با فرمول برنده می‌بازید!
مجید فضائلی روزنامه‌نگار
یکی از جملات معروفی که در فضای بازاریابی و کسب‌وکارها شنیده می‌شود، این است که «فرمول برنده را اجرا کن!» منظور تسهیل‌کنندگان کسب‌وکار از بیان این جمله این است که افراد و کسب‌وکارهای نوپا باید نمونه‌های موفق بازار را شناسایی کنند و فرمول‌های موفقیت آنها را در حوزه خود به کار بگیرند. مثلا اگر کسب‌وکار مبتنی بر خرده‌فروشی آنلاین رونق گرفته، سایر کسب‌وکارها هم به همین سمت بروند یا اگر ایده ارتباط با مشتریان از مسیر استفاده از شبکه‌های اجتماعی اقبال عمومی به دست آورده است پس همه این کار را انجام بدهند. شاید این جمله در ساحت کسب‌وکارها قابل اعتنا و توجه باشد اما فراموش نکنیم این تذکر نباید جلوی خلاقیت و تنوع را در تولیدات بگیرد.
درباره رسانه ملی می‌توان با مروری بر آثار تولید شده در سال‌های گذشته به این آسیب پی برد که موفقیت یک ایده یا فرم برنامه‌سازی یا محتوا، به تکثیر بی‌محابای آن منجر شده و کار تا جایی پیش رفته که عملا آن ایده موفق نخ‌نما می‌شود. برای نمونه در عرصه سریال‌سازی در دوره توجه به موضوعات ماورائی و روح مورد اقبال قرار گرفت و سریال‌های زیادی با این درونمایه تولید شد تا جایی که تقریبا سایر موضوعات به حاشیه رفت. در دوره‌ای کوتاه کمکم کن ، او یک فرشته بود ، اغما، آخرین گناه، روز حسرت، ملکوت و سقوط یک فرشته، همگی به موضوعی واحد اشاره داشتند.کپی‌کردن فرم موفق ماه عسل طی سال‌های اخیر در سایر برنامه‌های صداوسیما نیز آن ایده موفق را به فرمی تکراری و حوصله‌سربر تبدیل کرد و این در حالی بود که برنامه موفق ماه رمضان امسال یعنی «زندگی پس از زندگی» از این فرم تبعیت نکرد و توانست با تکیه بر محتوای ویژه و قالب مناسبی که برای خودش برگزیده بود به پدیده امسال تبدیل شود و نگاه‌های زیادی را به سمت خود جلب کند. این یکدستی و مشابهت در سایر گونه‌های برنامه‌سازی نیز در سال‌های بعد هم
تکرار شده است.
در دوره‌ای تلویزیون و برنامه‌سازانش دل‌بسته فرم تاک‌شو شدند. هر شبکه‌ای از تلویزیون را که نگاه می‌کردی، می‌دیدی یک مجری در برابر مهمان (عموما از میان آوازه‌جویان) نشسته است و دارد گفت‌وگو می‌کند. از اختیاریه شبکه پنج، دورهمی و خندوانه شبکه نسیم گرفته تا روبه‌راه شبکه دو، فرمول یک شبکه یک و بسیاری برنامه‌های دیگر با قالبی مشابه تولید و پخش شدند. بعد از دوره برنامه‌های گفت‌وگو محور، ساخت برنامه‌ها در قالب استعدادیابی مد شد. حالا دیگر این فرم روی بورس آمده بود و شبکه‌های مختلف به هر نحوی سعی کردند تا این فرم برنامه‌سازی را در جدول پخش برنامه‌های خود بگنجانند. به نظر می‌رسد در این ایام هم فرم مسابقه تلویزیونی مورد توجه برنامه‌سازان قرار گرفته و می‌توان با مروری کوتاه به فهرست بلندی از این برنامه‌ها دست پیدا کرد: مسابقه ایران شبکه یک، بمب شبکه سه، کهکشان و آشپزی با مامان شبکه پنج، دورهمی و برخط‌شو شبکه نسیم. بر اساس روند کنونی برنامه‌سازی در تلویزیون، رخ دادن چنین اتفاقی چندان دور از انتظار نیست. هر شبکه در فرآیند جذب ایده و ارزیابی و تصویب تولید به صورت مستقل پیش می‌رود و عملا هماهنگی کلانی در میان شبکه‌های مختلف وجود ندارد.
نتیجه این ناهماهنگی هم کاهش تنوع تولیدات است. این موضوعی بود که مهران مدیری در نشست با معاون سیمای رسانه ملی نیز به آن اشاره کرده و از مسؤولان بالادستی سازمان خواست تدبیری برای یکسان نشدن شکل و شمایل تولیدات سازمان بیندیشند. این نکته را نباید از یاد برد که گستره مخاطبان صداوسیما زیاد است و این‌طور پیروی کردن از مد‌های برنامه‌سازی، عملا منجر به فاصله گرفتن مخاطبان از آنتن می‌شود. همان‌طور که تنوع در محتوا اهمیت دارد، تنوع در فرم‌های برنامه‌سازی را نیز با مورد توجه قرار داد.
