printlogo


دولت در موج چهارم کرونا چه کمکی برای حفظ مشاغل می‌تواند انجام دهد؟
ویروس بیکاری در بازار ایران
موج چهارم کرونا از راه رسید و دوباره تعداد جانباختگان از این بیماری سه رقمی شد. کرونا علاوه بر گرفتن جان مردم، بلای جان تولید و اقتصاد هم شده و تقریبا همه کشورها در سال گذشته کاهش تولید و رشد اقتصادی را نسبت به سال‌های گذشته تجربه کردند. اقتصاد ایران نیز از این موضوع مستثنی نیست و آسیب دید. از سال گذشته تاکنون برخی مشاغل با تعطیلی روبه‌رو شدند و حتی زمانی که مجوز بازگشایی دریافت کردند، نتوانستند مانند گذشته به کارخود ادامه دهند. در نگاه اول صنعت گردشگری و توریسم آسیب زیادی دید اما بررسی بیشتر نشان می‌دهد همه بخش‌های اقتصاد ضربه خورده و هشدار می‌دهند که ممکن است دوباره تعطیلی را در برنامه داشته‌باشیم. آن‌طور که کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند یک میلیون شغل از موج چهارم کرونا از دست می‌رود و ممکن است در کوتاه‌مدت تعداد آنها به سه میلیون نفر افزایش یابد. این‌که دولت در شرایط فعلی چه کمکی می‌تواند برای صیانت از مشاغل کند چارچوب اصلی این گزارش را تشکیل می‌دهد که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.

بهار کرونایی
سال 1400 را در شرایطی آغاز می‌کنیم که به گفته مسؤولان بهداشت و درمان کشور وارد موج چهارم کرونا شده‌ایم. تعداد مبتلایان به این بیماری یک هفته‌ای است که افزایش یافته و تعداد مرگ و میر ناشی از این بیماری نیز سه رقمی شده‌است. براساس آخرین رنگ‌بندی‌های ارائه شده از سوی ستاد ملی مقابله با کرونا، شهر تهران که در تعطیلات نوروز رنگ زرد را به خود گرفته‌بود به رنگ قرمز تغییر پیدا کرده‌است. بنابراین این مساله موجب شده‌است تا پیشنهاد قرنطینه 10روزه تهران به ستاد ملی مقابله با کرونا داده شود. همچنین این شرایط موجب شده‌است وضعیت دورکاری کارمندان اداره‌های دولتی نیز تشدید شود و فقط با یک‌سوم ظرفیت به کار خود ادامه دهند. برخی کارشناسان معتقدند بی‌توجهی و بی‌برنامگی مسؤولان دولت درخصوص کنترل کرونا پیش از آغاز سال 1400 موجب شد تا سفرهای نوروزی به یک‌باره در شرایطی که کشور هنوز در گیر و دار بیماری کروناست در ایام نوروز 1400 آغاز شود. به‌جز سفرهای داخلی و افزایش رفت و آمدها در تعطیلات نوروز که به قول پلیس راه حدود 40 تا 50درصد نسبت به سال گذشته افزایش یافت، در این ایام سفرهای خارجی نیز انجام می‌شد.  همین بی‌توجهی‌ها موجب شد تا نوع جدید ویروس کرونا موسوم به ویروس انگلیسی در کشور به‌شدت پراکنده شود که اخیرا نیز گفته شده‌است با توجه به بی‌نظمی صورت گرفته و کنترل نکردن مرزهای ایران با ترکیه شاهد ورود نوع جدید این ویروس به نام ترکیه‌ای نیز هستیم که ظاهرا بیشتر از نوع انگلیسی افراد سالم را درگیر این بیماری می‌کند. به‌هرحال آنچه مشخص است دولت و ستاد ملی مقابله با کرونا دوباره به‌دنبال نوشدارو بعد از مرگ سهراب هستند و بعد از آن‌که این همه‌گیری در کشور تشدید شد و اغلب شهرهای ایران به قرمز تغییررنگ دادند به فکر قرنطینه و تعطیلی شهرهای پرخطری مانند تهران افتاده‌اند. تعطیلی مشاغل قطعا ضربات سنگینی را در شرایطی که تورم بالای 50درصد را شاهد هستیم به اقتصاد خانوار خواهد زد اما ظاهرا دولت به‌دلیل این‌که در ماه‌های پایانی فعالیت خود قرار دارد انگیزه‌ای برای برنامه‌ریزی مدون و بلندمدت در این زمینه ندارد.  در اولین روزهای سال 99 وقتی ستاد ملی مقابله با کرونا تصمیم گرفت دورکاری‌ها را اعمال و مشاغل آزاد را نیز تعطیل کند بیشترین قشری که از این تصمیم آسیب دیدند دستفروشان بودند و بعد مشاغلی که با عموم مردم در ارتباط هستند. این‌بار در روزهای آغازین سال 1400 دوباره قرار است هزینه بی‌توجهی مسؤولان دولت را مردم بپردازند و به‌زودی بخشی از مشاغل دوباره تعطیل خواهند شد.




محدودیت‌های اقتصادی
صادق سبحانی، استاد و تحلیلگر مسائل اقتصادی در همین خصوص به خبرنگار جام‌جم گفت: کشور هم‌اکنون با دو مشکل تورم بالا و اپیدمی کرونا مواجه است به‌طوری‌که مسؤولان ارشد دولتی در طول یک‌سالی که گذشته، نتوانستند در کنترل این دو معضل موفق باشند. در همین یک هفته اخیر در اخبار می‌شنویم که هنوز سال 1400 آغاز نشده برخی از اقلام اساسی و واسطه‌ای مانند قیمت مرغ، شکر، سیمان و لبنیات افزایش یافته‌است و این افزایش قیمت دقیقا پیش از ماه رمضان که فقط یک هفته تا آغاز آن باقی مانده‌است، اعمال شد. سبحانی می‌گوید: این شرایط یعنی افزایش قیمت‌ها را بگذارید در کنار بازار خراب این روزهای کسبه و مشاغل آزاد. اگر سری به بازار بزنید مشاهده خواهید کرد که عمده کسبه که تا قبل از نوروز تقریبا فروش خوبی داشتند به یک‌باره بعد از تعطیلات نوروز به رکود رفتند و امروز بازار تقریبا به‌صورت نیمه‌تعطیل درآمده‌است. این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: در این شرایط، دولت تصمیم گرفته تا محدودیت‌های کرونایی را تشدید کند که به‌ظاهر زمان مناسبی برای این کار است زیرا بازارها خلوت است و دیگر خبری از هیاهوی شب عید در بازار نیست اما اثر این تعطیلی در میان‌مدت روی اقتصاد خانوار و کشور دیده خواهد شد. کشوری دست روی قرنطینه و تعطیلی مشاغل می‌گذارد که در قدم نخست بتواند تورم را کنترل کند و برای این‌که اقتصاد خانوار دچار آسیب نشود گزینه‌هایی را مانند بسته‌های رایگان کمک‌معیشتی در اختیار تمام خانواده‌ها قرار می‌دهد حال چه این خانواده‌ها آسیب‌پذیر باشند و چه نباشند؛ یعنی بتوانند در این شرایط اقتصاد خانواده خود را بچرخانند. این وظیفه بردوش دولت است.
به عنوان نمونه کشوری مانند کانادا با قرنطینه خانواده‌ها، جریمه‌های سنگینی در این خصوص وضع می‌کند اما ماهانه  2000دلار به خانواده‌ها اختصاص می‌دهد تا بتوانند زندگی خود را در این شرایط اداره کنند. کشورهایی چون آلمان و فرانسه نیز شرایطی مشابه دارند اما در ایران دولتی که دو ماه دیگر بیشتر سر کار نیست و کنترل تورم از دستش خارج شده‌است. به همین دلیل دست به قرنطینه و تعطیلی مشاغل می‌زند اما برای جبران این وضعیت کاری نخواهدکرد.
به عنوان مثال چرا باید قیمت گوشت مرغ یکباره چهار تا پنج‌هزار تومان افزایش یابد و بعد مرغ به وفور در مغازه‌ها پیدا شود؟ چرا سیستم نظارتی دولت به شدت ضعیف است که دلالان میوه و تره‌بار هر کاری بخواهند انجام می‌دهند و به کسی هم جوابگو نیستند؟
قیمت لبنیات یکباره افزایش می‌یابد و آمارهای مراکز بین‌المللی اعلام می‌کنند به دلیل افزایش یکباره قیمت گوشت، مصرف آن در ایران حتی از کشورهای آفریقایی نیز کمتر شده‌است. این موارد همگی تحت کنترل دولت است و اگر دولت نمی‌تواند این قیمت‌ها را کنترل کند، حتما جایی از کار می‌لنگد. سبحانی با اشاره به این‌که اقتصاد کشور در همین یک سال گذشته به‌شدت کوچک شده و بارها مسؤولان دولتی این موضوع را از تریبون‌های مختلف اعلام کرده‌اند، خاطرنشان کرد: نکته مهم در این است که مسؤولان دولتی به جای آن‌که این مشکلات را در داخل کشور برطرف کنند به دنبال منافع سیاسی و بقای سیاسی خود با مذاکرات بین‌المللی هستند. آنها بر این باورند حل این مشکلات در مذاکرات با اروپا و آمریکاست و تحریم است که این مشکلات را برای کشور ایجاد کرده اما واقعا پرسش اینجاست آیا کنترل نهاده‌های دامی، واردات به موقع نهاده‌های دامی و دانه‌های روغنی به تحریم مربوط است؟ اگر این‌گونه است چطور در سال 97 این مواد کنترل شده‌بود و افزایش قیمت‌ها را شاهد نبودیم و به یکباره از بهمن و اسفند 98 شاهد افزایش یکباره قیمت‌ها و آن‌هم به صورت جهش‌یافته هستیم. متاسفانه تحریم و کرونا بهانه‌ای برای شانه خالی کردن از مسؤولیت شده‌است.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: به گفته مسؤولان دولتی شرایط کرونایی حاکم بر اقتصاد ایران موجب شد آمار بیکاری در کشور به یکباره بالا رود و تعداد متقاضیان بیمه‌بیکاری نیز به همین نسبت افزایش یابد اما آیا واقعا این بیکاری مربوط به کروناست یا بی‌توجهی دولت به تولید؟




حمایت از مشاغل خانگی
زهره نوروزی،کارشناس‌مسائل بازرگانی در گفت‌وگو با جام‌جم،ضمن اشاره به تعطیلی‌های کرونایی یک سال اخیر گفت:مشاغل مرتبط با گردشگری و صنایع‌دستی بیشترین آسیب را از سوی کرونا دیده‌اند.وی افزود:استان گیلان به دلیل شرایط جغرافیایی دارای ظرفیت گردشگری است که این صنعت به‌واسطه ویروس کرونا دچار تهدید جدی شده و کارکنان این بخش به‌شدت در معرض از دست دادن شغل خود هستند.این کارشناس اقتصادی مهم‌ترین بخش حمایتی از این مشاغل آسیب‌دیده را کمک‌های تسهیلاتی دولت می‌داند و می‌گوید:دولت باید به حمایت‌های مالی از بنگاه‌های آسیب‌دیده اهتمام بیشتری داشته باشد. همچنین برای رفع موقتی مشکلات،موضوع بیمه‌بیکاری و برداشتن موانع پرداخت آن باید با جدیت در دستور کار دولت قرار بگیرد تا در این شرایط سخت اقتصادی،معیشت کارکنان و خانواده‌های مشاغل آسیب‌دیده از کرونا دچار تهدید نشود.
وی حمایت دولت از مشاغل خانگی را یکی از راه‌های مهم برای جبران آسیب مشاغل در دوره کرونا می‌داند و می‌افزاید: دولت می‌تواند با شناسایی توانمندی‌های شاغلان آسیب‌دیده کرونا، برای آنها کسب‌وکار خانگی تعریف کرده و با تقویت بستر اینترنتی فروش آنلاین، راه را برای عرضه محصولات آنها هموار کند.نوروزی گفت:به‌عنوان‌مثال در استان گیلان محصولات متنوع خوراکی و صنایع‌دستی وجود دارد. بسیاری از آسیب دیدگان مشاغل دوره کرونا می‌توانند به تهیه و بسته‌بندی محصولات خوراکی و فروش آنلاین آن اقدام کنند. این روش برای محصولات صنایع‌دستی نیز می‌تواند صورت بگیرد.


ساده‌سازی مراحل شروع کسب‌وکار
سعید ابوالقاسمی،کارشناس مسائل اقتصادی در گفت‌وگو با جام‌جم تصریح کرد: به دلیل این‌که ویروس کرونا تأثیر بسیاری در سطح کلی جامعه دارد، کسب‌وکارها را ازنظر زنجیره تأمین با مشکل روبه‌رو می‌کند.پس درواقع می‌توان گفت تمام مشاغل و کسب‌وکارها به دلیل وجود مشکلات عدیده در حوزه زنجیره تأمین، با تهدید روبه‌رو می‌شوند. در این میان، مشاغل خدماتی به دلیل ناپایدار بودن وضعیت جامعه در دوران کرونا، تعطیل شدن‌های مقطعی و کاهش تقاضای مردم با مشکلات بیشتری مواجه خواهند بود. کما این‌که کسب‌وکارهای تولیدی هم باوجود قرار گرفتن در گروه یک مشاغل در حوزه فروش با مشکل روبه‌رو می‌شوند، چراکه بخش فروش آنها با مشاغلی در ارتباط است که در گروه‌های دو، سه و چهار قرار می‌گیرند.
وی افزود: بخشی از حمایت‌ها،اجرایی و بخشی نیز حمایت‌های اقتصادی است. حمایت‌های اجرایی زمانی شکل می‌گیرد که به کسب‌وکارها برای اجرای فعالیت‌های روزمره که منجر به درآمدزایی شود،کمک کند. نمونه آن را می‌توان در ساده‌سازی مراحل شروع کسب‌وکار مشاهده کرد که الزام اخذ مجوز فعالیت پیش از آغاز به کار را از میان برداشت. در کنار آن، لازم است حمایت‌های اقتصادی نیز در قالب بخشش دیرکردها، بخشش بدهی‌ها و نادیده گرفتن تأخیرها در حوزه‌های تأمین اجتماعی، مالیات و تعرفه‌ها در دستور کار قرار گیرند. این حمایت‌های اقتصادی زمانی مطلوب خواهند بود که بتواند کسب‌وکارها را به سمتی هدایت کند که کسب‌وکار خود را به حوزه‌های دیجیتال‌محور نیز منتقل کنند.به‌عنوان‌مثال، ‌شرایطی‌ می‌توان ایجاد کرد که کسب‌وکارهای کوچک و متوسط با عبور از درگیر کردن وضعیت فیزیکی کسب‌وکارها،به سمت استفاده از فناوری‌های نوین در حوزه فعالیت خود بروند و پس از انجام مشاوره با مراجع تعیین‌شده از تسهیلات این حوزه استفاده کنند.درمجموع،بهتر است نهادهای اجرایی، شرایطی ایجاد کنند تا کسب‌وکارها با تغییر در وضعیت فعالیت و با بهبود شرایط به سود استفاده مردم و توان زنجیره تأمین به سمت پشت سر گذاشتن شرایط کرونایی پیش بروند و برای هر اقدام مثبت، یک امتیاز حمایتی در نظر بگیرند.
ابوالقاسمی تاکید کرد:در دوران شیوع ویروس کرونا، عملا حمایت قابل‌توجهی از مشاغل و کسب‌وکارها صورت نگرفته است. باید بپذیریم دولت فقیر است، هم در تأمین مالی مشاغل و هم در حوزه اطلاعات مشاغل.
درصورتی‌که دولت و نهادهای حمایتگر، اطلاعات کافی از جزئیات فعالیت کسب‌وکارها از حوزه فعالیت تا نوع فعالیت و توانمندی‌ها در اختیار داشته باشند، آنگاه می‌توانند منابع مالی لازم آنها را برای توسعه و بهبود فعالیت در اختیار مشاغل قرار دهند اما ضعف اطلاعاتی به دلیل زیرساخت‌های خاص اقتصادی و کسب‌وکارها در ایران، چنین امکانی را از دولت می‌گیرد. پس درواقع می‌توان تأکید کرد دولت عملا نمی‌تواند از مشاغل حمایت کند، چراکه اطلاعاتی از آنها در اختیار ندارد.



آسیب کرونا به رسانه‌ها رسید
احمد حسنی، کارشناس مسائل اقتصادی گفت: افزایش قیمت ارز و همزمانی آن با شیوع کرونا و عدم حمایت جدی دولت همراه با افزایش حداقل حقوق کارگر باعث شده شغل‌های زیادی در معرض آسیب جدی و حتی تعطیلی در سال جدید قرار گیرند. از مشاغل و صنوفی که به‌صورت جدی در زنجان مورد تهدید قرار گرفته، می‌توان به فروشگاه‌هایی که به‌صورت اجاره در مرکز شهر و مراکز تجاری زنجان قرار دارند و به فروش لباس و آبمیوه و کافی‌شاپ و اغذیه می‌پردازند اشاره کرد.
وی افزود: مردم به علت وجود کرونا ترجیح می‌دهند در این مکان‌ها حضور نداشته باشند و همزمانی افزایش اجاره‌‌ها و حداقل حقوق کارگر علت دیگری است که این افراد را از تمدید اجاره منصرف کرده است. صنف دیگری هم که در این مدت در زنجان آسیب دیده و ادامه کار را ناممکن کرده رانندگان تاکسی هستند که به علت کوچک بودن محیط کار و الزام به جابه‌جایی مسافر کم و رعایت مردم در جابه‌جایی حداقلی و عدم افزایش کرایه‌‎ها باعث رکود در این صنف شده و حتی قیمت خودروی تاکسی را هم کاهش داده است.
این کارشناس مسائل اقتصادی گفت: فعالان در نشریات و خبرگزاری‌های زنجان که حدود 300 نفر را شامل می‌شود از شغل‌هایی هستند که نفس‌های آخر را در این ایام می‌کشند. تعطیلی و لغو مجوز بسیاری از مطبوعات در سال گذشته افراد مرتبط با این شغل ازجمله خبرنگار و اعضای تحریریه، دکه‌دار و شغل‌های مرتبط با توزیع را با مشکل روبه‌رو کرده و امسال در آستانه تعطیلی قرار دارند.
علاوه‌براین اکثر مردم استان زنجان در بازار سرمایه فعال هستند و بنابر آمارها، زنجان استان اول در این زمینه در کل کشور است. رکود در بازار سرمایه و حجم انبوه سرمایه‌گذاری زنجانی‌ها با پول‌های وام و ... در این بازار علاوه‌بر تاثیر رکود کرونایی علل دیگری است که افزایش بیکاری در زنجان را تهدید می‌کند.