نمایشگاه طرح‌های عاشورایی علیرضا روح‌الامینی با نام «خلوت مسیح» این روزها با استقبال خوب مخاطبان روبه‌رو شده‌است
خلوت روح‌الامین
جمعه‌ای که گذشت، آیین گشایش نمایشگاه نقاشی و خط علیرضا روح‌الامینی با عنوان «خلوت مسیح» در سالن خلیج فارس فرهنگسرای نیاوران برگزار شد. نام روح‌الامین با آثار تجسمی با رویکرد آیینی گره خورده‌است. چندسالی است که آثار حسن روح‌الامین در حوزه تاریخ اهل‌بیت(ع) توجه همه علاقه‌مندان را به خود معطوف کرده‌است و حالا پسرعموی او علیرضا روح‌الامینی نمایشگاهی با رویکرد عاشورا و سیدالشهدا(ع) برپا کرده‌است. در این نمایشگاه ۳۰ اثر از آثار روح‌الامینی در زمینه نقاشیخط با مضمون اشعار، القاب و ادعیه‌هایی پیرامون واقعه عاشورا به نمایش گذاشته‌شده‌است. به بهانه این نمایشگاه با علیرضا روح‌الامینی به گفت‌وگو نشسته‌ایم تا از زوایای کمتر دیده شده تابلوهایش برایمان بگوید.
کمی از ایده نمایشگاه خلوت مسیح بگویید. از کجا به این فکر افتادید که نمایشگاهی با موضوع عاشورا برگزار کنید؟
از بچگی و حال و هوای هیات و روضه و دستگاه امام‌حسین(ع)، از روضه‌های خانگی خانه مادربزرگم حوالی میدان منیریه تهران تا عزاداری و نذری همه‌ساله عاشورا و تاسوعای قم محله چهار مردان همیشه آرزو داشتم که بتوانم کاری در این دستگاه انجام دهم و در این عزا نقشی داشته باشم. بعضی‌ها سینه‌زن امام‌حسین(ع) هستند. بعضی‌ها چای می‌ریزند، بعضی در تزئینات هیات کمک می‌کنند، بعضی‌ها کفش جفت می‌کنند، بعضی‌ها روضه‌خوان هیئات هستند. خلاصه هرکس به طریقی برای امام‌حسین(ع) کاری می‌کند. من هم دوست داشتم سهمی در این عزا داشته باشم. تا این‌که با نقاشیخط آشنا شدم و وارد فضای نقاشیخط شدم و بعد از فضای نقاشیخط اولین نمایشگاهی که برگزار کردم تابلویی بود برای پیامبر اکرم (ص) که مربوط به شمایل نوجوانی ایشان بود. اتفاقاتی که در این کار برای من افتاد، مسیر زندگی مرا عوض کرده و از مشکلی که آن روزها با آن درگیر بودم، رها کرد. در هر مشکل و گرفتاری همواره از حضرت سیدالشهدا(ع) کمک خواسته‌ام و این شعر ورد زبانم بوده که:
ای که می‌بخشی تو با انگشتری انگشت خویش / دست خالی رد مکن ما را زکویت یاحسین
خلوت مسیح به نوعی سفارش خود ارباب به من بود و در تمام این شش ماه که این تابلوها را کشیدم به آرامش روحی عجیبی رسیدم. در پناه حضرت حسین(ع) آرام شدم و از طرفی هم به آرزوی کودکی‌هایم رسیدم که نام من هم جزو خادمان دستگاه سیدالشهدا(ع) بنویسند. به اعتقاد من بهترین کار در این عالم این است که اثر یا ردپایی از خودمان در دستگاه سیدالشهدا(ع) به جا بگذاریم بلکه باعث شفاعت ما در روز محشر باشد. مطلب بعدی این‌که در این چند سالی که من نمایشگاه‌های مختلف با موضوع نقاشیخط را پیگیری می‌کردم نمایشگاهی منحصرا با موضوع نقاشیخط و انفرادی برای سیدالشهدا(ع) کار نشده بود یا حداقل من ندیده بودم و دوست داشتم نمایشگاه آثار نقاشیخطی با موضوع سیدالشهدا(ع) و عاشورا کار کنم که امیدوارم مورد پسند دوستداران و محبین حضرت سیدالشهدا(ع) و علاقه‌مندان هنر واقع شده باشد.
نام خلوت مسیح از کجا به وجود آمد؟ این نام مرا به یاد بیتی از ترکیب‌بند عاشورایی علیرضا قزوه می‌اندازد: «گودال قتلگاه پر از بوی سیب بود / تنهاتر از مسیح کسی بر صلیب بود»
از آنجا که در آیین و مکتب ما و همچنین در ادبیـــــات آییــــنی‌مان شبــــاهت‌های زیادی هرچنــــــــد با اختلاف در زندگی و حرکت سیدالشهدا(ع) با حضرت مسیح وجود دارد برای مثال مدت حمل حضرت مسیح(ع) توسط حضرت‌مریم(س) و حضرت سیدالشهدا(ع) توسط صدیقه‌طاهره(س) شش ماه به طول انجامید و هر دو از رحم زنان پاک عالم چون صدیقه طاهره و حضرت مریم به دنیا آمدند و هر دو شهید امر به معروف و نهی از منکر شدند و همچنین مسیحیان روز ولادت امام‌حسین(ع) را جشن می‌گیرند و روز شهادت ایشان را عزادارند و از طرفی روایتی است که از ابن عباس از امیرالمومنین(ع) نقل شده فرمودند زمانی که حضرت عیسی با حواریون از سرزمین کربلا عبور می‌کردند، دیدند حضرت عیسی نشستند و شروع به گریه کردند و حواریون نیز با ایشان شروع به گریه کردند و علت گریه حضرت را نمی‌دانستند از این رو به حضرت گفتند ای روح خدا و کلمه حق سبب گریه شما چیست؟ حضرت فرمودند می‌دانید اینجا چه سرزمینی است؟ اینجا سرزمینی است که در آن فرزند رسول خدا و فرزند آزاد زن پاک و مبرا از هرگونه پلیدی و آلودگی که شبیه مادر مریم است کشته شده و در آن دفن می‌شود (به نقل از امالی شیخ صدوق، صفحه ۶۹۵، حدیث ۵) از این رو نام خلوت مسیح برای من یادآور تنهایی‌های حضرت مسیح هنگام روضه‌خوانی برای حضرت سیدالشهدا و گریه ایشان بوده و تنهایی امام‌حسین(ع) در لحظه‌های آخر عمر مبارکشان است. بدین جهت اسم خلوت مسیح را برای این موضوع انتخاب کردم.
استقبال از نمایشگاه تا امروز چطور بوده‌است؟ کلا میزان استقبال از نمایشگاه‌های این چنینی با رویکرد مذهبی در کشور ما را چطور ارزیابی می‌کنید؟
خدا را شکر میزان استقبال بسیار خوب بود. بسیاری از هموطنان با توجه به شرایط کرونا استقبال خوبی کردند و از همه طیف افراد جامعه به این نمایشگاه آمدند و این برای من خیلی جالب بود. تصورم این بود که فقط دوستان هیاتی و عاشقان حضرت سیدالشهدا(ع) حضور پیدا خواهند کرد و این در حالی بود که بسیاری از هنرمندان با افکار و عقاید مختلف هم از این نمایشگاه استقبال کردند و این باعث خوشحالی و مباهات بنده بود از این‌که دستگاه سیدالشهدا(ع) از این نظر هم مورد استقبال و عنایت قرار گرفت و همه اینها جز لطف و عنایت حضرت سیدالشهدا(ع) نبود.
از ویژگی‌های جالب‌توجه آثار خلوت مسیح، توجه خالق این آثار به اصحاب امام‌حسین(ع) است. برای مثال تابلوهایی که برای غلام امام‌حسین(ع) حضرت جون(ع) یا حضرت عبدا... بن حسن(ع) خلق شده‌است. در این خصوص کمی توضیح دهید.
اولا تمامی این آثار با عنایت خود حضرت حسین علیه‌السلام اتفاق افتاد و گویا مطالب به دل و اعضا و جوارح بنده نازل می‌شد و بنده هیچ دخل و تصرفی در ایده‌پردازی نکردم و همگی لطف و عنایت خود حضرت سیدالشهدا(ع) مانند یک پیام الهام شده از قلبم به اعضا و جوارح من ساری و جاری شد. امیدوارم بنده ناقابل و نالایق با توان ناقص خودم توانسته‌باشم حق مطلب را آنچنان که باید و شاید به جا آورده باشم. جالب اینجاست که برای بسیاری از آثار و موضوعات تابلوها فکرش را هم نمی‌کردم. مثلا هیچ وقت به فکر غلام امام‌حسین(ع) نبودم که تابلویی با این موضوع خلق کنم. همین‌طور هیچ وقت فکر نمی‌کردم روضه ساربان را بتوانم به تصویر بکشم و همین‌طور بسیاری از موضوعات دیگر که واقعا لطف امام‌حسین(ع) بوده‌است.
علیرضا روح‌الامینی بعد از خلوت مسیح سراغ چه سوژه‌هایی خواهدرفت و نمایشگاه بعدی او به چه موضوعی اختصاص دارد؟
چندوقت پیش مشغول کار کردن روی مجموعه‌ای به نام اسماءالحسنی بودم که قرار بود در قالب یک نمایشگاه در یکی از کشورهای عربی برگزار شود. در حال حاضر تابلوهای این نمایشگاه آماده چاپ هستند و امیدوارم بعد از اتمام نمایشگاه خلوت مسیح آن را هم آغاز کنم. همچنین ایده چند نمایشگاه دیگر را نیز دارم که به شرط حیات روی آن موضوعات نیز کار خواهم‌کرد.
من دیدم در بعضی تابلوها از تک‌بیت‌هایی استفاده شده یا در شناسنامه اثر یک بیت شعر آورده‌اید. این بیت‌ها را چطور انتخاب کردید و رابطه خود در خلق آثار این چنینی با ادبیات عاشورایی را چطور ارزیابی می‌کنید؟
خیلی سوال خوبی است. من معمولا برای رسیدن به کانسپت و مفهوم کار این‌طور برخورد می‌کنم شعری را می‌خوانم و بعد از خوانش کانسپت، مفهوم و ایده‌ای به ذهنم می‌آید و ایده را عملیاتی می‌کنم. من برای رسیدن به ایده‌ها به کلمات احتیاج دارم. این کلمات از جنس شعر یا احادیث هستند. البته این رابطه، به صورت دوسویه است. برای من جالب است اگرچه من اهل شعر آیینی نبوده‌ام و بیشتر با شاعرانی چون مولانا، حافظ، رهی معیری و هوشنگ ابتهاج مانوس بوده‌ام، ولی هنگامی که این مجموعه را آماده می‌کردم با شاعران آیینی توانمند و شگفت‌انگیزی آشنا شدم و این یکی از دستاوردهای من در این نمایشگاه بود.
از بچگی و حال و هوای هیات و روضه و دستگاه امام‌حسین(ع)، از روضه‌های خانگی خانه مادربزرگم حوالی میدان منیریه تهران تا عزاداری و نذری همه‌ساله عاشورا و تاسوعای قم محله چهار مردان همیشه آرزو داشتم که بتوانم کاری در این دستگاه انجام دهم و در این عزا نقشی داشته باشم. بعضی‌ها سینه‌زن امام‌حسین(ع) هستند. بعضی‌ها چای می‌ریزند، بعضی در تزئینات هیات کمک می‌کنند، بعضی‌ها کفش جفت می‌کنند، بعضی‌ها روضه‌خوان هیئات هستند. خلاصه هرکس به طریقی برای امام‌حسین(ع) کاری می‌کند. من هم دوست داشتم سهمی در این عزا داشته باشم. تا این‌که با نقاشیخط آشنا شدم و وارد فضای نقاشیخط شدم و بعد از فضای نقاشیخط اولین نمایشگاهی که برگزار کردم تابلویی بود برای پیامبر اکرم (ص) که مربوط به شمایل نوجوانی ایشان بود. اتفاقاتی که در این کار برای من افتاد، مسیر زندگی مرا عوض کرده و از مشکلی که آن روزها با آن درگیر بودم، رها کرد. در هر مشکل و گرفتاری همواره از حضرت سیدالشهدا(ع) کمک خواسته‌ام و این شعر ورد زبانم بوده که:
ای که می‌بخشی تو با انگشتری انگشت خویش / دست خالی رد مکن ما را زکویت یاحسین
خلوت مسیح به نوعی سفارش خود ارباب به من بود و در تمام این شش ماه که این تابلوها را کشیدم به آرامش روحی عجیبی رسیدم. در پناه حضرت حسین(ع) آرام شدم و از طرفی هم به آرزوی کودکی‌هایم رسیدم که نام من هم جزو خادمان دستگاه سیدالشهدا(ع) بنویسند. به اعتقاد من بهترین کار در این عالم این است که اثر یا ردپایی از خودمان در دستگاه سیدالشهدا(ع) به جا بگذاریم بلکه باعث شفاعت ما در روز محشر باشد. مطلب بعدی این‌که در این چند سالی که من نمایشگاه‌های مختلف با موضوع نقاشیخط را پیگیری می‌کردم نمایشگاهی منحصرا با موضوع نقاشیخط و انفرادی برای سیدالشهدا(ع) کار نشده بود یا حداقل من ندیده بودم و دوست داشتم نمایشگاه آثار نقاشیخطی با موضوع سیدالشهدا(ع) و عاشورا کار کنم که امیدوارم مورد پسند دوستداران و محبین حضرت سیدالشهدا(ع) و علاقه‌مندان هنر واقع شده باشد.
نام خلوت مسیح از کجا به وجود آمد؟ این نام مرا به یاد بیتی از ترکیب‌بند عاشورایی علیرضا قزوه می‌اندازد: «گودال قتلگاه پر از بوی سیب بود / تنهاتر از مسیح کسی بر صلیب بود»
از آنجا که در آیین و مکتب ما و همچنین در ادبیـــــات آییــــنی‌مان شبــــاهت‌های زیادی هرچنــــــــد با اختلاف در زندگی و حرکت سیدالشهدا(ع) با حضرت مسیح وجود دارد برای مثال مدت حمل حضرت مسیح(ع) توسط حضرت‌مریم(س) و حضرت سیدالشهدا(ع) توسط صدیقه‌طاهره(س) شش ماه به طول انجامید و هر دو از رحم زنان پاک عالم چون صدیقه طاهره و حضرت مریم به دنیا آمدند و هر دو شهید امر به معروف و نهی از منکر شدند و همچنین مسیحیان روز ولادت امام‌حسین(ع) را جشن می‌گیرند و روز شهادت ایشان را عزادارند و از طرفی روایتی است که از ابن عباس از امیرالمومنین(ع) نقل شده فرمودند زمانی که حضرت عیسی با حواریون از سرزمین کربلا عبور می‌کردند، دیدند حضرت عیسی نشستند و شروع به گریه کردند و حواریون نیز با ایشان شروع به گریه کردند و علت گریه حضرت را نمی‌دانستند از این رو به حضرت گفتند ای روح خدا و کلمه حق سبب گریه شما چیست؟ حضرت فرمودند می‌دانید اینجا چه سرزمینی است؟ اینجا سرزمینی است که در آن فرزند رسول خدا و فرزند آزاد زن پاک و مبرا از هرگونه پلیدی و آلودگی که شبیه مادر مریم است کشته شده و در آن دفن می‌شود (به نقل از امالی شیخ صدوق، صفحه ۶۹۵، حدیث ۵) از این رو نام خلوت مسیح برای من یادآور تنهایی‌های حضرت مسیح هنگام روضه‌خوانی برای حضرت سیدالشهدا و گریه ایشان بوده و تنهایی امام‌حسین(ع) در لحظه‌های آخر عمر مبارکشان است. بدین جهت اسم خلوت مسیح را برای این موضوع انتخاب کردم.
استقبال از نمایشگاه تا امروز چطور بوده‌است؟ کلا میزان استقبال از نمایشگاه‌های این چنینی با رویکرد مذهبی در کشور ما را چطور ارزیابی می‌کنید؟
خدا را شکر میزان استقبال بسیار خوب بود. بسیاری از هموطنان با توجه به شرایط کرونا استقبال خوبی کردند و از همه طیف افراد جامعه به این نمایشگاه آمدند و این برای من خیلی جالب بود. تصورم این بود که فقط دوستان هیاتی و عاشقان حضرت سیدالشهدا(ع) حضور پیدا خواهند کرد و این در حالی بود که بسیاری از هنرمندان با افکار و عقاید مختلف هم از این نمایشگاه استقبال کردند و این باعث خوشحالی و مباهات بنده بود از این‌که دستگاه سیدالشهدا(ع) از این نظر هم مورد استقبال و عنایت قرار گرفت و همه اینها جز لطف و عنایت حضرت سیدالشهدا(ع) نبود.
از ویژگی‌های جالب‌توجه آثار خلوت مسیح، توجه خالق این آثار به اصحاب امام‌حسین(ع) است. برای مثال تابلوهایی که برای غلام امام‌حسین(ع) حضرت جون(ع) یا حضرت عبدا... بن حسن(ع) خلق شده‌است. در این خصوص کمی توضیح دهید.
اولا تمامی این آثار با عنایت خود حضرت حسین علیه‌السلام اتفاق افتاد و گویا مطالب به دل و اعضا و جوارح بنده نازل می‌شد و بنده هیچ دخل و تصرفی در ایده‌پردازی نکردم و همگی لطف و عنایت خود حضرت سیدالشهدا(ع) مانند یک پیام الهام شده از قلبم به اعضا و جوارح من ساری و جاری شد. امیدوارم بنده ناقابل و نالایق با توان ناقص خودم توانسته‌باشم حق مطلب را آنچنان که باید و شاید به جا آورده باشم. جالب اینجاست که برای بسیاری از آثار و موضوعات تابلوها فکرش را هم نمی‌کردم. مثلا هیچ وقت به فکر غلام امام‌حسین(ع) نبودم که تابلویی با این موضوع خلق کنم. همین‌طور هیچ وقت فکر نمی‌کردم روضه ساربان را بتوانم به تصویر بکشم و همین‌طور بسیاری از موضوعات دیگر که واقعا لطف امام‌حسین(ع) بوده‌است.
علیرضا روح‌الامینی بعد از خلوت مسیح سراغ چه سوژه‌هایی خواهدرفت و نمایشگاه بعدی او به چه موضوعی اختصاص دارد؟
چندوقت پیش مشغول کار کردن روی مجموعه‌ای به نام اسماءالحسنی بودم که قرار بود در قالب یک نمایشگاه در یکی از کشورهای عربی برگزار شود. در حال حاضر تابلوهای این نمایشگاه آماده چاپ هستند و امیدوارم بعد از اتمام نمایشگاه خلوت مسیح آن را هم آغاز کنم. همچنین ایده چند نمایشگاه دیگر را نیز دارم که به شرط حیات روی آن موضوعات نیز کار خواهم‌کرد.
من دیدم در بعضی تابلوها از تک‌بیت‌هایی استفاده شده یا در شناسنامه اثر یک بیت شعر آورده‌اید. این بیت‌ها را چطور انتخاب کردید و رابطه خود در خلق آثار این چنینی با ادبیات عاشورایی را چطور ارزیابی می‌کنید؟
خیلی سوال خوبی است. من معمولا برای رسیدن به کانسپت و مفهوم کار این‌طور برخورد می‌کنم شعری را می‌خوانم و بعد از خوانش کانسپت، مفهوم و ایده‌ای به ذهنم می‌آید و ایده را عملیاتی می‌کنم. من برای رسیدن به ایده‌ها به کلمات احتیاج دارم. این کلمات از جنس شعر یا احادیث هستند. البته این رابطه، به صورت دوسویه است. برای من جالب است اگرچه من اهل شعر آیینی نبوده‌ام و بیشتر با شاعرانی چون مولانا، حافظ، رهی معیری و هوشنگ ابتهاج مانوس بوده‌ام، ولی هنگامی که این مجموعه را آماده می‌کردم با شاعران آیینی توانمند و شگفت‌انگیزی آشنا شدم و این یکی از دستاوردهای من در این نمایشگاه بود.
ضمیمه نوجوانه
