمایش انسانی را گرفته و به روش پروتئین نوترکیب تولید میشود. به گفته مسوولان پروژه، تولید این واکسن از حدود یکسال قبل شروعشده و در فاز مطالعه حیوانی روی حدود 500حیوان متفاوت آزمایششده اما شاید مهمترین دستاورد واکسن، آزمایش روی 20میمون سبز آفریقایی است که یکی از شبیهترین موجودات به انسان است و از ده ماه پیش که واکسن به آنها تزریقشده، همگی صحیح و سالم هستند و آنتیبادی قابلتوجهی را هم در بدن دارند. پروسه واکسن کووپارس رازی در یکسال گذشته 40میلیارد تومان برای موسسه، هزینه داشته و قرار است خرداد آینده هم بعد از پایان فازدوم آزمایش، وارد تولید صنعتی شود اما نکتهای که واکسن کووپارس رازی را از دیگر واکسنها متمایز کرده، واکسن استنشاقی است که در کنار نمونه تزریقی در حال تولید است.
محوطه بیمارستان حضرترسول(ص) خلوت است اما جلوی ساختمان حضرتابوالفضل(ع) شلوغ و پرتردد است. چند نفر مقابل ساختمان ایستادهاند و نام و نشان افرادی که قصد ورود به ساختمان دارند، میپرسند و بعد اجازه ورود به سالن کوچک و تاریک داده میشود. مراسم با یکربع تاخیر به جای ساعت 10و30دقیقه، 10و45دقیقه برگزار میشود. روی سن اثری از صندلی بیمارستانی یا هیچ داوطلبی نیست. دو صفحه نمایش بزرگ روی سن میگوید که قرار است مراسم تزریق به داوطلبان بهصورت از راه دور برگزار شود و فقط تصویر در زمان تزریق نمایش داده شود. همین میشود که بسیاری از تصویربرداران و عکاسان معترض میشوند. مراسم اما بالاخره رسما شروع میشود.
دردسرهای واکسنسازی
کاظم خاوازی، وزیر جهادکشاورزی مهمان اصلی مراسم و جلیل کوهپایهزاده نماینده وزیر بهداشت و درمان هم در مراسم حضور دارند. کاظم خاوازی میگوید که از ابتدای شروع پروژه و قبل از این که وزیر جهادکشاورزی شود از جزئیات تولید واکسن اطلاع داشته است. او میگوید: «آن زمان کسی به کار ما خوشبین نبود.» خاوازی میگوید که بعد اما گروه تولید کار خود را پیش بردند و به روش نوترکیب پروتئینی واکسنی ساختند که از بهترین واکسنهای جهان است. در آزمایشهای حیوانی واکسن رازی روی 500نوع حیوان مختلف آزمایش شد. بعد خاوازی از آزمایش روی 20میمون سبز آفریقایی که بسیار به انسان شبیه هستند میگوید که از آفریقا و با مشکلات زیادی به ایران وارد شدند. او میگوید: «در راه انتقال میمونها به کشور، همکاران مشقت زیادی را تحمل کردند و حتی به هپاتیت مبتلا شدند.» وزیر جهادکشاورزی میگوید که با وجود مشکلات زیاد اما گروه واکسنسازی، راه خود را ادامه داد تا به مرحله آزمایش انسانی رسید. خاوازی اهمیت واکسن کووپارس را از دو جنبه بررسی میکند و میگوید: «ما میتوانستیم از تکنولوژی قدیمی تولید واکسن، یعنی واکسن کشتهشده استفاده کنیم اما به این فکر کردیم که با تولید واکسن نوترکیب پروتئینی، میتوانیم یکی از ایمنترین واکسنها را تولید کنیم.» به گفته او واکسن ایرانی رازی اگر با واکسن دیگری تزریق شود تداخل نخواهد داشت و قابلیت بازطراحی برای تولید واکسن جدیدی را که میتواند در برابر جهشها مقاوم باشد، دارد.
خنده و شوخی و تزریق
با دستور خاوازی، اجازه تزریق واکسن به دو داوطلب داده میشود. قبل از تزریق واکسن اما آزمایش فشار و اکسیژن خون انجام میشود. داوطلب اول، مردی حدودا 30ساله است که موهای پری دارد. مرد پیراهن سبز چهارخانه به تن دارد و حین آزمایش مدام میخندد. از صفحه نمایشگر میتوان دید که چقدر راحت نشسته و چشمهایش میخندد. پرستار از درون یخچال واکسن را بیرون میآورد و ماده را درون سرنگ میکشد. چند لحظه بعد سوزن باریک میرود درون بازوی چپ مرد. مرد هنوز میخندد و بعد از تزریق واکسن خندههایش راحتتر میشود.
داوطلب دوم تزریق واکسن هم مرد است. شخصی که از پشت ماسک هم میشود فهمید که سن و سال کمی دارد. دستهایش را مشت کرده و پاهایش را تکان میدهد. به نظر میرسد که استرس دارد. سوزن باریک به بازوی مرد وارد میشود و بعد از تزریق اما انگار راحت شدهباشد، خود را رها میکند در آغوش صندلی و لبخندش روی صفحه نمایشگر ثبت میشود.
داوطلبان از تزریق واکسن کوو پارس میگویند
هر دو داوطلب تزریق کووپارس موسسه رازی، آقا هستند و هر دو لباس چهارخانه به تن دارند و هر دو از واکسنی که به آنها تزریق شده، مطمئن هستند. در ادامه با هر دو داوطلب و مادر یکی از آنها صحبت میکنیم.
سعید رهبری در طول تزریق مدام میخندید. زمانی که از او میپرسیم چرا اینقدر میخندیدی و چه چیز تزریق واکسن برای تو خندهدار بود، دوباره میخندد و میگوید:
«چه کار کنم؟ بد بود که داشتم میخندیدم؟» سعید 36سال دارد و شغلش آزاد است. او با همان لبخندی که از پشت ماسک هم پیداست از روز داوطلبشدنش میگوید؛ از این که یکی از دوستانش سایت ثبتنام موسسه را به او معرفی کرد و او هم سریع نام و نامخانوادگیاش را وارد کرد. یک هفته پیش اما از او آزمایشهای مختلف گرفتند. او در همه آزمایشها قبول شد و حالا اولین نفری است که واکسن کووپارس به او تزریق شد. رهبری میگوید که بعد از تزریق واکسن احساس خوبی دارد و ادامه میدهد: «افتخار میکنم که واکسن ایرانی تزریق کردم.» رهبری پدر دو دختر خردسال است و میگوید که همسر و دخترانش هم بهشدت او را تشویق کردند تا در این آزمایش شرکت کند.
متوجه تزریق نشدمامیرحسین امانپور، 23سال دارد و دانشجوی کارشناسی رشته طراحی صنعتی است. او میگوید که از مدتها قبل به دنبال این بوده که در آزمایش انسانی واکسن رازی داوطلب شود تا دو هفته پیش که ثبتنام کرد و حالا بر روی صندلی آزمایش نشسته است. درست است که او خود داوطلبشده اما اولش ترسی هم ته دلش وجود داشته است. امیرحسین درباره لحظه تزریق واکسن میگوید: «من اصلا متوجه نشدم چه زمانی سوزن به بازوی من وارد شد. اول فکر کردم اصلا به من واکسن تزریق نکردند بعد اما سوزش خفیفی در محل تزریق احساس کردم.» مادر امیرحسین عضو گروه راهبردی موسسه رازی است و اتفاقا او هم امیرحسین را تشویق کرده است.
نگران نیستم
فریبا صادقی، مادر امیرحسین و جزو گروه راهبردی موسسه رازی است و به پروسه آزمایش واکسن نظارت میکند. صادقی با ترکیبی از غرور، عشق و افتخار به فرزندش نگاه میکند
و با اطمینان میگوید که نگران حال امیرحسین نیست و ادامه میدهد: «من به همکارانم اطمینان دارم و در جریان تمام جزئیات تولید واکسن هستم به خاطر همین به فرزند بزرگ و جگرگوشهام پیشنهاد دادم در این آزمایش شرکت کند.»
خانم صادقی خود به بیماری کرونا مبتلاشده و همین دلیلی است که نتوانسته در آزمایش شرکت کند وگرنه میگوید که دوست داشته این کار را انجام دهد.
13 داوطلب پیشقراول
مسعود سلیمانی، رئیس مرکز بالینی دانشگاه ایران و عضو کمیته ملی واکسن کرونا درباره مراحل برنامهریزیشده واکسن کووپارس، اطلاعات جامع و کاملی دارد. او درباره انتخاب 13داوطلب که در آزمایش فاز اول انسانی واکسن کووپارس شرکت میکنند به ما میگوید: «13داوطلب بهعنوان پیشقراول انتخاب شدند تا با شتابزدگی فرآورده را به داوطلبان دیگر تزریق نکنیم.» بعد از انجام آزمایش روی این 13داوطلب، واکسن به 120داوطلب دیگر تزریق میشود. 120داوطلب به چهار گروه 30نفره تقسیم میشوند. به یکی از گروهها، واکسن نما و به سه گروه دیگر واکسن اصلی تزریق میشود. در زمان تزریق ایمنیزایی واکسن روی سه گروه اصلی بررسی میشود. به گفته سلیمانی، بعد از گذشت 35روز، نتایج آزمایش بالینی روی همه داوطلبان چهار گروه بررسی میشود و نتایج تزریق واکسن، ایمنیزایی و بیخطر بودن آن اعلام میشود. بعد از انجام فاز اول آزمایش، فاز دوم آزمایش برای 500داوطلب انجام میشود. به 250نفر در فاز دوم، واکسننما و به 250نفر دیگر هم واکسن تزریق میشود. به گفته سلیمانی، 500نفری که در فاز دوم شرکت میکنند، از گروه سنی متفاوت و افرادی هستند که بیماری کنترلشده دارند. در فاز سوم اما حدود 40هزارنفر در آزمایش شرکت خواهند کرد. فاز اول واکسن به گفته سلیمانی تا یک سال و روی افراد متفاوت ادامه خواهد داشت.