رود، خانه ندارد

رود، خانه ندارد

 زمین‌های ترك‌خورده، خاطرات خشكیده‌ای است كه از بسیاری از رودخانه‌های كشور به یادگار مانده. سوءمدیریت منابع آب و تغییر اقلیم، دست به دست هم داده‌اند و پای رفتن را از بسیاری از رودخانه‌های كشور گرفته یا از آنها كانالی ساخته‌اند برای تخلیه فاضلاب.
زرجوب و گوهررود در رشت كه زمانی زندگی را در این شهر جاری كرده بودند، اكنون به محلی برای تخلیه فاضلاب بدل شده‌اند. ورود فاضلاب شهری، بیمارستانی و صنعتی به این رودخانه‌ها مشكلات بهداشتی زیادی برای ساكنان منطقه ایجاد كرده است.
حال و روز بیشتر رودخانه‌های شمال از زرجوب و گوهر‌رود بهتر نیست. در حوضه آبریز خزر حدود 200رودخانه سرنوشتی مشابه پیدا كرده‌اند. این رودخانه‌ها كه روزگاری محل تخم‌ریزی ماهی‌ها بودند از زندگی خالی شده‌اند.
ورود فاضلاب‌خانگی، صنعتی و كشاورزی در كنار سدسازی شانس مهاجرت ماهیان دریای خزر به سمت بالادست رودخانه‌ها را تقریبا به صفر رسانده، به همین دلیل آبزی‌هایی مانند ماهی‌های خاویاری دیگر قادر به مهاجرت و تخم‌ریزی نیستند و به این شكل، خطر انقراض هر روز به آنها نزدیك‌تر می‌شود.
حال ناخوش رودخانه‌ها، بهداشت روان ساكنان شمال كشور و اقتصادشان را نیز بیمار كرده است. برای نمونه تا مدتی پیش و در سال‌های ۷۱ و ۷۲ كه اتحادیه‌هایی برای صیدپره شكل گرفت سهم هر صیاد عضو یك تعاونی صد نفره از یك دوره صید در هر سال یك تن و ۲۰۰ كیلوگرم ماهی بود، اما این سهم این روزها به ۲۰۰ تا ۳۰۰ كیلوگرم كاهش یافته است. ورود 90درصد فاضلاب شهرهای شمالی كشور از طریق رودخانه‌ها به خزر، به طور حتم در كاهش آبزیان بی‌تاثیر نیست، درحالی كه نتایج برخی آزمایش‌ها نیز از وجود 400 نوع انگل در بدن ماهیان شمال حكایت دارد.
در جنوب كشورمان نیز رودخانه‌ها پای رفتن ندارند. مثلا حجم ورودی فاضلاب به كارون به حدی است كه برخی ورودی‌های فاضلاب به این رودخانه را با آبشار اشتباه می‌گیرند. مدیركل مدیریت بحران خوزستان مدتی پیش دراین باره گفته بود ورود فاضلاب به كارون آن‌قدر علنی است كه كم‌كم مردم فكر می‌كنند در رودخانه كارون آبشار ایجاد كرده‌ایم و با آن عكس می‌گیرند!
ده مترمكعب فاضلاب انسانی و 50 مترمكعب پساب كشاورزی در ثانیه به كارون می‌ریزد. به عبارت دیگر هرروز حدود شش میلیون مترمكعب فاضلاب انسانی و كشاورزی روانه كارون می‌شود.
بنابراین می‌توان گفت رودخانه‌های كشور در شمال، جنوب، شرق و غرب كشور شرایط ناگواری دارند. به همین دلیل امروز كه در تقویم روز جهانی اقدام برای حمایت از رودخانه‌هاست فرصتی است تا شهروندان به اهمیت این اكوسیستم‌ها بیشتر فكر كنند و سازمان‌های مسؤولی مانند سازمان حفاظت محیط زیست، دست‌كم اطلاعات‌شان از رودخانه‌ها را به‌روز كرده و برای حفظ آنها از مقام شعار فراتر بروند.