دوره ریاست محمد هاشمی رفسنجانی بر رسانهملی چگونه گذشت؟
سالهای دور و پرخاطره
در 30ماه نخست پس از انقلاب سازمان صداوسیما هفت رئیس به خود دید که به جز صادق قطبزاده که نخستین رئیس صدا و سیما بود و به مدت 9ماه این ریاست را بر عهده داشت، شش رئیس دیگر این سازمان، نهایت توانستند سه تا چهار ماه بر کسوت ریاست باقی بمانند و جای خود را به رئیس بعدی میدادند تا اینکه بالاخره محمد هاشمی، برادر آیتا... هاشمی رفسنجانی بر این مسند به عنوان هشتیمن رئیس نشست و توانست 13سال از سال 1360 تا 1373 ریاست سازمان صدا و سیما را برعهده بگیرد، به آن سامان بدهد، شبکههایش را گسترش دهد و بخش برون مرزی را به وجود آورد. با این حال وقتی به آن دوران نگاه میکنیم که بخش مهمی از آن را دوران جنگ در برگرفته و هنوز آنطور که باید کشور دارای ثبات نبوده، محمد هاشمی مسیری هموار در پیش رو نداشته و در مصاحبههایش نیز به این نکته تاکید میکند.
محمد هاشمی اما تنها به دلیل آنکه برادر مرحوم هاشمی رفسنجانی است، فردی شناختهشده نیست. بلکه او سیاستمداری تحصیلکرده است که تحصیلات عالیه خود را در دانشگاه برکلی کالیفرنیا گذرانده بوده و تا قبل از آنکه ریاست صدا و سیما را برعهده گیرد معاون رئیسجمهور و معاون نخستوزیر در دوران شهیدرجایی بود و همچنین تجربه سرپرستی وزارت خارجه را نیز داشت. با وجود داشتن چنین سمتها و مسؤولیتهای سنگین و دشوار سیاسی؛ زمانی که دیده شد اوضاع نابه سامان سازمان صدا و سیما را نمیتوان مدیریت کرد و هر روز به آشفتگی آن اضافه میشود، طی حکمی در سال 1360 از او خواستهشد با وجود بیتجربه بودن و دانش کافی نداشتن در زمینه رسانه، ریاست این سازمان را برعهده بگیرد. هاشمی در گفتوگو با روزنامه ایران در مرداد 97 گفتهبود:«بر اساس توصیههای امام ویژگیهای برنامه را طوری تبیین کردم تا برای مخاطب هم جذاب و هم آموزنده باشد. در تولید ۱۵ یا ۱۴ تا «چه» تعریف کردیم. مثلا «چه چیز» برای «چه مخاطبی» «چه مقدار» «چه زمان» و... آن زمان ۱۵ تا ۱۶ گروه برنامهسازداشتیم. گروه اقتصاد، سیاسی، فرهنگی و... آمدیم آنتن شبکه یک و دو را بین این گروهها تقسیم کردیم. گفتیم مثلا سهم گروه اقتصاد یک ساعت در هفته است و بقیه همین طور.»
آوردههای صدا و سیما در دهه نوستالژی
یکی از مهمترین اتفاقات آن دوران جنگ تحمیلی بود که صدا و سیما در زمان ریاست محمد هاشمی تلاش کرد تا برنامههای آموزشی خوبی را در زمان بمبارانها تولید کند که بسیار مورد توجه قرار گرفت و تاثیرگذار بود. علاوه بر این تاسیس شبکه سه سیما نیز از دیگر دستاوردهای ریاست 13ساله محمد هاشمی است. ضمن اینکه میتوان به آغاز فعالیت برخی شبکههای استانی و برون مرزی نیز اشاره کرد. به جز آنچه گفته شد در این 13سال شاهد ساخت و تولید سریالهایی از سوی صدا و سیما هستیم که در حال حاضر به سریالهای نوستالژیک شناخته میشود. سریالهای موفقی که در دوران خود مخاطبهای بسیاری داشت و توانست این جعبه جادو بسیاری را با خود همراه کند. سریالهای پاییز صحرا ، سربدارانش و... از جمله این سریالهای به یادماندنی دهه 60 و 70 هستند. اما یکی از سریالهای پرطرفدار خارجی که آن دوران بسیار محبوب بود سریال «دور از خانه» نام داشت که بسیاری آن را به سریال اوشین میشناختند.
هاشمی در گفتوگویی که با خبرگزاری مهر در سال 96 داشته گفتهبود: «زمانی که من مسؤول صدا و سیما بودم 1370 قسمت سریال ساختیم و بهترین سریالهایی که ساخته شده در قبل و بعد از انقلاب مربوط به دوره من میشود. وقتی مسؤول سازمان شدم، فقط دو شبکه تلویزیونی داشتیم. پوشش شبکه دو، از نظر جمعیت در سطح کشور حدود ۳۰درصد و شبکه یک حدود ۶۰درصد بود.
پوشش سراسری تلویزیونی در سراسر کشور نداشتیم و نیاز به توسعه آن بود. وضعیت رادیو نسبت به تلویزیون بهتر بود و پوشش شبکه رادیویی حدود ۹۰-۸۰ درصد بود. نقاط کوری در مناطق کوهستانی داشتیم که پوشش رادیویی دریافت نمیشد.
محمد هاشمی در سالهای آغازین دهه 70 با توجه به انتظارات رهبری و جامعه مبنی بر تغییر رسانه ملی مطابق با اقتضائات دوران پس از جنگ، جای خود را به علی لاریجانی داد.
محمد هاشمی اما تنها به دلیل آنکه برادر مرحوم هاشمی رفسنجانی است، فردی شناختهشده نیست. بلکه او سیاستمداری تحصیلکرده است که تحصیلات عالیه خود را در دانشگاه برکلی کالیفرنیا گذرانده بوده و تا قبل از آنکه ریاست صدا و سیما را برعهده گیرد معاون رئیسجمهور و معاون نخستوزیر در دوران شهیدرجایی بود و همچنین تجربه سرپرستی وزارت خارجه را نیز داشت. با وجود داشتن چنین سمتها و مسؤولیتهای سنگین و دشوار سیاسی؛ زمانی که دیده شد اوضاع نابه سامان سازمان صدا و سیما را نمیتوان مدیریت کرد و هر روز به آشفتگی آن اضافه میشود، طی حکمی در سال 1360 از او خواستهشد با وجود بیتجربه بودن و دانش کافی نداشتن در زمینه رسانه، ریاست این سازمان را برعهده بگیرد. هاشمی در گفتوگو با روزنامه ایران در مرداد 97 گفتهبود:«بر اساس توصیههای امام ویژگیهای برنامه را طوری تبیین کردم تا برای مخاطب هم جذاب و هم آموزنده باشد. در تولید ۱۵ یا ۱۴ تا «چه» تعریف کردیم. مثلا «چه چیز» برای «چه مخاطبی» «چه مقدار» «چه زمان» و... آن زمان ۱۵ تا ۱۶ گروه برنامهسازداشتیم. گروه اقتصاد، سیاسی، فرهنگی و... آمدیم آنتن شبکه یک و دو را بین این گروهها تقسیم کردیم. گفتیم مثلا سهم گروه اقتصاد یک ساعت در هفته است و بقیه همین طور.»
آوردههای صدا و سیما در دهه نوستالژی
یکی از مهمترین اتفاقات آن دوران جنگ تحمیلی بود که صدا و سیما در زمان ریاست محمد هاشمی تلاش کرد تا برنامههای آموزشی خوبی را در زمان بمبارانها تولید کند که بسیار مورد توجه قرار گرفت و تاثیرگذار بود. علاوه بر این تاسیس شبکه سه سیما نیز از دیگر دستاوردهای ریاست 13ساله محمد هاشمی است. ضمن اینکه میتوان به آغاز فعالیت برخی شبکههای استانی و برون مرزی نیز اشاره کرد. به جز آنچه گفته شد در این 13سال شاهد ساخت و تولید سریالهایی از سوی صدا و سیما هستیم که در حال حاضر به سریالهای نوستالژیک شناخته میشود. سریالهای موفقی که در دوران خود مخاطبهای بسیاری داشت و توانست این جعبه جادو بسیاری را با خود همراه کند. سریالهای پاییز صحرا ، سربدارانش و... از جمله این سریالهای به یادماندنی دهه 60 و 70 هستند. اما یکی از سریالهای پرطرفدار خارجی که آن دوران بسیار محبوب بود سریال «دور از خانه» نام داشت که بسیاری آن را به سریال اوشین میشناختند.
هاشمی در گفتوگویی که با خبرگزاری مهر در سال 96 داشته گفتهبود: «زمانی که من مسؤول صدا و سیما بودم 1370 قسمت سریال ساختیم و بهترین سریالهایی که ساخته شده در قبل و بعد از انقلاب مربوط به دوره من میشود. وقتی مسؤول سازمان شدم، فقط دو شبکه تلویزیونی داشتیم. پوشش شبکه دو، از نظر جمعیت در سطح کشور حدود ۳۰درصد و شبکه یک حدود ۶۰درصد بود.
پوشش سراسری تلویزیونی در سراسر کشور نداشتیم و نیاز به توسعه آن بود. وضعیت رادیو نسبت به تلویزیون بهتر بود و پوشش شبکه رادیویی حدود ۹۰-۸۰ درصد بود. نقاط کوری در مناطق کوهستانی داشتیم که پوشش رادیویی دریافت نمیشد.
محمد هاشمی در سالهای آغازین دهه 70 با توجه به انتظارات رهبری و جامعه مبنی بر تغییر رسانه ملی مطابق با اقتضائات دوران پس از جنگ، جای خود را به علی لاریجانی داد.
چالشهای صداوسیما در دهه 60
هاشمی در گفتوگو با مهر در سال 96 صدا و سیما را در دوران ریاستش چالشیترین دوران عنوان کرد و گفت: «دهه 60 و دوران جنگ شاید یکی از چالشیترین دورههای صدا و سیما در چند دهه اخیر بود؛ از اختلافهای اساسی بر سر پخش یک سریال و داستان آن تا پرداختن به موسیقی و خبر و اتفاقات دیگر که حل بسیاری از اختلافات به شخص اول کشور یعنی امام خمینی (ره) میرسید و ایشان درباره بسیاری از این موضوعات تصمیمگیری میکردند.» او همچنین یکی از مهمترین مشکلات سیاسی و فرهنگی دوران ریاستش را به انصافنیوز در سال 98 اینطور عنوان کرده بود: «یکی از مهمترین مشکلات سیاسی و فرهنگی در آن زمان فشارها برای حذف زنان از رادیو و تلویزیون و بخشهای خبری بود.» اما محمد هاشمی با حمایتهایی که از سوی امامخمینی (ره) داشت توانست بخش بسیاری از این معضلات را برطرف کند. با این حال او کسی است که به گفته خودش تاکنون به کنسرت نرفته و در خانهاش موسیقی نمیگذارد و حتی در دوران ریاستش هم نوار کاستی در خانه نداشته. از طرف دیگر با وجود داشتن ویدئو و علاقه به تماشای فیلم و سریال آنقدرها هم فرصت برای تماشای فیلم و سریال پیدا نمیکرده؛ یکی از سریالهای محبوب وی که بسیاری از قسمتهای آن را دیده از آن به عنوان سریالی با چاشنی طنز سیاسی یاد میکند سریال «سلطان و شبان» است.