گفت‌وگو با جواد قارآیی، کارگردان مستند ایرانگرد
سفرهای نوروزی همه جای ایران به‌جز شمال !
سال‌هاست عید نوروز و مراسم و مناسکش تقریبا تغییر ماهیت داده و به دلیل تعطیلات طولانی‌اش تبدیل به زمانی برای سفر و گردشگری شده تا خانه نشستن و دید و بازدید.شاید الان برای بیشتر مردم ، کجا برویم، مهم‌تر از چی بپوشیم است ! تجربه سال‌های گذشته هم نشان می‌دهد که بیشتر مردم منطقه جغرافیایی برعکس منطقه خود را انتخاب کرده و سفر را آغاز میکنند مثلا اهالی شمال راهی جنوب می‌شوند و ساکنان شرق به سمت غرب می‌روند و البته از همه نقاط ایران گروهی شمال را برای سفر انتخاب میکنند و چنین می‌شود که سال‌های سال است جاده‌های شمال و شهرهای شمالی در همه تعطیلات با ازدحام مسافر روبه روست و آنقدر آش شور شده که ساکنان شمال کشور هرچند از کنار این همه گردشگر، صاحب پول و درآمد زیادی شده‌اند اما دادشان هم درآمده که ای بابا، آسایش و آرامش برایمان نگذاشته‌اید! نیاید آقا، خانم نیایید ! با جواد قارآیی، سازنده مستند ایرانگرد که بیشتر مردم او را به واسطه این مستند جذاب و دیدنی می‌شناسند و پیشنهاد‌های خوبی برای تعطیلات عید و سفر دارد.با او که به همه ایران سفر کرده هم‌صحبت شدم تا هم پیشنهادهایش را بشنوم و هم محیط زیست و اقوام ایرانی و چالش‌های پیش‌روی آنها را کمی آسیب‌شناسی کنیم. نوروز 98، ایرانگرد در 14قسمت از شبکه یک روی آنتن می‌رود.قاآرایی در این باره گفت: هر قسمت 15 تا 20 دقیقه است.این سری تدوینی است از تصاویری که تاکنون در ایرانگرد دیده نشده و برخی تصاویر دیده شده.دوباره نریشن نوشتم و فکر می‌کنم برای بیننده‌ها جذاب باشد.
این مسأله، محور ایرانگرد نیست اما نیم‌نگاهی به آنها داریم. ما بیشتر به اقوام ایرانی، جاذبههای گردشگری، محیط زیست و حفظ آن می‌پردازیم.
تغییرات اقلیمی باعث تغییر محیط زیست و نوع زیست انسان‌‌ها نیز می‌شود، شما این تغییرات را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
نوع زیست انسان با محیطی که در آنجا زندگی می‌کند ارتباط مستقیم دارد به‌خصوص کسانی که در دل طبیعت زندگی میکنند.زندگی اقوام ایرانی به‌شدت تحت الشعاع صنعت قرار گرفته.تخریب محیط زیست، زندگی روستائیان و عشایر بخصوص دامداران و باغداران‌را متاثر کرده است.کم‌آبی و استفاده بی‌رویه از آب، سفره‌های زیرزمینی را از بین برده و باعث فرونشست زمین در بسیاری مناطق شده است.بارش کم، جنگلها را نیز از بین برده و همه اینها نوع زیست ایرانیها را تغییر داده است.
یعنی کم‌آبی و تخریب محیط زیست باعث تغییر سبک زندگی ایرانیها شده است؟
بله ! عشایر ، روستا نشین شده‌د و روستاییان به حاشیه‌شهرها مهاجرت کرده‌اند چون در روستا‌ها کار نیست.کشاورزی و دامداری بشدت کم شده و کسی به فکر صنعت گردشگری نیست که بتواندکمبود‌های بخش کشاورزی و دامداری را جبران کند.گردشگری باعث رونق اقتصادی می‌شود و زمانی که روستاییان پول داشته باشند، خانه‌ها و روستای خود را بازسازی کرده و به محیط اقلیمی خود توجه بیشتری میکنند چون به چشم می‌بینند که مردم به خاطر محیط زیست ، فرهنگ و معماری و...به روستای آنها می‌روند بنابراین در حفظ آنها تلاش میکنند و همه اینها باعث می‌شود زندگی در آن منطقه جاری شود.
چند سال قبل طرح یک‌جا نشینی عشایر در ایران اجرا و یک سری امکانات هم برای آنها ایجاد شد.همان زمان کارشناسان گفتند این طرح اشتباه محض است چرا که عشایر باید مدام در حال کوچ باشند چون همین حرکت باعث حفظ محیط زیست و مراقبت از آن می‌شود.
کاملا با حرکت و کوچ عشایر موافقم.حرکت آنها باعث باروری زمین می‌شود.اما باید این حرکت و کوچ حساب‌شده و با برنامه باشد و گرنه آسیب‌زا می‌شود.برای مثال الان تقاضا برای گوشت زیاد شده و بیشتر دامداران، عشایرند.زمانی که تعداد دام از ظرفیت منطقه بیشتر شود، باعث تخریب منطقه می‌شود.چرای بی‌رویه دام‌ها در جنگل‌های هیرکانی در آذربایجان، گیلان، مازندران باعث تخریب گسترده این جنگلها شده است.دانه این درختان تا به زمین می‌رسد از سوی دام‌ها بلعیده شده و اصلا به نهال و درخت تبدیل نمی‌شود.دام‌ها ، جنگلها را به مرتع و مرتع را به بیابان تبدیل کرده‌اند به همین دلیل با کم‌ترین باران خاک شسته می‌شود و در پایین دست، سیلاب‌های مهیب به وجود می‌آید.من کارشناس نیستم اما به نظرم مسؤولان باید روی دامداری صنعتی بیشتر متمرکز شوند تا بیشتر از این به طبیعت آسیب وارد نشود.طرح تنفس جنگلها به صورت جدی باید پیگیری شود و دام‌ها برای چند سال از بالای کوه به پایین بیایند و در دام‌داری‌ها نگهداری شوند.
مستند ایرانگرد را بر اساس زیبایی‌های ایران می‌سازید ، به نظرتان این آثار تاثیری در ترغیب مردم برای سفر به نقاط مختلف ایران دارد؟
قطعا دارد. نشان به همان نشان که یکی از مسؤولان استان سیستان و بلوچستان با من تماس گرفت و گفت شما با برنامه ایرانگرد با این منطقه کاری کردی که دیگر جا برای سوزن انداختن نیست ! استانی که در ایام عید هیچ کسی به آنجا سفر نمی‌کرد بعد از پخش ایرانگرد آنقدر شلوغ شده که برای اسکان مسافران به برنامه‌ریزی و امکانات بیشتری نیاز داریم.ما در ایرانگرد علاوه بر معرفی جاذبههای ایران در زمینه فرهنگسازی برای حفظ محیط زیست و گردشگری درست کار کرده‌ایم.به مردم سفرهای مسؤولانه را آموزش دادیم، چون سفر نباید فقط برای خوش‌گذرانی باشد بلکه باید قدمی برای بهبود شرایط اقتصادی، فرهنگی و ... آن منطقه هم شود.
سفر باید به گونه‌ای باشد که ساکنان منطقه به داشته‌های خودش افتخار و برای حفظ آنها تلاش کند.شبکه‌های اجتماعی در معرفی مناطق دیدنی و تقریبا بکر ایران سهم زیادی دارند.البته به همان اندازه در تخریب آنها نیز موثرند.چون فقط معرفی میکنند، بدون اینکه آموزش دهند یا یادآوری کنند که چگونه از آن منطقه محافظت شود.در اصل باید روی سفر مسؤولانه فرهنگسازی شود.
در آستانه تعطیلات نوروز سفر به چه مناطقی را پیشنهاد کنید، چون مسیر بیشتر مردم در این ایام به شمال کشور ختم می‌شود.
بیشتر مردم فکر میکنند ایران یعنی تهران و شمال.در صورتی که این دو منطقه، قطره‌ای است از ایران بزرگ و وسیعی که ما در آن زندگی می‌کنیم.استان‌های زیادی داریم با اقلیم‌های مختلف، پوشش گیاهی و جانوری متنوع، اقوام مختلف که همه اینها دیدنی و جذاب هستند.مثلا تا چند وقت پیش فقط پژوهشگران و محققان به کویر لوت سفر می‌کردند.
بقیه مردم فکر می‌کردند که بیابان دشنام پست آفرینش هست و چیزی برای عرضه ندارد.اما ما در ایرانگرد بیابان لوت را نشان دادیم که عجیب آرامشی دارد و زیبایی نهفته در ان حتی از جنگل‌های شمال بیشتر است.بعد از آن بود که گردشگران در پاییز و زمستان به لوت رفتند و از زیبایی‌ها آن بهره‌‌مند شدند.
در ایام نوروز چهارمحال و بختیاری، کردستان، خراسان شمالی و مرکزی و جنوبی، کرمان، یزد، بوشهر،سیستان و بلوچستان، آذربایجان شرقی و غربی برای مسافرت بسیار مناسب است و لازم نیست مردم حتما به شمال، کیش، قشم و بندرعباس بروند.
